İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü

Sosyal Bilgiler Ders Notları Yorumlardan Ayrılıyorsun

İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
A
Açık sözlülüğü	Düşüncelerini açıkça milletçe paylaşması
Açık sayım	Kullanılan oylar sayılırken herkesin gözü önünde sayılmasıdır.
Açık oy	Vatandaş oyunu herkesin gözü önünde kullanmasıdır.
Ajans	Haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan kuruluş.
Alaturka	Eski Türk gelenek görenek töre ve hayatına uygun Doğuluca alafranga karşıtı.
Alay	Genellikle üç tabur ve bunlara bağlı birliklerden oluşan asker topluluğu.
Aleyhine	Bir şeyin karşısında zararına olma.
Alsas Loren	Fransa’nın 1871 Sedan savasında Almanya’ya kaptırdığı zengin kömür havzası. Fransa burayı Almanya’dan almak için İngiltere’ye yanaşmıştır.
Amiral Bristol Raporu	İzmir’in işgalinin haksızlığını ve Türk milli mücadelesinin haklılığını ortaya koyan ilk uluslararası belgedir.
Ana Muhalefet	İktidar partisinden sonra en fazla oyu alan parti ikinci parti.
Anadolu Ajansı	Türklere karşı yapılan haksızlıkları Dünya Kamuoyuna duyurmak ve halka doğru bilgi vermek için Mustafa KEMAL’İN desteğiyle Halide Edip ne Yunus Nadi tarafından kurulan haber ajansı.
Anayasa	Bir devletin dayandığı temel esasları ve ana kuruluşunu gösteren belgedir.
Anıtkabir	Mustafa Kemal ATATÜRK’ÜN naaşı bulunduğu anıt mezar.
Antant	Anlaşma, uyuşma, uzlaşma, mutabakat.
Antlaşma	İki veya daha çok devletin saldırmazlık, savaşta iş birliği vb. konularda kararlaştırdıkları ilkelere uygun davranmayı kabul etmeleri durumu, ahit, pakt.
Anzak	I. Dünya Savaşına katılan Avustralya ve Yeni Zelanda askeri birliklerinin ortak adı.
Arnavutluk	Osmanlı devletinden ayrılan son Balkan ülkesidir. I.Balkan savasından sonra ayrıldı.
Arşın	Eskiden kullanılan, yaklaşık 68 santimetreye eşit olan uzunluk ölçüsü.
Asayiş	Bir yerin düzen ve güvenlik içinde bulunması durumu,düzenlilik, güvenlik.
Asi	Devlet yasalarına karşı gelen, isyan eden
Asimilasyon	İki veya daha fazla sayıda toplum ya da grubun kültürlerinin giderek bütünleşmesi veya kültürlerin erimesi. Kültürel yok oluş
Askeri	Ordu, düzenli ordu, fetih, fetihler, onlu sistem, donanma, silah, silahlanma, savaşlar, silahlanma yarışı, zafer, yenilgi, cephe, saldırı, taarruz, ateşkes, ordunun terhis edilmesi, Haçlı Seferleri, I. Dünya Savaşı v.b.
Asri	Çağdaş, medeni, batıcı.
Aşar vergisi	Tarım ürünlerinden alınan onda bir oranındaki vergidir.
Ateşe	Bir elçiliğe bağlı askeri uzman, elçilik uzmanı.
Ateşkes(Mütakere) antlaşması	Savaşan iki tarafın, yaralılarını, ölülerini kaldırmak ya da barış görüşmelerinde bulunmak üzere anlaşarak, çarpışmaları durdurmasıdır. Mondros ATEŞKESİ.
Ateşe-militer	Bir ulusun yabancı ülkelerdeki elçiliklerinde görevli askerî uzman.
Aydın	Okumuş bilgi sahibi eğitimli kültürlü kişi.
Aydınlanma Çağı	Aklın ve bilimin ön plana çıktığı bu dönemde bilim ve teknoloji alanında önemli gelişmeler yaşandı.
Azınlıklar	İçinde yaşadıkları toplumda nüfusun büyük bir bölümünü oluşturan gruptan(din, dil) etnik köken gibi özellikleriyle farklı olan kesimdir. Azolan kesim.
Azimli ve Kararlı oluşu	Pes etmez yaptığı işlerde azimli ve kararlıdır.
B İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Bab -ı Âli		Osmanlı Devleti’nin yönetildiği binaya verilen ad. (Hükümet merkezi)
Bab -ı Âli Baskını:		I. Balkan Savaşından sonra Londra’da barış görüşmeleri devam ederken İttihatçı subaylardan Enver Paşa, yanındaki askerlerle hükümetin toplantı yaptığı Bab -ı Âli salonu bastı ve Sadrazam’ı istifaya zorladı (1913). Tarihe Bâb-ı Âli Baskını diye geçen bu olaydan sonra devletin yönetimi tamamen İttihatçıların kontrolüne geçti.
Bağımsızlık(istiklal)		Bir devletin başka bir devlete muhtaç kalmadan, kendi kararlarını kendi alabilmesi.
Bağnaz		Yeniliklere karşı olan yenilikleri benimsemeyen kişi ve kişiler.
Bahriye Nazırı		Osmanlı Devleti’nde deniz bakanı.
Balkan (I. ) Savaşı (1912)		Fransız ihtilalinin yaydığı milliyetçilik akımı, Rusya’nın Panslavizm politikası gereği; Türklerin Balkanlardan tamamen atmak için Balkan ülkeleri olan(Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ) dört ülkenin Osmanlı Devleti’ne saldırmasıyla başlayan savaştır. Osmanlı yenildi. Trakya ve İstanbul hariç tüm balkanlar kaybedildi. En fazla toprağı Bulgaristan aldı. Mustafa Kemal I. Balkan Savaşı sırasında Gelibolu Yarımadası’nda Çanakkale Boğazı’nın korunmasında görev aldı.Bu görev esnasında bölgeyi tanıması onun Çanakkale Savaşlarında başarılı olmasında etkili olacaktır.
Balkan (II) Savaşı (1913)		Bulgaristan’ın diğer Balkan devletlerinden daha fazla toprak alması sonucu Balkan ülkeleri kendi aralarında savaşmışlardır. Bu savaşa Romanya’da katılmıştır. Dört balkan ülkesi (Yunanistan, Romanya, Sırbistan, Karadağ)Bulgaristan’a karşı savaşmıştır. Savası kaybeden Bulgaristan dört balkan ülkesine ve Osmanlıya toprak vermiştir. Mustafa Kemal II. Balkan Savaşı sırasında Bolayır Kolordusu kurmay başkanı olarak görev yaptı. Edirne ve Kırklareli’nin geri alınmasında etkili oldu.
Balkanlar		Balkan Yarımadası da denilen, Hırvatistan, Sırbistan, Slovenya, Karadağ, Makedonya, Bosna-Hersek, Arnavutluk, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan ve Trakya’yı içine alan bölgedir.
Barış Anlaşması		Kalıcı barışı sağlamak için yapılan antlaşma Ateşkesten antlaşmasından farklıdır.
Başıbozuk		Düzensiz, dağınık, kendi başına hareket etme.
Başkomutan		Savaşta bütün ordulara komutanlık yapma yetkisi
Başkomutanlık yasası		Kütahya ve Eskişehir yenilgisinden sonra 5 Ağustos 1921’de kabul edilen Başkomutanlık Kanunuyla, Mustafa Kemal Paşa’ya Meclisin tüm yetkileri verilerek (yasama, yürütme, yargı), üç aylık bir süre için Başkomutan seçilmesi.
Batarya		Ordu da En küçük topçu birliği.
Batıcılık (Garpçılık)		Devleti dağılmaktan kurtarmak için batının ilim ve teknolojisinden faydalanılmalıdır fikrini savunmuştur. Günümüzde dahi batıyı örnek alıyoruz.
Bayındır		Gelişip güzelleşmesi, hayat şartlarının uygun duruma getirilmesi için üzerinde çalışma, bakımlı ve imar edilmiş hale getirme. Medeni düzenli kent, şehir,bina.
Bayındırlık-imar		Yol, köprü, cami, medrese, han, hamam, kervansaray vb. eserlerin yapılması
Benlik		Bir kimsenin öz varlığı, kişiliği, onu kendisi yapan şey, kendilik, şahsiyet.
Beynelmilel		Uluslararası.Uluslararası rakamların kabulü.
Bilfiil		İş olarak, iş edinerek, gerçekten, eylemli olarak.
Bilimsel		İcatlar, rasathane, astronomi, takvim, ay takvimi, güneş takvimi, dünyanın yuvarlaklığı, pusulanın geliştirilmesi, teknoloji, Aydınlanma Çağı,
Bitap		Bitkin, yorgun.
Blok		Politik çıkar sebebi birlik kuran devletler. İtilaf ve İttifak bloğu.
Bolşevik ihtilal		Rusya’da 20. Yüzyıl başlarında doğan ve Lenin tarafından geliştirilen komünist hareket. Bu ihtilal sonucu çarık Rusya yıkılmış yerine Sovyet Rusya kurulmuştur.
Bölgesel		Sadece bulunduğu bölge yer ile ilgili olan kararlar.
C İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Cemiyet		Bir amacı gerçekleştirmek için ir araya gelen insanların oluşturdukları topluluk.
Cenup		Güney.
Cephe		Savaşın sürdüğü yerdir. Cepheyi kazanmak savaşı kazanmak anlamına gelmiyor.
Cihan		Dünya.
Cihat		Din uğruna yapılan savaş.
Coğrafi Keşifler		Avrupalıların yeni yerler bulmasıdır. Keşiflerle zenginleşen ve ekonomik olarak gelişen Avrupa’da sanat, edebiyat ve bilime ilgi arttı.
Cumhuriyet		Milletin, egemenliği kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimidir. Cumhuriyet aynı zamanda ATATÜRK’ÜN en büyük eseridir.
Cumhuriyet Halk Fırkası(Partisi)		Mustafa Kemal ve yakın arkadaşları 9 Eylül 1923’te kurmuştur. Türkiye Cumhuriyetinin ilk siyasi partisidir.1950 yılına kadar ülkemizi yönetmiştir. Atatürk ölünceye kadar bu partinin başkanlığını yapmıştır.
Ç
Çar		Rus imparatorlarına ya da Bulgar krallarına verilen unvan.
Çarık		İşlenmemiş sığır derisinden yapılan ve deliklerine geçirilen şeritle sıkıca bağlanan ayakkabı.
Çarlık Rusya		1917 Bolşevik ihtilal sonucu yıkılan devlet. Yerine Sovyet Rusya kurulmuştur.
Çeki		İki yüz elli kiloya eşit olan,odun,kireç vb.şeyleri tartmakta kullanılan ağırlık ölçüsü.
Çete		Ordu birliklerinden olmayan silahlı küçük birlik.
Çoğulcu Demokrasi		Bir ülkedeki baskın bir grup.(parti,Sünni,sağ v.b.)o grubun istek ve ihtiyaçlarını tüm ülkeye kabul ettirmesi.
Çoğunlukçu demokrasi		Bir ülkedeki tüm grupların(dini,ırkı,siyasi görüş ayrımı olmadan)demokrasiye katmak.Hepsinin istek ve ihtiyaçlarını dikkate almak.
Çok Partili Hayat		Ülkede birden fazla partinin olması durumu. Demokratik yönetim de birden fazla parti olması şarttır.
Çok uluslu		Birden fazla milletin bir arada yaşaması. (Türk,Rum,Bulgar,Arnavut v.b)
Çok Yönlülük		Bir kişinin farklı alanlarda yeteneğe sahip olması, faaliyet göstermesi
D İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Darbe		Bir ülkede baskı kurarak zor kullanarak demokrasiye aykırı yollarla hükümeti devirip yönetimi ele geçirme.
Darülfünun		Eskiden üniversitelere verilen isim.
Delege		Bir devlet veya bir kurul adına bir işi sonuçlandırmak üzere gönderilen kişi.
Demokrat Parti		Adnan MENDERES,Celal BAYAR,Fuat KÖPRÜLÜ, Refik KORALTAN tarafından kurulan partidir.bu partinin kurulmasıyla Türkiye Çok partili hayata geçmiş oldu. 1950 yılında seçimleri kazanarak iktidar partisi oldu.
Derviş		Bir tarikata girmiş, onun yasa ve törelerine bağlı kimse.
Devlet		Toplu halde yaşayan insanların kendi aralarındaki sosyal,kültürel,ekonomik,hukuki düzeni kurmak ve sürdürmek için oluşturdukları siyasi güçtür.
Devletçilik		Bir ülkenin kalkınmasının, modern devlet olmasını gelişmesinin devlet girişimiyle, devlet eliyle olabileceğini öne süren görüş. Devletin, ekonomik yaşama doğrudan doğruya el attığı sisteme verilen ad. Halkın yapamadığı yatırımı devlet yapması.
Devrim		Bir kurumun ya da toplumsal sistemi genellikle zor kullanarak yıkıp, yerine eskisinden farklı bir kurum yada toplumsal sistem yaratma.Yenilik ,inkılap.
Dış Politika		Başka ülkelerle yapılan siyasi, hukuki, ticari girişimler.
Dinamik		Durağan olmayan, yenilikçi, inkılapçı, çağdaş.
Dinamizm		Hareketli gelişme gösteren ilerici Atatürkçülüğün özelliklerinden biri.
Dini		Çok tanrılı inanç, tanrı, tanrıça, putperestlik, şaman inancı, kutsal yerler, ibadet, dini yaymak, mezhepler, mezhep savaşları, Reform, mabetler, Mekke, Kabe, Kudüs, Vatikan, endülüjans, Musevilik, Hristiyanlık, Müslümanlık, İslamcılık,
Diplomasi		Milletlerarası ilişkileri düzenleyen antlaşmalar bütünü, yabancı bir ülkede ve milletlerarası toplantılarda ülkesini temsil etme işi ve sanatı.
Diplomatik Zafer		Başka bir ülke veya ülkelerle yapılan anlaşmada kazançlı olma durumu
Dirhem		3,25 gram gelen bir ağırlık ölçüsü.
Dispanser		Verem hastalığıyla savaşan sağlık kuruluşları.
Dogma		Belli bir konuda ileri sürülen bir görüşün sorgulanamaz, tartışılamaz gerçek olarak kabul edilmesi.
Dogmatizm		(Sorgulanamayan düşünce) Otoritelerce ileri sürülen düşünce ve prensipleri değişmez kurallar olarak kabul eden görüş.
Doğu Anadolu cemiyeti		Doğu Anadolu bölgesini korumak için kurulan cemiyet.
Duyarsız		Olup biteni umursamayan durumu kabullenen.
Duyun-u umumiye		(Avrupalı devletler Osmanlı Devleti’ne verdikleri borçlara karşılık Düyunu Umumiye (Genel Borçlar) İdaresini kurdular ve Osmanlı Devleti’nin gelir kaynaklarına el koydular. (1881) Bu durum Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığını kaybettiğinin göstergesidir.
Düzenli Ordu		Düzenli ve disiplinli askeri komuta kademesi tarafından yönetilen askeri birliklerdir.
E İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Ebediyen		Sonsuz olarak sonsuzluğa kadar.
Ecdat		Geçmişteki büyükler, atalar.
Egemen Devlet		Hiçbir kurala, kişiye ve devlete bağlı kalmadan karar verebilme gücüne sahip devlettir. Egemen devlet bağımsız devlettir.
Egemenlik		Egemen (hâkim) olma durumu, yönetme ve karar verme gücüdür. Milletin ve devletin yetkilerini elinde bulundurma gücüdür.
Ekmek Karnesi		İkinci Dünya Savaşının devam ettiği yıllarda yoksulluk nedeniyle halkın ekmeğini alabilmesi için verilen karne.
Ekonomik (iktisat)		Ticaret, mali, iktisadi, iktisat, kervansaray, ticaret yolu, Kral Yolu, İpek Yolu, Baharat Yolu, Hint Deniz Yolu, kapitülasyonlar, fabrika, hammadde, Pazar, Pazar rekabeti, Pazar arayışı, sömürgecilik, ekonomik faaliyetler, vergiler, para, paranın icadı, sanayi, liman, yeraltı ve yerüstü kaynakları, sömürgecilik yarışı, sömürge rekabeti, savaş tazminatı, Coğrafi Keşifler, Sanayi İnkılabı, Düyun-u Umumiye, Ekonomik kavramı; iktisadî, malî, ticarî kelimeleri ile de ilişkilendirilir.
Elvele-i selase		Kars,Ardahan, Batum (Artvin) illeridir.
Emperyalist		Emperyalizm yanlısı olan, yayılmacı, yayılımcı. Emperyalizmi uygulayan.
Emperyalizm		Bir milletin sömürü temeline dayanarak başka bir milleti siyasi ve ekonomik egemenliği altına alıp yayılması veya yayılması istemesi yayılmacılık.
Enstitü		Bir üniversiteye bağlı ya da bağımsız bir kuruluş olarak genellikle araştırma yapan ve kimi durumlarda öğretimede yer veren eğitim kurumu.
Erkânı harbiye vekaleti		Osmanlı devletinde Savaş Bakanlığı.
Ermeni Hınçak ve Taşnak cemiyeti		Doğu Anadolu da büyük bir Ermenistan devleti kurmak amacıyla kurulan cemiyet.
Erzak		Uzun süre saklanabilen yiyeceklerin genel adı.
Eşkıya:		Dağda, kırda yol kesen hırsızlar, haydutlar.
Eşit oy		Her vatandaşın tek bir oy kullanmasıdır.
Etabli		Bir yere yerleşmiş, vatan tutmuş. İstanbul’da yerleşmiş Rumlar ve Batı Trakya’da yerleşmiş Türkler için kullanılan kavramdır.
Etnik		Herhangi bir kültüre ait olma(Türk, Rum, Bulgar, Arnavut v.b)
Etniki Eterya cemiyeti		Rumlar tarafından kuruldu Anadolu da Bizansı tekrar canlandırmak için kurulmuştur.
Etnografya müzesi		Anıtkabir inşa edilinceye kadar Mustafa Kemal ATATÜRK’ÜN naaşı Etnografya Müzesine geçici olarak bırakılmıştır.
Evkaf		Osmanlıda vakıf mallarını yöneten kuruluş.
Evrensel		Tüm insanlığı ilgilendiren. Dünya ölçüsünde,dünya çapında.
F İnkılap Tarihi Sözlük
Faşizm		Demokratik düzenin yerine aşırı ulusçuluk, baskı düzeni kurmayı amaçlayan öğreti.
Felah-ı Vatan Grubu		Kurtuluş, selamet anlamına gelir.Son Osmanlı Mebuslar Meclisinde Misak-i milli kararlarını kabul ettiren grup.
Ferman		Padişahlar tarafından herhangi bir konuda yayımlanan yazılı emir, kanun.
Fetva		İslam hukuku ile ilgili bir sorunun dinî hukuk kurallarına göre çözümünü açıklayan, şeyhülislam veya müftü tarafından verilebilen belge.
Fırka		Parti. Siyasal topluluk.
Fiilen sona erme		Bir devletin topraklarının işgal edilmesiyle, devlet işlevini kaybetmesidir.
Fikir akımları (Düşünce akımları)		Osmanlı Devletin Dağılmaktan Kurtarmak için genelde Osmanlı aydınları ve devlet adamları tarafından ortaya atılmış düşünce akımlarıdır.
Fransız ihtilali		1789 yılında Fransa’da meydana gelen bir halk hareketidir / ayaklanmasıdır.
G İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Garp		Batı
Gasp Etmek		Zorla elinden almak.
Gayrimüslim		Osmanlı Devletin de Müslüman olmayan halka verilen ad.
Gazi		Savaştan sağ ve zafer kazanmış olarak dönen kimse.
Geleneksel		Eski yöntemlerle yapılan.Eğitim.
Genel neden		İkiden fazla ülke arasınca sorun oluyorsa genel neden.
Genelge		Yasa ve yönetmenliklerin uygulanmasında yol göstermek, herhangi bir konuda aydınlatmak, dikkat çekmek üzere ilgililere gönderilen yazı, tamim.
General Harbord Raporu		ABD Başkanı Wilson, Ermeni sorunu ve manda konusunu araştırması için General Harbord’u görevlendirmiş, General yaptığı araştırma sonucunda bir rapor hazırlamıştır. Bu rapor Doğu Anadolu’da Ermenilerin çoğunlukta olmadığını, Türklerin Ermenileri katletmediğini ve Anadolu’nun Amerika’nın ihtiyaçlarını karşılayacak zenginlikte olmadığını belgeleyen bir rapordur.
Gizli oy		Vatandaş oyunu perdenin arkasında veya kabinde kimsenin göremeyeceği yerde kullanmasıdır.
Gizli sayım		Kullanılan oylar sayılırken gizli sayılmasıdır.
Goben ve Breslav		I.Dnya savaşı sırasında İtilaf devletlerinden kaçıp Osmanlı devletine sığınan iki Alman gemisi. Osmanlı bu iki geminin adını Yavuz ve Midilli olarak değiştirmiştir.
Gururu ve ümitsizliğe yer vermemesi		Yaptığı işlerle gururlanmaz. Örneğin; Kurtuluş savasını Türk milleti kazandı demesi.
Güçler Ayrılığı (Kuvvetler Ayrılığı)		Yasama yürütme yargı organlarının ayrı ayrı temsil edilmesidir. Demokratik ülkelerde güçler ayrılığı şarttır.
Güçler Birliği (kuvvetler birliği)		Yasama. Yürütme. Yargı yetilerinin bir meclis tarafından kullanılması. Savaş dönemlerinde hızlı karar alma için çıkarılır.
Güdüm		Yönetme işi, idare.
H İnkılap tarihi
Hakikati Arama Gücü		Gerçekleri araştırmasıdır.
Hakimiyeti Milliye		TBMM’nin açılmasıyla Ankara’da çıkarılan milli gazete.
Halife		Peygamber vekili anlamına gelir. Hz. Muhammed’den sonra İslam dünyasının dini ve siyasi liderliğini yapan kişi. Osmanlı padişahları aynı zamanda halifedir.
Halk Oylaması (refarandum)		Halkın türlü siyasi ve toplumsal sorunlar karşısında olumlu veya olumsuz görüşünü belirlemek için başvurulan oylama, plebisit, referandum.
Halkçılık		Toplumun bireyleri arasında eşitlik gözetmek,toplum içinde hiçbir kişiye, topluluğa ayrıcalık verilmesini kabul etmemek, halk denilen bireyleri tek ve eşit bir varlık tanımak, onun yararına çalışmak
Hanedan		Bir devleti yöneten soy ya da aile. Osmanlı devletini yöneten OSMANOĞULLARI.
Hareket Ordusu		Mustafa Kemal kurmay yüzbaşı olarak görev aldığı; Selanik’te bulunan Hareket Ordusu İstanbul’a gelerek 31 Mart ayaklanmasını bastırdı. Böylece II. Meşrutiyet yönetimi korundu. Rejime yönelik çıkan ilk isyan önlendi. Ordu yenilikleri korumuş. Ordunun komutanı Mahmut Şevket Paşadır.
Hasan Tahsin		İzmir’in işgalin de Yunanlara ilk kurşunu sıkan gazeteci.
Hat		Çizgi, sınır.
Heyet		Birkaç kişiden oluşan Kurul.
Heyet-i Temsiliye		TBMM kurulana kadar ulus(millet) adına Kurtuluş Savaşı’nı yürüten kuruldur.
Hezimet		Yenilgi.
Hıfzıssıhha		Osmanlıda sağlık işlerini düzenleyen kurum. Halkın Sağlığını koruma.
Hıyanet		Kutsal sayılan şeylere karşı el uzatma, kötülük etme veya karşı davranma.Hainlik.
Hıyaneti Vataniye Kanunu		Milli mücadele döneminde vatana ihanet edilenlerin savaştan kaçanların ve TBMM karşı ayaklananların yargılanması kanunu.
Hilafet		Halifelik. Osmanlı padişahları aynı zamanda halifedir.
Hitabet		Etkili söz söyleme sanatı.
Hukuk Devleti		Bir devletin bütün uygulamalarında kanunlara göre hareket etmesi
Hurafe		Dine sonradan girmiş yanlış inanç.Batıl inançlar.
Hürriyet ve itilaf fırkası		İngiliz mandasını savunan siyasi parti.
I İnkılap Tarihi Bilinmeyen Sözlükler
Islahat		Düzeltme veya iyileştirme çalışmalarıdır. Yüzeysel yeniliktir.
Islahat fermanı		İlan edilmesin de amaç Avrupalı devletlerin desteğini almak, Avrupalıların azınlıkları bahane ederek içişlerimize karışmalarını önlemektir. Azınlık hakları genişletilmiş ve Müslümanlarla eşit hale getirilmiştir
İ İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
İcap		Gerek.
İcra		Yapma, yerine getirme, bir işi yürütme.
İç Politika		Bir devletin kendi sınırları içinde kamu işlerinin örgütlenmesine ve yönetime ilişkin uyguladığı siyaset
İdadi		Lise derecesindeki okul.
İdealistliği		Bir ideale, bir davaya, bir ülküye bağlı olan; kendini ona göre yönlendiren
İdman		Spor.
İhtilal		Bir devletin siyasi teşkilatını kanuni şekillere riayet etmeden değiştirmek üzere zorla yapılan halk hareketidir.
İktidar partisi		Hükümet yönetimini elinde bulunduran parti en fazla oyu alıp ülkeyi yöneten parti.
İktisat		Ekonomi, mali.
İleri görüşlüğü		İleride olabilecekler hakkında varsayımlarda bulunabilme becerisi. Tahmin etme.
İlhak(işgal etme)		Egemenliği altına alma.
İmtiyaz(ayrıcalık)		Başkalarına tanınmayan özel, kişisel hak veya şart, ayrıcalık.
İnfial		Kızgınlık, öfke.
İngiliz Muhipler Cemiyeti		İngilizleri seven İngiliz yanlısı İngiliz mandasını isteyen cemiyet.
İnkılap		Toplum düzenini ve yapısını daha iyi duruma getirmek için yapılan köklü değişikliklerdir. Eski düzeni yıkıp yerine yeni düzen kurmaktır.
İnkılapçı oluşu		Yeni oluşumlar sağlamsı yeniliğe önem vermesidir. (DEVRİMCİ OLUŞU)
İnkılâpçılık		Zamana göre geri kalmış bütün kurumların ortadan kaldırılması ve yerine ilerlemeyi gelişmeyi kolaylaştıracak olan kurumların getirilmesidir.sürekli yenilik yapma, dinamiklik,durağan olmama.
İrade:		Bir şeyi yapıp yapmamaya karar verme gücü.
İrade-i Milliye		Sivas Kongresi’nde halka doğru bilgi vermek için çıkarılan milli gazete.
İrtibat kurma		İletişim sağlama
İrtica:		Mevcut devlet düzenini dini esaslara göre yürütmeyi amaçlayan hareket. Şeyh Sait isyanı temel amacı cumhuriyeti ortadan kaldırıp devleti dini esaslara göre yönetmekti
İskan		Yurtlandırma bir bir topluluğu bir bölgeye yerleştirme.
İslamcılık (ümmetçilik)		Devleti ve milleti bir arada tutan en önemli bağın din olduğu düşünülerek tüm Müslümanları halifenin etrafında toplamayı amaçlamıştır.Diğer adı Panisalmizmdir.
İstanbul Harp Akademisi		Başarılarından dolayı Harp Akademisine girmeye hak kazanan Mustafa Kemal, 1905 yılında Akademiden kurmay yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu.
İstanbul Harp Okulu		1899 yılında İstanbul’da bulunan Harp Okuluna başlayan Mustafa Kemal 1902’de teğmen rütbesiyle bu okuldan mezun oldu.
İstihkâm:		Düşman saldırısını durdurmak,düşmana karşı savunma yapmak amacıyla düzenlenmiş yer.
İstikamet		Tutulan, izlenen yol.
İstiklal mahkemeleri		Kurtuluş savaşı döneminde TBMM kendisine karşı çıkan ayaklamaları bastırmak ve suçluları yargılamak için milletvekillerinden oluşan mahkeme.
İstiklal Marşı		Bağımsızlığın sembolüdür.724 şiir arasında Mehmet Akif ERSOY’ UN şiiri kabul edilmiş. İlk bestecisi Osman Zeki ÜNGÖR dür.İstiklal(bağımsızlık) Marşıdır.
İtidal:		Aşırı olmama durumu, ılımlılık, ölçülülük. Soğukkanlılık.
İtilaf(Antlaşma):		Avrupa’da İngiltere, Fransa ve Rusya’nın Almanya ve müttefiklerine karşı oluşturduğu güç birliği
İttifak(Bağlaşma)		Almanya-Avusturya-Macaristan ve İtalya’nın, İngiltere ve müttefiklerine karşı oluşturduğu güç birliği
İttihat ve Terakki cemiyeti		II. Meşrutiyetin ilanında İttihat ve Terakki Cemiyeti etkili olmuştu. Mustafa Kemal bu cemiyetin üyesidir. Fakat sonradan istifa etmiştir. Daha sonra bu cemiyet partiye dönüşmüştür. Osmanlıda kurulan ilk siyasi partidir.
İzmir İktisat Kongresi		Milli mücadele sonrası ülkenin ekonomik politikasını belirlemek için İzmir’de toplanılmış kongre.
J İnkılap Tarihi Kavramlar
Jeopolitik		Coğrafya, ekonomi, nüfus vb. bir devletin politikası üzerindeki etkisi. Bir devlette bir bölgede uygulanan politikayla o yerin coğrafyası arasındaki ilişki..
Jön Türkler		Avrupa’yı gezip görmüş olan oradaki yenilikleri takip etmiş olan aydınlardır. I. Meşrutiyetin ilanında etkili olan aydınlar Jön Türklerdir. (Namık KEMAL, Mithat Paşa, Ziya PAŞA, Şinasi)
K İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Kabine Sistemi		Yürütme gücünün başında cumhurbaşkanının bulunduğu, halkın oylarıyla seçilen başbakanın birlikte çalışacağı bakanları bizzat seçmesiyle ve cumhurbaşkanının onayıyla kurulan hükümet şekli. Meclis hükümeti sistemine göre daha işlevseldir.
Kabine:		Bakanlar Kurulu, hükümet.
Kabotaj hakkı		Denizlerde ,limanlarda ticaret yapma hakkı Türk devletine verilmesi.
Kafkasya		Hazar denizi ile Karadeniz arasında bulunan bölge (Gürcistan ,Ermenistan, Azerbeycan )devletlerinin bulunduğu yer.
Kanuni Esasi		İlk Osmanlı anayasasıdır.(1876)
Kapitülasyonlar (ayrıcalıklar)		Bir devletin başka bir devlete vermiş olduğu ticari ayrıcalık, imtiyaz. Osmanlı ekonomisini olumsuz etkiledi.
Karargâh		Bir birlik ve kurumun, kumandan ile yardımcı şube ve bölümlerinden oluşan kuruluş.
Karartma		Savaş durumunda düşman uçaklarından korunmak amacıyla ışıkları örtme veya söndürme biçiminde alınan önlemlerin bütünü.
Katafalk		Önünden geçilerek kendisine saygı gösterilmek istenen ölünün tabutunun konulması için yapılmış yer.
Kile		Genellikle tahıl ölçmede kullanılan belirli hacimde ki kap.
Kilikya		İlk çağda Adana ve çevresine verilen ad.
Kilikyalılar cemiyeti		Adana, Çukurova ve çevresini korumak için kurulan milli cemiyet.
Kisve		Kılık kıyafet,giysi.
Kolağası		Osmanlı ordusunda yüzbaşı ile binbaşı arasında yer alan rütbe.
Kolağası Mehmet Tevfik Bilge Bey		Mustafa Kemal’de tarih sevgisinin oluşmasında Manastır Askerî İdadisinde Tarih Öğretmeni Kolağası Mehmet Tevfik Bey’in önemli rolü oldu.
Kolordu		Değişik sayıda tümen ve savaş destek birliklerinden kurulu büyük askeri birlik.
Komite		Siyasi bir amaca ulaşmak için silah kullanan gizli topluluk. Ermeni, Rum komiteleri.
Komplo		Topluca ve gizlice yürütülen herhangi bir plan.
Komünizm:		Bütün malların ortaklaşa kullanıldığı ve özel mülkiyetin olmadığı toplum düzeni. Böyle bir düzenin kurulmasını amaçlayan siyasi, ekonomik ve toplumsal öğreti.
Konferans		Topluluğa bir konuda bilgi vermek amacıyla yapılan konuşma. Uluslararası bir sorunun çözümü için yapılan toplantı.
Kongre		Çeşitli yerlerden yöneticilerin, elçilerin, delegelerin katılmasıyla yapılan toplantı.
Konjonktür		Geçerli durum. Her türlü durumun ve şartın ortaya çıkardığı sonuç.
Kulaç		Gerilerek açılmış iki kolun parmak uçları arasındaki uzaklık.
Kurucu Meclis		Yeni bir anayasa hazırlayan meclistir.
Kutsal Cihat (Cihadı Ekber)		Osmanlı devleti ı.Dünya savaşına girince padişah dünyadaki tüm müslmanları savaşa çağırmak için Kutsal Cihat ilan etmiştir.
KutülAmera		Irak Cephesinde 18.000 İngiliz askerinin esir alındığı yer.
Kuvayı İnzibatiye		Kurtuluş Savaşı’nda İstanbul Hükümeti’nin Kuvayımilliye’ye karşı kurduğu, yarı resmi askeri örgüt.Diğer adı Hilafet ordusudur.
Kuvay-ı milliye (milis kuvvetler)		İtilaf Devletleri’nin Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. Maddesine dayanarak Anadolu’da başlattıkları işgallere karşı, vatansever Türk halkının vatanı korumak amacıyla kurduğu silahlı direniş örgütlerine Kuvayı Milliye denir.
Kuzey Afrika		Günümüzde Cezayir, Fas,Tunus,Libya(Trablusgarp),Mısır ülkelerinin bulunduğu yerdir. Kuzey Afrika topraklarını sömürgecilik nedeniyle kaybettik.
Kültürel		Toplumun yaşam şekline kültür denir. Sanat,edebiyat,eğitim,dil tarih, Yazı, çivi yazısı, alfabe, kağıt, matbaa, kütüphaneler, medrese, Beyt’ül Hikme, Rönesans, fikir akımları, düşünce akımları, basın yayın organları, dergi-gazete, gazeteler,
Kürt teali cemiyeti		Doğu ve Güneydoğu da İngiliz destekli bir Kürt devleti kurmak isteyen cemiyet.
L
Lağvetmek		Bir kuruluşu kaldırmak, işleyişine son vermek.
Laiklik		Din ve devlet işlerinin ayrı olması durumu, devletin,vatandaşlarıyla olan ilişkilerinde inançlara göre ayrım yapmaması özelliklede bir toplumda egemen olan inancın,aynı toplumda azınlıkların benimsediği inançlara baskı yapmasını önlemesi
Lehine		Bir şeyin yanında yararına olma.
Liberalizm		Hürriyet ve serbestlikle ilgili. Serbest ekonomiden yana olan kimse. Serbestlik.
Lider önder		Kitleleri yönlendirme, etkileme becerisi olan kişi.
Liyakat		Bir kimsenin, kendisine iş verilmeye uygunluk, yaraşırdık durumu.
Lojistik		Askerlerin silah, kurşun, yiyecek vb. ihtiyaçlarının karşılanması.
Lojistik		Askeri birliklerin hareketlerinde haberleşme, ikmal ve yol gibi hizmetleri sağlayan askeri bölüm.
Lozan Barış Antlaşması		Kurtuluş savaşından sonra imzalanan barış Antlaşmasıdır. Yabancı ülkelerin bağımsızlığımızı tanıdığı antlaşmadır.
M İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Maarif		Öğretim ve eğitim sistemi.
Maarif Kongresi		Eskişehir-Kütahya savaşı sürerken Türk devletinin eğitim politikasının belirlendiği kongre. Mustafa Kemal katılmıştır.
Maarif vekaleti		Eğitim Bakanlığı.
Mahalle mektebi		Mustafa Kemal annesinin isteği üzerine ilk olarak geleneksel eğitim yapan Hafız Mehmet Efendi Mahalle Mektebine başlamıştır
Makus		Kötü giden talih. Milletin kötü günleri.
Mamur		Gelişip güzelleşmesi, hayat şartlarının uygun duruma getirilmesi için üzerinde çalışılmış olan, bakımlı.
Manastır Askeri idadisi (lisesi)		Manastır günümüzde Makedonya sınırları için de yer alır. Bu okulda sınıf arkadaşı Ömer Naci sayesinde edebiyata ve hitabete ilgi duydu. Fransızca özel dersleri aldı. Tarih Öğretmeni Kolağası Tevfik Bey’den tarih bilinci edindi
Manda ve Himaye		I. Dünya Savaşı’ndan sonra bazı az gelişmiş ülkeleri, kendi kendilerini yönetecek düzeye eriştirip bağımsızlığa kavuşturuncaya kadar Birleşmiş Milletler Cemiyeti adına yönetmek için bazı büyük devletlere verilen vekillik.
Mandater:		Mandacı.
Mantıkçılığı		Yaptığı işlerde mantık kurallarına uymasıdır.
Mareşal		Askerlikte en yüksek aşama, en büyük rütbe. Sakarya savaşından sonra Mustafa KEMAL’E bu rütbe verilmiştir.
Mart (31) vakası(1909)		Osmanlı Devleti’nin başkenti İstanbul’da meşrutiyet karşıtları tarafından büyük bir isyan çıkarıldı. Rejime yönelik çıkan bu isyanı Hareket Ordusu bastırdı.
Matem		Hüzün, yas. Ölüm veya bir felaketten doğan acıve bu acıyı belirten davranışlar.
Mavri mira cemiyeti		Rumlar tarafından kuruldu Anadolu da Bizansı tekrar canlandırmak için kurulmuştur.
Mazlum		Zulüm görmüş, kendisine zulmedilmiş.
Mazlum Millet		Sömürge altında olan milletler. Bağımsız olmamış ve geri kalmış milletler.
Mebus:		Milletvekili.
Mecelle:		Osmanlı döneminde yapılan medeni kanun.Kadın ve erkek hakları ile ilgili düzenleme.
Meclis Hükümeti Sistemi		Meclisin başkanının aynı zamanda hükümetin de başkanı (başbakan) olduğu, hükümetin bakanlarının meclis içerisinden oylama ile tek tek seçilerek kurulan hükümet şekli.
Meclisi Mebusan:		Meşrutiyet döneminde Osmanlı Devleti’nin Meclisi.
Meczup		Allah aşkıyla aklını yitirmiş kimse.
Medeni Kanun		Evlenme, boşanma, ailenin işleyişi, miras ve benzeri her turlu ilişkileri düzenleyen, toplumsal hayatin düzenlenmesinde önemli rol oyalayan kanundur.
Megali İdea (Büyük fikir)		Yunanistan’ın İstanbul’u alarak eski Bizans imparatorluğunu canlandırma fikri.
Meşrutiyet		Hükümdarla yönetilen bir ülkede hükümdarın başkanlığı altında parlamento(meclis) yönetimine dayanan hükümet biçimi.
Meşrutiyet (I)ilanı		1876 yılında II. Abdülhamit tarafından ilan edilmiştir. Meşrutiyet padişah ve meclisli yönetim şeklidir.1877-78 Osmanlı -Rus savaşı nedeniyle padişah II. Abdülhamit meclisi kapattı.
Meşrutiyet(II) ilanı		Meşrutiyet yanlısı aydınlar İttihat ve Terakki adında bir cemiyet kurarak subaylar ve aydınlar arasında örgütlendiler. Selanik’te çıkardıkları isyan büyüyünce padişah 2. Abdülhamit meşrutiyeti ikinci kez ilan etmek zorunda kaldı. Anayasa yürürlüğe girdi, meclis yeniden açıldı. (1908) Bu dönemde ilk siyasi partiler kurulmuştur
Metrepolit:		Ortodokslarda patrikten sonra gelen ve bir bölgenin din işlerine başkanlık eden din adamı.
Mevzi		Savaşta bir askerî birliğin savunduğu yer parçası veya bu birlik tarafından ele geçirilen bölge.
Mihver devletler (Bağlaşma Devletleri)		İkinci Dünya Savaşında müttefik devletler bloğuna karşı Almanya, İtalya ve Japonya’nın oluşturduğu blok.
Milis		Savaş sırasında orduya yardımcı olarak toplanan silahlı halk gücü.
Millet Mektepleri		Harf inkılâbından sonra okul çağı dışına çıkmış vatandaşlara yeni alfabeyi öğretmek için açılan okul.
Milletler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam)		I.Dünya savaşından sonra Wilson ilkeleri doğrultusunda Dünya Barışını korumak için Paris Barış Kolerasında kurulan cemiyet.
Milli Egemenlik (ulusal egemenlik)		Yönetme ve karar verme gücü ve yetkisinin milletin elinde olmasıdır. Bir ülkede milli egemenliğin olması için, milletin kendi yöneticilerini kendisi seçmesi ve kendi kanunlarını (seçtiği temsilciler vasıtasıyla) kendisinin yapmasıdır.Diğer adı
Milli güç unsurları		Devletin gerek savaş döneminde gerekse barış döneminde hedeflerine ulaşmak için kullandıkları güçtür.(askeri,sosyal,kültürel,ekonomik,siyasi güçtür.)
Milli İrade		Milletin karar verme gücü.
Milli korunma kanunu		İkinci Dünya Savaşı sırasında ülke ekonomisini korumak için çıkarılan kanun.
Millî kültür		Bir millete kimlik kazandıran, diğer milletlerle arasındaki farkı belirlemeye yarayan, tarih boyunca meydana getirilen o millete ait maddî ve manevî değerlerin uyumlu bir bütünüdür. Dil, tarih, sanat, inanç, değerler eğitim birer kültürdür.
Milliyetçilik		Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik akımı her milletin kendi devletini kurmasını öngörüyordu. Bu düşünce Osmanlı gibi çok uluslu devletlerde azınlık isyanlarının çıkmasına neden oldu.
Minber		Mustafa Kemal yakın arkadaşı Fethi Beyle çıkardığı gazete.
Misak		And, antlaşma, bağlaşma, sözleşme.
Misakı İktisadi		Ekonomik yönden yapılacak olan çalışmaları belirlemek ve milli ekonomiyi kurmak amacıyla İzmir İktisat Kongresinde kabul edilen ekonomi programıdır.
Misak-i Milli (milli yemin)		28 Ocak 1920’de Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde kabul edilen ulusal sınırlarımızı çizen belge.
Miting:		Gösteri amacıyla veya bir olaya dikkati çekmek için genellikle açık yerlerde yapılan toplantı.
Mizan		Terazi, ölçü, tartı.
Modern		Çağa uygun.
Monarşi		Miras yoluyla iktidarı elinde bulunduran kişi ve ona bağlı kimselerce devletin yönetildiği rejim.
Muallim		Öğretmen
Muasır medeniyet		Çağdaş medeniyet, batı,medeni.
Mudanya Ateşkes Antlaşması		Kurtuluş savaşının askeri safhasını bitiren ateşkes Antlaşmasıdır.
Muhafaza		Koruma. Koruma altına alma.
Muhalefet		İktidar partisi dışındaki partilere verilen isim.
Muhalif		Bir tutuma, bir görüşe, bir davranışa karşı olan,aykırı olan kimse. Aykırı.
Muharebe		Savaş ve savaşmak.
Muhip		Seven, sevgi besleyen, dost. İngilizleri seven (İngiliz Muhipleri) cemiyet.
Mukavemet		Dayanma, karşı durma, karşı koyma, direnç,dayanırlık.
Murit		Bir tarikat şeyhine bağlı ondan tasavvufu öğrenen kimse öğrenci.
Mustafa Kemal’i etkileyen olaylar		Fransız İhtilali,1897 Osmanlı-Yunan savaşı,31 Mart Olayı, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşı, I.Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı
Mustafa Kemal’i etkileyen Türk düşünürler		Namık Kemal, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul ve Tevfik Fikret
Mustafa Kemal’i etkileyen yabancı düşünürler		Fransız yazarlar Jean Jacques Rousseau, Montesquieu ve Voltaire’dir.
Mustafa Kemal’in fikir hayatını etkileyen şehirler		Selanik, Manastır, İstanbul ve Sofya
Mutasarrıf		Osmanlı yönetim örgütünde sancakların yöneticisine verilen ad.
Mutlakiyet		Tek bir kişinin yönetimine dayalı yönetim şekli. Padişah,krallık v.b.
Mübadele		Değiş tokuş etmek. Karşılıklı değiştirme.
Müdafaa		Savunma. Bulunduğu yeri savunma.
Müdafaa-i Hukuk		Anadolu da kurulan milli cemiyetlerin genel adı.
Müdafaa-i Hukuk Grubu		TBMM’de Mustafa Kemal’e muhalefet artınca Mustafa Kemal ve unu savunan milletvekili arkadaşları I.TBMM’de oluşturdukları gruptur.
Müfreze		Türlü askeri görev ve hizmetlerin yapılması amacıyla küçük birliklerden, belli bir kuruluşa bağlı kalmadan geçici olarak oluşturulan grup.
Müftü		İl ve ilçelerde Müslümanların din işlerine bakan görevli. Fetva veren din adamı.
Mühimmat		Savaş gereçleri.
Mülki İdare		İl ve ilçe yönetimi.(Vali Kaymakam)
Mülkiye:		Devlet yönetimindeki sivil görevliler sınıfı.
Müreffeh		Refah ve varlık içinde yaşayan.
Mürit		Bir tarikat şeyhine bağlanarak ondan tasavvufunyollarını öğrenen kişi.
Müspet		Olumlu.
Müstevli		Bir yeri istila eden, yönetimi altına alan (kimse,devlet, ordu vb.)
Mütareke (Ateşkes)		İki tarafın anlaşarak geçici bir süre için savaşı bırakmaları, silah bırakma, ateşkes.
Mütekabilliyet (karşılıklı)		Devletlerarası ilişkilerde ülkenin çıkarlarını diğer devletlere karşı koruma ilkesi. Dış politikada devletlerarası ilişkilerde karşılıklı eşit haklara sahip olma.
Müttefik		Biriyle söz ve güç birliği yapmış, antlaşma ile bağlı.
Müttefik		Aralarında anlaşma veya sözleşme yapmış devletlere denir.
Müttefik devletler (bağlaşma devletleri)		İkinci Dünya Savaşında Fransa,İngiltere, ABD,Sovyet Rusya oluşturdukları blok.
N İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Naaş		Ölen insanın vücudu, ceset.
Naçiz		Değersiz, önemsiz.
Nazır		Bakan .
Nizam		Düzen. Kural.
Nutuk		Mustafa Kemal ATATÜRK’ÜN yazmış olduğu eserdir. Kurtuluş savaşı ve ilk dönem yapılan inkılapları anlatır. Öğüt verici bir eserdir.
Nüfus mübadelesi		Türkiye ve Yunanistan arasında olmuş. Yunanistan’da yasayan Türkler ve Türkiye de yaşayan Yunanlılar karşılıklı olarak değiştirilmiştir.
Nüfuz		Otorite , etkileme gücü.
O
Osmanlıcılık		Osmanlı imparatorluğu sınırları içinde yaşayan herkesi din, ırk ve mezhep ayrımı gözetmeksizin “Osmanlı” sayma düşüncesi.
Ö
Ödün (taviz)		Taviz verme. Misak-ı milli sınırlarına ilk taviz Batum’un; Gürcistan’a bırakılması.
Ömer Naci		Manastır Askerî İdadisinde sınıf arkadaşı Ömer Naci’nin etkisiyle edebiyata ve güzel konuşma sanatına da ilgi duymaya başladı.(Hitabet sanatı )
Öngörü		Bir işin ilerisini kestirme veya bir işin nasıl bir yol alacağını önceden anlayabilme ve ona göre davranma. İleri görüşlülük
Örgütleyicilik (Teşkilatçılık)		Bireyin bir hedef uğruna bir ortamda bir araya gelerek, hedefe yönelik çalışmalar yapması. Mustafa Kemal’in Trablusgarp’ta halkı İtalyanlara karşı örgütlemesi
Özel neden		Eğer iki ülke arsında sorun oluyorsa özel neden
Özel Sektör		Devletten bağımsız kişilerin kendine ait kurduğu işletmeler. Halkın fabrika açması.
Özerklik		Bir topluluğun kendisini bazı koşullar altında idare etme hakkı. Genelde ana devlete bağlı fakat kendi kurallarını da uygulayabilme özelliği
P İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Pakt		Antlaşma. İki veya daha çok devletin saldırmazlık, savaşta ittifak gibi konularda üstlenmelerini belirttikleri belge.
Pangermenizm		Avusturya-Macaristan imparatorluğunun tüm Balkanlara hakim olma politikası.
Panislamizm (İslamcılık)		Bütün Müslümanları aynı yönetim altında toplama amacını güden politik akım ve hareket.
Panslavizm		Rusya;Balkanlarda yaşayan Slav ırkından olan Ortodoksları bir çatı altında toplamak ve İstanbul ve Boğazları ele geçirerek Akdeniz’e açılmak için izlediği politika.
Pantürkizm		Türkçülük. Bütün Türkleri birleştirme düşüncesi
Paris Barış Konferansı		I.Dünya savaşında galip gelen itilaf devletleri savaşta yenilen ittifak devletleri ile imzalayacakları barış anlaşmaları hazırlamak için topladıkları konferans.
Parlamento		Yasama gücüne sahip meclis
Patrik		Ortodoks ve bazı doğu kiliselerin başkanı.
Patrikhane		Patriğin görev yaptığı bina.
Payidar		Kalıcı, sonsuza kadar yaşayacak olan.
Payitaht		Başkent
Perver		Yetiştiren, koruyan.
Picardi Manevraları		Mustafa Kemal Fransa’da düzenlenen askeri tatbikatlara gözlemci olarak katılmış, gelecekte hava kuvvetlerinin önemine vurgu yapmıştır.
Pontus Rum cemiyeti		Karadeniz bölgesindeki eski Trabzon Rum imp. Canlandırmak için kurulmuştur
Protesto		Bir davranışı, bir düşünceyi, bir uygulamayı haksız, yersiz, gereksiz bularak karşı çıkma, kabul etmeme. Davranışı onaylanmadığını bildiren resmî açıklama.
Protokol		Bir toplantı sonunda yapılan iki tarafça imzalanan, ilerde yapılacak bir anlaşmaya, sözleşmeye dayanak olacak belge.
R
Referandum		Halk oylaması.
Reform		Katolik Kilisesinde yapılan değişiklikler ile kilisenin bilim ve eğitim üzerindeki baskısı sona erdi. Skolastik (dogmatik)düşünce yıkıldı.
Rejim		Bir devletin yönetim biçimidir.cumhuriyet,meşrutiyet, mutalkiyet birer rejimdir.
Resmen sona erme		Bir devletin yıkılması, yerine başka bir devletin kurulmasıdır.
Resmen Tanıma (Hukuken Tanıma)		İki devletin birbirleriyle yazılı ve diplomat iki ilişki kurması.
Ricat		Cephe alanında Gerileme, geri çekilme, geri kaçma.
Rönesans		Avrupa’nın sanat, edebiyat ve bilim alanında yaşanan gelişmelerdir. Rönesans ile dogmatik düşünce sorgulanmaya başladı.
Rüştiye (Ortaokul)		Ortaokul derecesinde olan eğitim kurumu.
Saban		Toprağı kazarak altüst etmeye, tarlayı ekilebilecek duruma getirmeye yarayan demir bir ucu bulunan ve çift süren hayvanlarca çekilen bir tarım aracı.
S İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Saltanat		Babadan oğula geçen yönetim şekli, padişahlık.
Saltanat Şurası		Savaş, barış gibi fevkalade konularda devlet adamlarıyla ilim irfan sahibi insanların görüşlerini almak üzere bizzat padişahın da hazır bulunduğu üst düzey toplantıdır. SEVR ANTLAŞMASINI imzalayan Saltanat Şurasıdır.TBMM bu antlaşmayı imzalayan herkes vatan haini ilan edilmiştir.
Sanatoryum		Özellikle veremli hastaların iyileştirilmesi için kurulmuş sağlık kuruluşu.
Sanayi inkılabı		1750’li yıllarda İngiltere’de buhar gücünün makineye uygulanması ile başlayan teknolojik gelişmelere denir. İnsan ve hayvan gücünden makine gücüne geçiştir.
Sanayi-i Nefise mektebi		Osmanlı devletinde 1882’de Osman Hamdi Bey’in kurduğu ve bugünkü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi adıyla eğitime devam eden sanat okuludur. Günümüzde güzel sanatlar okuludur.
Satıh		Yüzey, alan.
Savarona		Mustaf Kemal ATATÜRK’ÜN yatı.
Savaş tazminatı		Yenen devlet yenilen devletten para veya toprak alması.
Seferberlik		Bir ülkenin silahlı kuvvetlerini savaşı hazır duruma getiren, ülkenin ekonomisini, yönetimini ve savaş gereklerine uyacak duruma sokan hazırlık ve önlemlerin tümü. Bu durumun ilan edildiği veya savaşın sürdüğü dönem.
Selanik		Mustafa Kemal in doğduğu şehirdir. Günümüzde Yunanistan sınırları içinde yer alır.
Selanik Askeri Rüştiyesi		Sınavlarına girerek kazandığı bu okulda, zekâsı ve üstün yetenekleriyle öğretmenlerinin sevgisini kazandı. Kemal adını, bu okuldaki Matematik Öğretmeni Yüzbaşı Mustafa’dan almıştır.
Selanik Mülkiye Rüştiyesi		Sivil ortaokuldur yönetici memur yetiştiren okuldur. Bu okulda okurken çevresinde gördüğü subaylardan etkilenerek asker olmaya karar vermiş ve gizlice askeri okulun sınavlarına girmiş ve kazanmıştır.
Sen Remo Konferansı		İtilaf devletleri Osmanlı ile imzalayacakları Sevr Antlaşmasının taslağını hazırladıkları konferans.
Serbest Cumhuriyet fırkası ( partisi)		Çok partili hayata geçmek için kurulan ikinci partidir. Cumhuriyet karşıtları bu partiye yerleştikleri için Fethi bey bu partiyi kendisi kapatmıştır.Sonradan İzmir Menemen de çıkan Menemen isyanı Fethi beyi haklı çıkarmıştır.
Sermaye		Bir ticaret işinin kurulması, yürütülmesi için gereken anapara ve paraya çevrilebilir malların tamamı. Fabrika kurmaya yarayan aletler.
Serpuş		Başlık.
Sıkıyönetim		Olağanüstü zamanlarda ve durumlarda ülkede güvenliğin sağlanması için ordunun yardımıyla gerçekleştirilen yönetim.
Sine-i millete dönmek		Görevinden ayrılıp, milletin kendisine,onun bağrına, sinesine dönmek, halkın arasına karışmak.
Siper		Askerlerin savaşta vurulmamaları ve rahat ateş edebilmeleri için kazılmış, üstü açık hendek.
Siyasal Parti (Fıkra)		Bir toplumda devletin yönetimini siyasal iktidarını ele geçirmek amacıyla kurulan örgüt fırka.
Siyasi		Devlet, sınırlar, toprak, fetih, fetihler, diplomatik ilişkiler, yönetim, idare etme, başkent, boylar arasındaki mücadeleler, feodalite, krallık, şehir devletleri, kurultay, divan, antlaşma, ateşkes, diplomasi, elçilikler, devletlerarası bloklaşma, Panslavizm, egemenlik kurma, bağımsızlık, azınlık isyanları, azınlık hakları, ittifak arayışı, imparatorlukların parçalanması, bir devletin yıkılması ya da kurulması, milliyetçilik akımı, toprak bütünlüğü, Fransız İhtilali, meclis, seçimlerin yapılması, anayasa, genelgeler, kongreler, TBMM’nin açılması, Siyasi kavramı; yönetim ve idari kelimeleri ile de ilişkilendirilir.
Skolastik düşünce		Orta çağ boyunca Katolik kilisesinin egemenliği altında olan, bilime kapalı dine dayalı düşünce. Deney ve gözlemin yasaklandığı düşüncedir.dogmatik düşünce
Sofya Askeri Ataşesi (1913)		Balkan Savaşlarından sonra Sofya’da askeri ataşe olarak bulunmuş, Bulgaristan’daki Türklerin sorunlarıyla ilgilenmiş ve Bulgar meclisinin çalışmalarını takip etmiştir.
Sosyal (toplumsal)		Toplumla(halkla) ilgili olan toplumsal olan her şey. Çok ulusluluk, birçok millet, farklı kültürler, halk, toplum yapısı, nüfus yapısı, toplumsal, göç, nüfusun artması, sınıflara ayrılma, burjuva,
Sosyal Devlet		Halkıyla ilgilenen ve onların yaşam düzeyini geliştirmeye yönelik önlem alan devlet.(eğitim,sağlık ,gıda v.b)
Sömürgecilik		Bir devletin, kendi ülkesinin sınırları dışında, başka ulusları, devletleri, toplulukları siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak yayılması.
Söylev (NUTUK)		Bir topluluğa düşünceler, duygular aşılamak ve öğüt vermek amacıyla söylenen uzunca coşkulu ve güzel söz, nutuk,hitabe.
Statik		Sabit ve gelenekçi tutum yenilik benimsememe gibi.
Statü		Bir kimsenin, bir kurum veya bir toplum içindeki durumu. Kadro bakımından bağlı olduğu durum, pozisyon.
Statüko		Bir durumun devam etmesi..
Statükocu		Süregelen durumu korumaya meyilli olan. Değişime direnen.
Stratejik		Elinde bulundurana büyük ayrıcalıklar ve üstünlükler sağlayan yer ya da bölge.
Stratejik		Önemli değeri fazla olan bölge.
Suikast		Gizlice cana kıyma ve kötülük etmeye kalkışma.
Sulh		Barış.
Sulh Selameti Osmaniye cemiyeti		Osmanlı devletinin selameti ve iyiliği barış cemiyeti
Sükûnet		Sessizlik.
Süveyş Kanalı		Kızıldeniz ve Akdeniz’i birleştiren kanaldır. Osmanlı devleti açmıştır.
Ş
Şam 5.ordu Komutanlığı		Mustafa Kemal, 1905’te kurmay yüzbaşı rütbesiyle ilk görev yeri olan Şam’daki 5. Orduya atandı.
Şarapnel		Patladığında etrafa küçük parçalar saçan bir tür top mermisi.
Şark		Doğu.
Şemsi efendi ilkokulu		Mustafa Kemal babasının isteği dikkate alınarak yeni açılan ve modern yöntemlerle eğitim yapan Şemsi Efendi Okuluna gitmiştir
Şerait		Şartlar, koşullar. Temeli dine dayanan yasalar anlamındadır.
Şeriye		İslam hukukuyla ilgili.
T İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Taarruz (saldırı)		Bir yeri ele geçirmek ve düşmanı yok etmek için düşmana hücum etme durumudur.
Taassup		Bağnazlık.
Takrir		Yerleştirme, yerleştirilme.
Takrir-i Sükun kanunu		4 Mart 1925’te II.TBMM tarafından cumhuriyete karşı çıkan Şeyh Sait İsyanı bastırmak için çıkarılan ceza yasası.
Talim		Uygulamalı olarak yapılan askerlik eğitimi.
Tam Bağımsızlık (Ulusal Bağımsızlık) (Milli Bağımsızlık)		Sosyal, siyasal, hukuk ve ekonomik gibi her alanda bir devletin kendi kararlarını verebilmesi. Bir devletin iç işlerinde ve dış işlerinde başka bir devletin baskısı ve etkisinde kalmadan, milli menfaatleri doğrultusunda istediği gibi davranabilmesidir.
Tampon bölge		Devletlerin güvenliklerini sağlamak amacıyla oluşturdukları ara bölge.
Tanıma		Bir devletin varlığını başka devletlerin de kabul etmesi. Tanımadan sonra devletlerarasında siyasal ilişkiler kurulur.
Tanzimat		Yönetim işlerini düzeltilmesi amacıyla alınan önlemlerin,yapılan uygulamaların tümü
Tanzimat fermanı		İlan edilmesin de amaç Avrupa’nın Osmanlı iç işlerine karışmasını önlemek, milliyetçilik akımının etkilerini azaltmak ve azınlıkların devlete bağlılıklarını arttırmaktır. Önemi: Osmanlı Devleti’nde anayasal düzene geçişin ilk aşamasıdır. Kanun gücünün üstünlüğü kabul edilmiştir.
Tarikat		Aynı dinin içine, tasavvufa dayanan ve kimi ilkelerle birbirinden ayrılan Tanrıya ulaşma yollarından her biri birbirinden ayrı genelde din adamlarına bağlı tarikatlar.
Tatbikat		Asker birliklerini savaşa hazırlamak amacıyla, arazi üzerinde yapılan geniş ölçüde savaş denemesi, manevra.
Taviz:		İstenmeden verilen. Batum’u Gürcistan’a ve Hatayı Suriye’ye bırakmamız.
Teali		Yükselme, yücelme.
Teçhizat		Silah dışındaki savaş araç- gereçleri.
Tehcir Kanunu (Sevk ve iskan kanunu)		1915’te Doğudaki Ermenilerin zorunlu göçe tabi tutulma yasası. Doğu ANADOLUDAN ALINAN Ermeniler Suriye ve Lübnan’a yerleştirilmişler.
Tehcir:		Göç ettirme, göç etmesine sebep olma, sürme.
Tek Çatı Altında Toplama:		Ayrı ayrı olan unsurları birleştirerek tek merkezden yönetilebilir hale getirme. Erzurum Kongresinde tüm cemiyetlerin birleştirilmesi.
Tekalifi Milliye (Milli Yükümlükler)		Sakarya Savaşı öncesi ordunun ihtiyaçlarını karşılamak üzere çıkarılmış emirler.7-8 Ağustos 1921’de Başkomutan Mustafa Kemal tarafından;ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için çıkarılan seferberlik yasası.
Tekke		Tarikattan olanların barındıkları, ibadet ve tören yaptıkları yer.
Terakkiperver		İlerici ileriyi seven anlamına gelmektedir.
Terakkiperver cumhuriyet fırkası (partisi)		Türkiye Cumhuriyetinde ilk muhalefet partisidir. Bu partinin kurulmasıyla çok partili hayata geçişin ilk aşamasıdır.Şeyh Sait isyanı nedeniyie bu parti isyanda rolü olduğu gerekçesiyle Takriri Sukun Kanununa dayanılarak kapatılmıştır.
Terhis		Askerlik görevini bitirenleri ordudan bırakma. Eve gönderme.
Tersane		Gemi yapılan yer .
Teslimiyetçi		Boyun eğen, durumu kabullenen kişi.
Teşebbüs		Girişim. Ekonomik alanda girişimde bulunma.Yatırım yapma.
Teşekkül		Kuruluş.
Teşkilatı Esasiye Kanunu		I.İnönü zaferinden sonra I. TBMM’nin 20 Ocak 1921 tarihinde kabul edilen yeni Türk devletinin ilk anayasasıdır.
c		1927’de çıkarılan ekonomik kalkınmayı gerçekleştirmek için devletçilik ilkesi doğrultunsunda özel sektörü destekleme yasası.
Tevhid-i Tedrisat Kanunu		(Eğitim-Öğretimde Birlik)3 Mart 1924’te çıkarılan eğitim öğretimi birleştiren yasa.Ülkedeki bütün okullar yabancı okullar dahi Milli Eğitim Bakanlığına bağlandı ve tek bir merkezden yönetildi.
Tevhit		Allah’ın birliğine inanma, bir sayma, bir olarak bakma. Tek tanrıcılık. Birkaç şeyi bir araya getirme, birleştirme.
Topyekün		Hep birlikte, toplu olarak(kadın,çocuk,yaşlı,genç demeden savaşa katılma)
Trablusgarp Savaşı (1911)		Mustafa Kemal İtalya’nın Trablusgarp’a saldırması üzerine gönüllü subay arkadaşları ile birlikte gizlice Trablusgarp’a gitti. Halkı örgütleyerek Derne ve Tobruk Cephelerin de İtalyanlara karşı başarılı savunma savaşları yaptı. Başarılarından dolayı binbaşı yükseldi. Trablusgarp Savaşı, Mustafa Kemal’in ilk askeri başarısıdır.
Trabzon muhafazai hukuk cemiyeti		Trabzon ve çevresini Pontusçu Rumlara karşı korumak için kurulmuştur.
Trakya Paşeli Cemiyeti		Edirne ve çevresini korumak için kurulan milli cemiyet.
Tümen		Tugayla kolordu arasında yer alan birlik, fırka
Türk Dil Kurumu (1932)		Türk dili hakkında araştırma yapmak dilimizi yabancı dillere karşı korumak Türkçeyi geliştirmek için Mustafa Kemal ATATÜRK’ÜN isteğiyle kurulmuştur.
Türk Tarih Kurumu (1931)		Türk tarihini doğru incelemek ve araştırmak için Mustafa Kemal ATATÜRK’ÜN isteğiyle kurulmuştur.
Türkçülük (Turancılık) (Panturkizm)		Bütün Türkleri milli bir duygu ile birleştirerek tek bayrak altında toplamayı amaçlamıştır.
U İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Ulusal(Milli)		Tüm ülke ile ilgili olan kararlar.
Ulusal İrade (Milli irade)		Bir ulusun bir işin nasıl yapıldığı gerektiği yolunda açığa vurduğu karar. Ulusal irade ancak egemenliğin ulusun tümüne ait olduğu devlet sisteminde belirlenebilir.Ulusal iradenin somutladığı yer parlamentodur. Halkın iradesi kararları egemendir. Halk yöneticileri kendi seçer.
Uluslararası Denklik		Milletlerarası eşit olma durumu.

Ü
Ültimatom		Bir devletin başka bir devlete verdiği ve hiçbir tartışma veya karşı koymaya yer bırakmaksızın, tanıdığı sürede isteklerinin yerine getirilmesini istediği nota.
Üniforma		Silahlı kuvvetlerin resmi giysisi. Aynı işi yapanların giydikleri tüzükle belirtilmiş bir örnek giysi.
Üniversite Reformu		Modern tarzda yükseköğretim ihtiyacını karşılamayan Darülfünun’un yerine İstanbul Üniversitesi kurulması, bu ihtiyacı karşılayacak okulların kurulmasını amaçlayan çalışmadır. Diğer okullara örnek olmuştur.
Üs		Harekâtın yürütülebilmesi için gerekli birliklerin, her türlü gereçlerin tamamlandığı, teçhizatın toplandığı ve dağıtıldığı yer .
V İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Vatan ve Hürriyet Cemiyeti		Mustafa Kemal’ Şam da İken “Vatan ve Hürriyet Cemiyetini” kurması teşkilatçılık, liderlik ve vatanseverlik kişilik özelliklerinin varlığını gösterir
Vatanseverliği		Ulusu için her Şeyi göze almasıdır. Vatan için gönüllü olarak savaşması.
Veliaht:		Hükümdardan sonra yerine geçecek kimse.
Vilayet		İl,şehir.
Vilayet-i Sitte		6 Doğu ili. (Erzurum, Van, Diyarbakır, Bitlis,Sivas, Elazığ)
Y
Yaratıcı Zihniyeti		Yeni fikirler ortaya koyabilmesidir.
Yarbay		Orduda rütbesi binbaşı ile albay arasında olan subay
Yaver		Emir subayı. Mustafa Kemal padişah Vahdettin ile Almanya’yı seyahat ederken padişahın yaveriydi.
Yayılmacılık		Bir devletin veya ulusun başka devlet veya uluslar üzerinde kendi çıkarları doğrultusunda etkide bulunmaya çalışması. Başka uluslara ait olan toprakları alma çalışması. II.Dünya savaşının çıkış sebebi Almanya, İtalya’nın yayaılmacı politikalarıdır.
Z İnkılap Tarihi Kavramlar Sözlüğü
Zanaat		Marangozluk, demircilik, kuyumculuk, terzilik gibi meslek olarak yapılan ve pek çok dalları bulunan, deneyim ve ustalık gerektiren iş
Zaviye		Küçük tekke, ibadethane.
Zümre		Grup, ayrıcalıklı gurup veya kişiler.
W
Wilson ilkeleri		ABD Başkanı Wilson’un, I. Dünya Savaşı devam ederken, savaş sonunda kalıcı barışı sağlamak, sömürgeciliği sona erdirmek ve ABD’yi dünya siyasetinde ön plana çıkarmak amacıyla yayımladığı ilkelerdir.
Wilson ilkeleri cemiyeti		Amerikan mandasını isteyen cemiyet.