YAŞAYAN DEMOKRASİ KONULU BOŞLUK DOLDURMA
Bir toprak parçası üzerinde yaşayan insan topluluğunun,düzen içinde ve bağımsız yaşamak için kurduğu siyasi örgütlenmeye ………………………… denir.(Devlet,milletin siyasi ve hukuki örgütlenişinin adıdır.
Devleti oluşturan ögeler (unsurlar);…………………………..,…………………………… ve ……………………………….
…………………………………,bağımsızlık ve kendini yönetme yetkisidir.Ülke içinde egemenliğe sahip olmak;devleti …………………….. hakkına ve yetkisine sahip olmaktır.Egemenliği elinde bulunduranlar devleti yönetenlerdir.
ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE YÖNETİM:
Orta Asya’da kurulan ilk Türk Devletlerinin (Asya Hun Devleti,Göktürk Devleti,Kutluk (II.Köktürk) Devleti,Uygur Devleti)
başında ……………..,………………..,…………………,…………………,………………………..,………………….. gibi ünvanları olan bir hükümdar bulunurdu.Yönetimde ……………………………. sistemini benimsemişlerdi.
Ülke hanedan ailesinin …………………. ………….. sayılırdı. Hükümdara,devleti yönetme yetkisinin ………………………………. tarafından verildiğine inanılır ve bu inanca ………………. adı verilirdi………………,Tanrı’nın kağana devleti yönetme gücü ve yetkisi vermesidir.
Ayrıca Orta Asya Türk Devletlerinde devlet,hanedan ailesinin ………………….. ……………. sayılırdı.Hükümdarlık ………………… ………………. geçerdi.Hükümdar devleti yönetirken Türk ……………………….. ve …………………….. oluşan …………………… uygun davranmak zorundadır.
Devlet işleri ………………………….,………………. ya da ………………………. ……………………………adı verilen;hükümdar,hatun, ileri gelen devlet adamlarının ve boy beyleri ile bilge kişilerin katıldığı bir mecliste görüşülür ve karara bağlanırdı.Kurultay,hakanın başkanlığında yılda …………. kere toplanırdı.Kurultay,…………………. meclisi niteliğinde olup son sözü söyleme yetkisi …………………….
- Devlet yönetiminde ………………….. da söz sahibiydi.Hatun kurultaya katılmanın yanı sıra ……………………….. kabul eder ve çeşitli törenlere katılırdı.
NOT:Orta Asya Türk Devletlerinde, hükümdarlık belirtileri yani egemenlik sembolleri olarak taht,kılıç,bayrak,davul,ferman kabul edilirdi.İslamiyet’in kabulü ile bunlara hutbe okutma ve adına para bastırma da eklenmiştir.
TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE YÖNETİM:
İslamiyet’in kabulü ile birlikte kurulan Türk devletlerinde (Karahanlılar,Gazneliler,BSD,ASD,Osmanlı) yönetimde ………………………….. anlayış egemen olmaya başlamıştır.Türk gelenek ve göreneklerinden oluşan ……………….. hukuk (töre) yanında…………………. hukuk (İslam esaslarına dayalı hukuk) da yönetimin esasını oluşturdu.
Türk-İslam Devletlerinde hükümdar ………………….. ünvanını kullanırdı.Devlet yine hanedan ailesinin ………………….. ………….. sayılırdı.Sultandan sonra en yetkili devlet adamı ……………………Devlet işleri …………………… adı verilen bir kurulda görüşülürdü.Divana …………………….. ya da ……………………. başkanlık ederdi.
Ülke yönetim bakımından ………………………… ayrılır ve eyaletler hükümdar ailesinden biri tarafından yönetilirdi.Bölgeyi yöneten meliklerin yanına …………………….. adı verilen tecrübeli bir devlet adamı atanırdı.
NOT:İslam öncesi ve Türk-İslam devletlerinde ……………………… devlet anlayışına dayalı bir anlayış hakimdi.Hükümdar halka ………………………. ön planda tutar,adil olmaya özen gösterirdi.
OSMANLI DEVLETİ’NDE YÖNETİM:
Osmanlı Devleti’de ……………………… ve …………………… otoriteye dayalı bir idare ile yönetiliyordu.Yani hem ……………………… hem de …………………… (mutlak monarşi) bir devletti.Başa geçme yetkisi,hükümdarların görevleri eski Türk devletlerinden farklı değildi.
Osmanlı Devleti’nin ilk dönemlerinde eski Türk devletlerindeki töre ve kanunlara dayanılarak ülke hanedan ailesinin ortak malı sayılırdı…………………………’tan itibaren bu anlayışın yerini ‘Ülke ……………………… ve …………………………..’ anlayışı aldı……………….’in
çıkardığı ‘Kanunname-i Ali Osman’ ile merkeziyetçi otorite daha da güçlendirilmiştir (Çünkü devletin devamı için tahta geçen kişinin gerektiğinde kardeşlerini öldürebileceği belirtilmiştir.)……………………… döneminde ise ……………………… ve ………………………
Sistemi uygulanmaya başlanmış yani hanedan ailesinin en …………………….. ve en …………………… üyesinin tahta geçmesi kabul edilmiştir.Ayrıca bu dönemde şehzadelerin ……………………………… yapması usulü de kaldırılarak,taht kavgaları engellenmeye çalışılmıştır.Ancak bu durum devlet yönetimi konusunda tecrübesiz şehzadelerin başa geçmesine neden olmuştur.
Osmanlı Devleti’nde önemli konular bugünkü Bakanlar Kurulu’na benzeyen ‘……………………….-….. …………………..’ teşkilatında görüşülürdü.Divan-ı Hümayun’da …………………… işleri ve ……………………. konuları görüşülür,……………….. ve ………………………..
çözüme kavuşturulup karara bağlanırdı.Divan her kesimden ………………… açık olup Divan’a katılan herkesin görüşü alınırdı.Fakat Divan’da son ……………….. …………………………. aitti.Divan’da idari ve örfi işler ………………….., şer’i ve hukuki işler …………………., mali işler ……………………………….., arazi işleri ve yazışmalar da ……………………………. tarafından görülürdü.
Osmanlı devlet yönetiminde 19.yy’da bazı değişiklikler yapılmıştır……………………………….. tarafından, …………………… Bey tarafından kurulan Divan-ı Hümayun kaldırılarak yerine …………………………(bakanlıklar) kurulmuştur.Sadrazamlık makamı da ……….-…………………………. (başbakanlık) olarak değiştirilmiştir.
1839 yılında ilan edilen ………………………….. ………………………….. (Abdülmecit,Mustafa Reşit Paşa) ile Türk tarihinde …………………………………….. ilk adım atılmıştır. Tanzimat Fermanı; mutlakiyetin gücünü sınırlandırmıştır ve ilk kez bu ferman ile Osmanlı Devleti …………………….. üstünlüğünü kabul etmiştir. Ancak Osmanlı halkı Tanzimat Fermanı ile ……………………………….. söz sahibi olamamıştır.
NOT:Tanzimat Fermanı’nın ilanı ……………………… ilkesine dayanır.Ayrıca Tanzimat Fermanı ile vatandaşlara …………………. alanda eşitlik sağlanmıştır.Fermanın ilanı padişah ………………………. (isteği) ile gerçekleşmiş ve bu ferman ile padişahın ………………………
hakimiyeti sınırlandırılmıştır.Tanzimat Fermanı ile padişah aynı zamanda ……………………..,…………………….. ve ……………………..
alanlarda yenilik (ıslahat) yapmıştır.
Tanzimat Fermanı ile;
-Müslüman ve gayrimüslim herkese …………..,……………… ve ……………………… güvenliği getirildi.
-……………………………. herkesin gelirine göre toplanmaya başladı.
– Müslüman ve gayrimüslim herkese zorunlu ………………… getirildi.Askerlik …………….. ………………….. dönüştürüldü.(Askeri yenilik)
-…………………….. herkese açık oldu ve adil yargılanma hakkı getirildi.(Hukuki yenilik)
-Özel …………………… hakkı getirildi.
-……………………… üstünlüğü kabul edildi.Padişah bile Tanzimat Fermanı’na aykırı davranmayacaktı.(Yönetimde yenilik)
NOT:Tanzimat Fermanı ile bütün Osmanlı toplumunu din,dil,ırk ayrımı gözetmeksizin kaynaştırmak ve yeni bir toplum meydana getirmek istenilmiştir.Yani Tanzimat Fermanı ile …………………………… fikir akımı ön plana çıkarılmak istenmiştir.Herkese din ve mezhep özgürlüğü tanınmıştır.
1856 yılında yine padişah …………………………. tarafından yayınlanan ………………….. Fermanı ise …………………. ve ……………….’nın istekleri doğrultusunda hazırlanarak 1856 Paris Antlaşması’nda iç işlerimize karışılmasını sağlayacak bir madde konulmasını engellemek amacıyla yayınlanmış ve sadece azınlıklara yönelik olarak düzenlenmiştir.
19. yy’da devlet yönetiminde yapılan en önemli değişiklik ise 1876 yılında …………………………………….. ilan edilmesidir.
I.Meşrutiyetin ilanı ile Osmanlının …………………………. anlayışında değişiklik olmuş,……………………… Meclisi açılmış ve bu sayede halk ilk kez padişahın yanında olsa da devlet ……………………….. katılmış ve Osmanlı Devleti’nin ilk anayasası olan ………………….-…… ………………… kabul edilmiştir.
Ancak yine de I.Meşrutiyet demokrasiden uzaktır.Çünkü Kanun-i Esasi’de meclisi açma ve kapatma yetkisi ………………….. verilmiştir.Ayrıca padişahın seçtiği ………………. Meclisi’nin bulunması,Ayan Meclisi üyelerinin ömür boyu görevlendirilmeleri,hükümetin ……………………….. karşı sorumlu olması ve güçler birliği ilkesinin benimsenmesi de hem milli iradeye hem de demokrasiye ters düşmüştür.Ama yine de meşrutiyet döneminde ;bütün vatandaşlar kanun önünde ……………….. sayılmış,kişi hak ve hürriyetleri anayasa güvencesine alınmış ve din-ırk ayrımı gözetilmeksizin herkes devlet hizmetine katılmıştır.
I.Meşrutiyet ile Osmanlı topraklarında yaşayan herkes Osmanlı vatandaşı sayılmıştır.Bu sayede I.Meşrutiyetin ilanında etkili olan ……………. ………………………… ,………………………. fikir akımları hayata geçmiştir.
NOT:Osmanlı Devleti’nde demokratikleşme adına birçok yenilik ve çalışmalar (Sened-i İttifak,Tanzimat Fermanı,Islahat Fermanı,Meşrutiyetin ilanı,Kanun-i Esasi’nin kabulü gibi) yapılmış ancak tam anlamıyla ……………………………. düzene geçilememiştir.Çünkü;yenilikler demokratik idealler doğrultusunda gerçekleştirilmemiş,………………………….odaklı olmuş ve sadece probleme çözüm getirilmeye çalışılmış ve yapılan yeniliklerin büyük bir bölümü …………. ………………….. etkisiyle
gerçekleştirilmiştir.Ayrıca Osmanlı Devleti bu yenilikleri ………………………… ………………………..’nin etkisiyle gerçekleştirmiştir.
NOT:I.Meşrutiyet padişah …………………………… tarafından,……………… ………………………… Cemiyeti’nin çabalarıyla ilan edilmiş ve ………………………..Paşa’nın hazırladığı ilk anayasa …………………….-……. Esasi yürürlüğe konulmuştur.Ancak II.Abdülhamit 1877-1878
Osmanlı-Rus Savaşı’nı (93 Harbi) bahane ederek önce meclisi kapatıp anayasayı da yürürlükten kaldırmıştır.Daha sonra ise bu kez ……………………………. ve ………………………. Cemiyeti’nin çabalarıyla 1908’de yine ……………………………….. tarafından II.Meşrutiyet ilan edilmştir.II.Meşrutiyet birincisine göre daha demokratiktir.Bu dönemde siyasi partiler kurulmuş,hükümet padişaha değil,meclise karşı sorumlu hale getirilmiş,basına uygulanan sansür kaldırılmış,anayasa da padişahın yetkileri sınırlandırılmıştır.Ancak bu gelişmeler İstanbul’da meşrutiyeti yıkmak isteyen gerici nitelikli ………………………….. ……………………….. (13-Nisan-1909) yol açmıştır.31 Mart Olayı Osmanlıda ……………………… yönelik ilk isyandır.
20.yy’da ise Osmanlı Devleti I.Dünya Savaşı’ndan yenik devlet olarak ayrılmış ve İtilaf Devletleri ile Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalamıştır.Ancak çok ağır şartlı olan bu ateşkes antlaşmasını Türk halkı kabul etmeyerek Milli Mücadeleyi başlatmış ve Mustafa Kemal’in önderliğinde ………………………..ve ……………………….. Kongrelerini düzenlemiş ve …………………… açarak milli iradeyi egemen kılmıştır.
NOT:Erzurum ve Sivas Kongreleri,halkın temsilcilerinin (delegelerin) bir araya gelerek ,ülkenin ve milletin geleceği ile ilgili kararların alındığı toplantılar şeklinde gerçekleşmiştir.
TBMM’NİN AÇILMASI:
Kurtuluş Savaşı döneminde ise ……….-……………………….-…………. yılında ………………….. açılmış ve modern Türkiye’nin temelleri atılmıştır.
İtilaf Devletleri 16 Mart 1920’de başkent İstanbul’u resmen işgal etmişler ve Osmanlı Mebusan Meclisi’ni dağıtmışlardır. Bu gelişmeler TBMM’ nin açılmasına ortam hazırlamıştır. Mustafa Kemal bu durum üzerine harekete geçmiş, ulusal iradeyi hakim kılabilmek için 23 Nisan 1920’de TBMM’yi açmıştır. TBMM’nin sürekliliğini sağlamak için de 20 Ocak 1921’de Teşkilat-ı Esasiye (Anayasa) kabul edilmiştir. Anayasada “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” maddesinin yer alması Cumhuriyet rejiminin en önemli habercisiydi.
-İlk TBMM…………………………….meclis özelliği gösterir.Güçler………………………………..ilkesini ve………………………………….hükümeti
sistemini benimser.Egemenliği………………………………….verir.(Meclis egemenliği halka vermekle ileride padişahlık makamının üstünde bir makam kurulacağını ilan etmiştir.)
-…………………….Anayasası kabul edilene kadar çalışmalarını………………………………….’in verdiği………………………doğrultusunda sürdürmüştür.
Önergede yer alan konular şunlardır;
-Hükümet kurmak zorunludur.
-Geçici bir meclis başkanı ya da padişah vekili atamak doğru değildir.
-TBMM’nin üstünde hiçbir güç yoktur.(İstanbul hükümeti yok sayılmıştır.)
-TBMM,yasama,yürütme yetkilerini kendinde toplamıştır. (Güçler birliği ilkesi)
-Meclis başkanı aynı zamanda hükümetinde başkanıdır.(Meclis hükümeti sistemi)
-Padişah ve halifenin durumunun ne olacağı meclisin alacağı karara göre belirlenecektir.
NOT:I.TBMM ‘de …………………. …………………………… anlayışı ve …………………… ………………….. sistemi benimsenmiştir.Ayrıca olağanüstü yetkilere sahip bir meclistir.Ayrıca bu meclis tarafından ………………………….-…. …………………… yani anayasa kabul edilmiş ve 1-Kasım-1922’de ……………………. kaldırılmıştır.
1921 Anayasası’nın (Teşkilat-ı Esasiye’nin) Kabulü:
Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir ilkesi ilk kez……………….anayasasında yer almıştır.Bu anayasada güçler……………………ilkesi
benimsenmiştir.Yani yasama,yürütme ve yargı yetkisi ……………………. aittir. ………………………. başkanı aynı zamanda hükümetin de başkanıdır……………………… iki yılda bir yapılmaktadır.
NOT:TBMM’de yapılan ilk toplantıya 78 milletvekili katılabilmiş ancak zamanla milletvekillerinin sayısı 390’a kadar çıkmıştır.Bu durum meclise duyulan güvenin arttığını gösterir.Ayrıca ilk TBMM’de bürokratların oranı %40,serbest meslek gruplarının oranı %20,tarım ve ticaret kesiminin oranı %20,din adamlarının oranı ise %17 idi.Yani ilk meclise ülkenin her kesiminden insan katılmıştır.
CUMHURİYETİN İLAN EDİLMESİ:
……….-……………………-………………’te ise …………………………. ilan edilerek yeni Türk Devleti’nin ……………………….. şekli belirlenmiştir.
Cumhuriyetin İlanının Nedenleri:
-……………………………. kaldırılmasıyla ortaya çıkan devlet ………………………. ve ………………… sorununu çözümlemek.
-……………………. hükümeti sisteminin ortaya çıkardığı problemleri çözümlemektir.
1924 Anayasası’nın Kabulü:
……………..Anayasasında Türkiye Devleti’nin rejimi…………………………………..,Türkiye Devleti’nin dini………………………….,dili……………
ve başkenti……………………………….’dır.Yasama ve yürütme yetkisi …………………..’ye aittir.Yürütme yetkisi meclisin seçtiği ………………
ve onun atayacağı …………………… Kurulu tarafından yerine getirilir.Yargı görevini……………………………………………………..yürütecektir.
Cumhurbaşkanı……………………içerisinden ………………..yılda bir seçilecektir.Aynı kişi üst üste cumhurbaşkanı seçilebilecektir.Milletvekili seçimleri …………. yılda bir yapılacaktır.
1924 Anayasasında yapılan bazı değişiklikler şunlardır:
-……………..’de ‘devletin dini İslamdır’ maddesi anayasadan çıkarıldı.Böylece anayasa…………………………
-Seçmen yaşı……………..olarak belirlendi.
-Kadınlara 1930’da …………………,1933’te………………….. ve 1934’te ………………………………….seçme ve seçilme hakkı tanındı.
-…………..’de Atatürk…………………..anayasaya girdi.
NOT:1924 Anayasası’nın kabulünden sonra 3-Mart-1924’te halifelik kaldırılmış ve Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretim Birliği) Kanunu kabul edilerek eğitim ve öğretimin birleştirilmesi sağlanmıştır.
CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ:
I.Devletin ……………………..:
Madde 1-Türkiye Devleti bir ……………………………
II.Devletin …………………………:
Madde 2-TC,toplumun huzuru,milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde …………………. ……………….. saygılı,Atatürk ………………..
bağlı,başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan,…………………………….,………………….. ve …………………….. bir ………………………
III.Devletin ………………………..,…………………. …………,……………………..,………………………………. ve ……………………..
Madde 3-Türkiye Devleti ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür.Dili Türkçedir.Bayrağı şekli kanunda belirtilen,beyaz ay yıldızlı al bayraktır.Milli marşı ‘İstiklal Marşı’dır.Başkenti Ankara’dır.
IV.Değiştirilemeyecek Hükümler:
Madde 4-Anayasanın 1.,2. ve 3. maddelerindeki hükümler değiştirilemez,değiştirilmesi teklif edilemez.
V.Devletin Temel …………………. ve ………………………:
Madde 5-Devletin temel amaç ve görevleri;Türk Milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü,ülkenin bölünmezliğini,cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak,kişilerin ve toplumun refah ve huzur ve mutluluğunu sağlamak;kişinin temel hak ve hürriyetlerini,sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal,sosyal ve ekonomik engelleri kaldırmaya,insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.
VI…………………………..:
Madde 6-Egemenlik,kayıtsız şartsız milletindir.
DEMOKRASİ VE DEMOKRATİK DEVLET
CUMHURİYETİN TEMEL İLKELERİ:
Demokratik Devlet:Halkı yönetecek olanlar ………………… ve belli bir süre için iş başına gelir,siyasi partiler serbestçe kurulabilir,temel hak ve özgürlükler de tüm vatandaşlara tanınmıştır.Ayrıca değişik inanç ve kültürlerin bir arada yaşamasına olanak verilmiştir.
- Demokrasi; egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olmasıdır.
- Demokrasilerde belli dönemlerde yapılan seçimlerle (5 yıl) halk temsilcilerini belirler. Böylece millet temsilcileri aracılığı ile kendi kendini yönetir.
- Vatandaşlar kanunlara göre seçme ve seçilme hakkını kullanır. Herhangi bir baskı olmadan istediği siyasi partiye oyunu verir. Aynı zamanda istediği siyasi partiye üye olabilir ve partisi için çalışabilir.
- Herkesin eşit oy hakkı vardır. Seçimlerde oylama gizli, oy sayımı ise açık ve yargı denetiminde yapılır.Demokrasilerde, devleti yönetme yetkisi hiçbir zaman bir kişiye veya belirli bir zümreye bırakılamaz.
- Demokrasilerde, kişiler özgürce düşünür ve düşündüğünü ifade eder.
Demokrasinin Temel İlkeleri:
- Demokraside egemenlik millete aittir. Millet bu hakkını temsilcileri (milletvekilleri) aracılığıyla kullanır. Yönetenler, gücünü milletten alır. Hiçbir kimse, zorla iş başına gelemez. Bu esas, anayasamızda şöyle belirtilmiştir: “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.”
Hürriyet ve Eşitlik
- Demokraside, hürriyet ve eşitlik esastır. Hürriyet, başkalarına zarar vermeden her şeyi yapabilmektir. Bütün insanlar hürdür. Herkes, serbestçe düşünür ve düşüncelerini açıklayabilir.
- Eşitlik, hiçbir ayrım olmaksızın herkesin kanun önünde aynı haklara sahip olmasıdır. Hiç kimseye din, dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşüncesinden dolayı farklı işlem yapılamaz.
Siyasi Partiler
- Demokratik yönetimlerde, ülke sorunlarının çözüm yollarıüzerinde aynı düşünceyi paylaşan insanlar bir siyasi parti kurabilirler. Vatandaşlar, bu siyasi partilerden birine üye olabilirler. Ülkemizde Kurtuluş Savaşı’ndan sonra ilk kurulan parti Halk Fırkası’dır. Fırka parti anlamına gelir. Cumhuriyetin ilanından sonra partinin adı Cumhuriyet Halk Partisi olmuştur.
- Siyasi partiler, anayasa ve ilgili kanun hükümlerine uygun olarak faaliyetlerini sürdürürler. Siyasi partilerin hepsi, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü kabul eder. İnsan haklarına saygılıdır. Millet egemenliğini esas alır. Demokratik ve laik cumhuriyet ilkelerine bağlıdır.
- Demokrasilerde hükümeti kurma görevi, genellikle seçimler sonucunda en çok milletvekilliği kazanan partiye verilir. Hükümeti kuran partiye iktidar partisi denir. Diğer siyasi partiler ise muhalefet partileri olarak adlandırılır. Siyasi partiler, demokrasinin vazgeçilmez unsurlarındandır.
- 1946 yılında Türkiye’de ilk kez birden fazla partinin katıldığı seçimler sonucunda çok partili hayata geçildi.
Hukuk Devleti:Faaliyetlerinde hukuka bağlı olan ve vatandaşlarına hukuki güvenlik sağlayan devlettir.Yasaları,hak ve özgürlükleri anayasada belirtilen şekilde uygular.Hukuk devleti,………………. ……………..saygı duyar.Toplum yaşamında …………………… ve ……………………… uygun bir hukuk düzeni kurar ve herkes yasalar önünde …………………….Bütün uygulamalarında ………………… kurallarına ve ……………………… uyar.Faaliyetlerini ………………….. denetimine bağlı olarak sürdürür.
Ayrıca hukuk devletinde;mahkemelerde herkes eşit ve adil olarak yargılanır,vatandaşlık hakları anayasa ile güvence altına alınmıştır,mahkemelerin vermiş oldukları kararların anayasa ve kanunlara uygunluğu yüksek mahkemeler tarafından denetlenir.
NOT:Anayasa;bir devletin nasıl yönetileceğini,temel kurumlarının nasıl işleyeceğini belirleyen,kişi hak ve özgürlüklerini düzenleyen yasalar bütünüdür.
NOT:Anayasa Mahkemesi;anayasaya uygun olmayan kararları inceleyen ve karara bağlayan üst mahkemedir.
NOT:Danıştay;idari mahkemelerin son karar mercisidir,yönetimin hukuki yollarla denetlenmesini sağlar.
NOT:Yargıtay;adli mahkemelerce verilen karar ve hükümlerin son inceleme yeridir.
Sosyal Devlet:Halkın ……………………. ve …………………….. için çalışmayı ve toplumdaki …………………… ortadan kaldırmayı amaç edinen devlettir.Sosyal bir hukuk devleti olan TC,vatandaşlarının ‘sosyal ve ekonomik’ haklarını korumakla yükümlüdür.Bu doğrultuda sosyal adalet ve güvenliği sağlama,………………….. haklarını koruma,………………..,………………………… ve ………………………. sahip çıkma,her vatandaşın ………………. ve ……………………. hakkından yararlanmasını sağlama,…………………… bir ……………………. ortamı yaratma,…………………….yetişme ve gelişmelerini destekleme,sanatı ve sanatçıyı koruma,……………………… adaleti sağlama konularında çalışmalar yapar.
Bu doğrultuda devletin herkese insan onuruna yaraşan asgari bir yaşam düzeyi sağlamaya yönelik olarak verdiği başlıca sosyal ve ekonomik haklarımız şunlardır;
-…………………………. Hakkı -………………… ……………… Hakkı -………………… ………………………. Hakkı
-…………………… Hakkı -…………………….. Hakkı -……………………… Hakkı
Laik Devlet:Din ve devlet işlerinin birbirinden ………………. olduğu laik devletlerde ,kişiler …………….. ve ……………………….
özgürlüğüne sahiptir.Devlet,bütün dinler karşısında tarafsızdır ve bütün din mensuplarına karşı eşit davranır.Ayrıca laik devlet …………………. ve …………………. ön planda tutar.
NOT:
Laiklik ile ilgili devrimler;
Devlet Düzeninin Laikleşme Aşamaları:-Saltanatın kaldırılması,halifeliğin kaldırılması,cumhuriyetin ilanı,1924 Anayasası’nda yer alan ‘Devletin dini İslamdır.’ maddesinin anayasadan çıkarılması(1928),Atatürk ilkelerinin anayasaya girmesi.,’TC Devleti laiktir’ maddesinin anayasaya girmesi(1937)
Eğitimde Laikleşmenin Aşamaları:Tevhid-i Tedrisat Kanunun kabulü, medreselerin kapatılması,latin harflerinin kabulü.
Toplum Düzeninin Laikleşme Aşamaları:Tekke,zaviye ve türbelerin kapatılması,Medeni Kanunun kabulü,kılık ve kıyafette değişiklik.
YÖNETİMİN ÖZÜ
Egemenliğin halka ait olduğu cumhuriyet yönetiminin uygulandığı ülkelerde devlet işleri …………………….,……………………… ve ………….
organları aracılığıyla gerçekleştirilir.
NOT:Yasama,yürütme ve yargı yetkilerinin tek bir organda toplanmasına ……………………. ……………………. denir………….. ve …………….
Anayasalarında güçler birliği ilkesi uygulanmıştır…………… ve ……………… anayasalarında ise bu yetkiler ayrı organlara verilerek …………………. …………………….. ilkesi uygulanmıştır.
Yasama Yetkisi:………………….. yapma yetkisidir.Bu yetki anayasamız tarafından …………..’ne verilmiştir.
TBMM’nin yetkileri şunlardır;
–Kanun koymak,değiştirmek ve kaldırmak.
-Bakanlar kurulunu ve bakanları denetlemek (soru,gen soru,meclis araştırması,meclis soruşturması,genel görüşme yollarıyla),
-Bakanlar kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek,
-Bütçe ve kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek,
-Para basılmasına karar vermek,
-Savaş ilanına karar vermek,
– Seçimlerin yenilenmesine karar vermek,
-Milletler arası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak,
–TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek.
Çıkarılacak kanun ile ilgili öneriyi Bakanlar kurulu verirse ……………………. ……………………..,milletvekilleri verirse …………………. ……………………….. adını alır.Hazırlanan öneri TBMM’ye sunularak ilgili komisyonda görüşülür.Komisyondan geçen kanun TBMM
…………………. ……………………..’nda kabul edildikten sonra …………………………………. onayına sunulur.Cumhurbaşkanı kabul ederse …….. gün içinde …………………….. …………………………. yayımlanır ve ………… gün sonra yürürlüğe girer.Cumhurbaşkanı kanunu red ederse (……………..) meclise geri gönderir.Meclis değişiklik yapmadan kanunu tekrar cumhurbaşkanına geri gönderirse cumhurbaşkanı kanunu onaylar.Ancak,cumhurbaşkanı,kanunun iptali için ………………………. ………………………… başvurabilir ya da isterse kanun maddesinde değişiklik yapılması için ……………. …………………………… (referandum) da yaptırabilir.
Yürütme Yetkisi:Çıkarılan kanunları uygulama yetkisidir.Bu yetki anayasamız tarafından ………………… ………………….. ve ……………………………… verilmiştir.
Cumhurbaşkanı:Cumhurbaşkanı devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk milletinin birliğini temsil eder. Anayasanın uygulanmasını, devlet kurumlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir.Anayasa’da yapılan değişiklik doğrultusunda cumhurbaşkanı ……….. yılda bir …………….. tarafından seçilecektir.Bir kimse en fazla ………. defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.
Cumhurbaşkanı, ………..yaşını doldurmuş ve ………………….. öğrenim yapmış ……………………… üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip ………… arasından, halk tarafından seçilir.
Cumhurbaşkanı’nın Yasama Yetkisi İle İlgili Görevleri:
-Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni gerektiğinde toplantıya çağırmak,
-Yasaları yayımlamak,
-Yasaları yeniden görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne geri göndermek (Veto yetkisi),
-Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaları, gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak,
-Yasaların, anayasaya biçim ya da esas yönünden aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açmak,
–Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek,
Cumhurbaşkanı’nın Yürütme Yetkisi İle İlgili Görevleri:
–Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek, Başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek,
-Yabancı ülkelere temsilci göndermek ve gelen temsilcileri kabul etmek,
-Uluslararası anlaşmaları onaylamak ve yayımlamak,
-Genelkurmay Başkanı’nı atamak,Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanlığını temsil etmek, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek,
-Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu kararıyla sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilân etmek,
–Millî Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak ve MGK’na başkanlık etmek,
-Devlet Denetleme Kurulu üyelerini seçmek,
-Üniversite rektörlerini ve YÖK üyelerini atamak.
-Kararnameleri imzalamak ve bazı kamu görevlilerini atamak.
Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması durumunda da yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, cumhurbaşkanlığına vekillik eder ve cumhurbaşkanına ilişkin yetkileri kullanır.
Cumhurbaşkanı’nın Yargı Yetkisi İle İlgili Görevleri:
Anayasa Mahkemesi üyelerini, Danıştay üyelerinin dörtte birini, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet başsavcı vekilini, Askerî Yargıtay üyelerini, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek.
NOT: Cumhurbaşkanlarımız:1.Mustafa Kemal Atatürk 2.İsmet İnönü 3.Celal Bayar 4.Cemal Gürsel 5.Cevdet Sunay
6.Fahri Korutürk 7.Kenan Evren 8.Turgut Özal 9. Süleyman Demirel 10. Ahmet Necdet Sezer 11.Abdullah Gül
Bakanlar Kurulu:Bakanlar Kurulunun diğer adı ………………………….. Bakanlar Kurulu, ………………………. ve ……………………… oluşur. Başbakan TBMM üyeleri arasından ………………………………… tarafından atanır. Bakanlar,……………………….. tarafından seçilir ve atamaları ………………………….. tarafından yapılır.Bakan atamasında meclis dışından bir kişi de seçilebilir.
Hükümet, vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini kullanabilmesi için yasaların işlemesini sağlar.
Başbakan,bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar ve hükümetin genel siyasetinin yürütülmesinden sorumludur.
Bakanlar,kendi bakanlıklarına ait işlerin yürütülmesinden sorumludurlar.Ayrıca hükümet programının uygulanmasında diğer bakanlarla birlikte çalışırlar ve faaliyetlerinden dolayı ………………………………………………… karşı,hükümet programının uygulanması konusunda ise ……………………….. karşı sorumludurlar.
Bakanlar kurulu oluşturulduktan sonra en geç,…….. hafta içinde hükümet programı mecliste okunur ve ………………. ………………………… sunulur.Güven oyunu alan bakanlar kurulu görevine başlar.
Genel siyaseti yürüten bakanlar kurulu birçok bakanlıktan oluşur.Bunlar;adalet,milli eğitim,sağlık,iç işleri,dış işleri,maliye,tarım ve köy işleri,spor,bayındırlık ve iskan,kültür ve turizm,milli savunma,çalışma ve sosyal güvenlik,,çevre,enerji ve tabii kaynaklar,ulaştırma,sanayi ve ticaret,orman bakanlıklarıdır.
Yargı Yetkisi:Kişiler arasında veya yönetenlerle yönetilenler arasında çıkan uyuşmazlıkları yasalara uygun olarak çözümleme yetkisidir.Bu yetki anayasamız tarafından ……………………….. …………………………. verilmiştir.
Hakimler kararlarını anayasaya uygun olarak ve vicdani kanaatlerini kullanarak verirler.Mahkemeler ve hakimler yargılama sürecinde hiçbir makamdan emir almaz.Böylece yargının ………………………. olması sağlanır.
Anayasamıza göre yargı kararları da denetlenebilmektedir. Bu nedenle yargıyı sağlayan organlar;
1. ………………………. Mahkemeler,
2. ……………………….. Mahkemeler olarak ayrılır.
Anayasamızda belirtilen yüksek mahkemeler şunlardır:
•………………………… Mahkemesi (Verilen kararların anayasaya uygunluğunu denetler yani anayasaya uygun olmayan kararları inceleyen ve karara bağlayan üst mahkemedir.)
•………………………….(İdari mahkemelerin son karar mercisidir,yönetimin hukuki yollarla denetlenmesini sağlar)
•…………………………(Adli mahkemelerin son karar mercisidir.)
• Askerî Yargıtay
• Askerî Yüksek İdare Mahkemesi
•Uyuşmazlık Mahkemeleri
DEMOKRASİ İÇİN:
Bir ülkede demokrasinin yaşanabilmesi için gerekli olan nitelikler şunlardır:
-İktidarın genel ……………………… belirlenmesi.
-Gerektiğinde iktidarın karar ve uygulamalarını denetleyebilen …………………………….. bir …………………….. olması.
-Farklı toplumsal görüşleri temsil eden ………………… ……………………….. kurulması.(Ülkemizde 1946 yılında çok partili sisteme geçilmiştir.)
-…………………… ve …………………….. özgürlüğünün olması.
-………………………. özgürlüğünün olması.
-Hiçbir toplumsal sınıfın diğeri üzerinde kesin bir üstünlüğünün olmaması (oligarşinin olmaması).
-………………………….,………………………….. ve …………………………. ortamının ülkede egemen olması.
Ayrıca demokrasinin gerçekleşmesi için vatandaş olarak bazı sorumluluklarımızı da yerine getirmemiz gerekir.Vatandaş olarak devlete karşı yerine getirmemiz gereken başlıca görevlerimiz ise şunlardır:
-……………….. ve …………………. hakkını kullanmak,
-………………… vermek,
-………………………. yapmak,
-…………………………. ve ………………………….. uymak.
Demokratik bir toplumda bu ortamın yaratılmasında …………………………… ve ………………….. ……………………. ……………………… çok etkilidir.
Toplumu ilgilendiren herhangi bir sorun üzerinde halkın benimsediği genel düşünce ve ortak kanaate ………………………..denir.
Kamuoyunun oluşturulmasında dernek,sendika,vakıf gibi sivil toplum örgütleri ile ………………………..,…………………. ………………. ve
………………….. konumundaki kişilerin önemli bir yeri vardır.Bu sayede insanlar sağlık,eğitim,çevre sorunları gibi alanlarda seslerini duyurabilmektedirler.
Halkın, çeşitli sorunlara çözüm getirebilmek ve kamuoyu oluşturup sesini yöneticilere duyurabilmek için kurduğu gönüllü örgütlere ………………… ……………………. ……………… denir.Örneğin;TEMA,Trafik Kazalarını Önleme Derneği,Çağdaş Yaşamı Destekleme Vakfı,Türk Eğitim Gönüllüleri Vakfı,Atatürkçü Düşünce Derneği,Altı Nokta Körler Derneği,Sokak Çocukları Rehabilitasyon Derneği gibi.
Ayrıca MEB insan haklarına saygı duyan ,demokratik,laik ve sosyal bir hukuk devletini benimsemiş bireyler yetiştirmek için okullardaki eğitsel kulüp ve sosyal etkinlik faaliyetlerini desteklemektedir.
MEB’nın eğitsel ve sosyal etkinlikler ile öğrencilere kazandırmak istediği davranışlar şunlardır;
-İnsan haklarına ve demokrasi ilkelerine saygı duyabilme,
-Kendini ……………………….,bireysel hedeflerini belirleyebilme,yeteneklerini geliştirebilme,bunları kendisinin ve toplumun yararına kullanabilme,
-Bireysel farklılıklara saygılı olabilme;farklı görüş,düşünce,inanç,anlayış ve kültürel değerleri hoşgörü ile karşılayabilme,
-Aldığı görevi istekle yapabilme,sorumluluk alabilmedir.
Eğitsel Kulüplerin Temel Amaçları:
-Katılımcılık -Planlılık -Süreklilik -Üretkenlik -Gönüllülük -İş birliği
Öğrenciler eğitsel kulüplere ilgi ve yetenekleri doğrultusunda katılır.Eğitsel kulüplerin yönetici kurulu bulunmaktadır.Bu kurul demokratik yollarla seçim yapılarak belirlenir.Böylece öğrencilere;
-…………………. ve ……………………. etme
-…………………… ve ……………… oy,
-Farklı ………………… ve ………………….. ………………………… olma,
-Temel …………. ve ………………………. koruma gibi demokrasinin temel ilkeleri kazandırılmaya çalışılır.
Başlıca eğitsel kulüpler şunlardır;
-Demokrasi,İnsan Hakları ve Yurttaşlık Kulübü -Çevre Koruma Kulübü
-Felsefe Kulübü -Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kulübü
-Fotoğrafçılık Kulübü -Sağlık,Temizlik ve Beslenme Kulübü
Cevaplarını da atar mısın
aradığım hiçbişey yok