YENİÇAĞ’DA AVRUPA’DAKİ YENİ BULUŞLAR VE SONUÇLARI
- ve 17. yüzyıllarda Avrupalılar bu buluşları Haçlı Seferleri sırasında öğrenip geliştirdiler. Bunların en önemlileri barutun ateşli silahlarda kullanılması, matbaanın icadı, pusulanın denizcilik alanında kullanılmasıdır.
Barut ve Top:
- Barut, Orta Çağ’da Çinliler tarafından biliniyordu.
- Barut, 14. yüzyıldan itibaren geliştirilerek ateşli silahlarda kullanılmaya başlandı.
- Krallar savaşlarda topu kullanarak derebeylerin şatolarını yıktılar. Böylece Orta Çağ’ın yönetim biçimi olan “derebeylik (feodalite)” sona ererek yerine güçlü krallıklar kuruldu.
Kâğıt ve Matbaa
- Orta Çağ başlarında Çinliler ipekten, Türkler pamuktan kâğıt yapmayı biliyorlardı. Haçlı seferleri sırasında Müslümanlardan kâğıt yapmayı öğrenen Avrupalılar, ipek ve pamuk yerine selülozdan kâğıt yapmayı başardılar. Böylece kâğıt ucuzladı ve bollaştı.
- Matbaanın ilkel şeklini Çinliler ve Uygur Türkleri bulmuştu. 15. yüzyılda Jan Gutenberg isimli bir Alman bilgin modern matbaayı buldu (1450).
Matbaanın Geliştirilmesi ve Kağıdın Ucuza Mal Edilmesi ile;
- Avrupa’da bol miktarda kitap basıldı.
- Okuma-yazma oranı yükseldi.
- Avrupa’da düşünce, bilim, kültür ve sanat alanındaki gelişmeler hızlandı.
- Duygu ve düşüncelerdeki gelişmeler sonucu Rönesans ve Reform hareketleri ortaya çıktı.
Matbaanın Osmanlı Devleti’ne geç gelmesinin nedenleri;1. Dinî tutuculuk, 2. Teknik nedenler,3. Toplumun hazır olmaması,4. Hattatlık mesleğinin yaygın ve geleneksel bir uğraş olarak etkin olmasıdır.
Pusula
- Pusulayı ilk kez Çinliler buldular.
- Pusulanın bulunması ile Avrupalı gemiciler büyük denizlere ve okyanuslara açıldılar. Bu da Coğrafi Keşiflerin yapılmasında etkili oldu.
- Dünyanın bilinmeyen yerlerine gidildi, yeni ülkeler ve kıtalar keşfedildi.
- Dünya haritası yeniden çizildi.
ÖNEMLİ BULUŞLAR
Tekerlek: İlk defa Mezopotamya da kesilen ağaç kütüklerinin hareketlerinden etkilenerek yapılmıştır. Tekerleğin icat edilmesiyle yük taşımada, göçlerde, ağır işlerde kullanılmasıyla hayata kolaylık sağlamıştır. Bunun yanında özellikle arabaların yapılmasıyla insanlar gitmek istedikleri yere daha kısa sürede ulaşarak zamandan tasarruf sağlamışlardır. İlk olarak Sümerler tarafından icat edildiği düşünülmektedir.
Barut: Barutun ilk olarak Çin’de ortaya çıkmıştır. Ancak Çin’de daha çok aydınlatma alanında ve eğlencelerde kullanılmıştır.Talas savaşıyla Müslümanlara oradan haçlı seferleri ile Avrupaya geçmiştir.13.-14. yy da barutun top ve ateşli silahlarda kullanılmaya başlamasıyla,feodalitenin yıkılmasına,merkezi krallıkların kurulmasına neden olmuştur.
Mürekkep: Mürekkep ilk olarak Çin’de ortaya çıkmış ise de bu dönemde mısırda da kullanılıyordu. Mürekkkep ilk olarak aydınlanmada kullanılmıştır. Ancak ortaya çıkışı sırasında ilk çağlarda sanatçıların el yazmalarını kopya etmede kullandıkları ve bu şekilde ortaya çıktığı da söylenmektedir. Romalılar geliştirmiş ve 1818 yılında Fransız matbaacısı PİERRE LORİLLEUX tarafından ilk mürekkep fabrikası kurulmuştur.
Mum: Ateşin aydınlatmada uzun süre kullanılması ve bir yerden bir yere taşınması konusundaki araştırmadan sonra eski mısırda iç yağdan mum yapılmıştır. Bu mumlar hem kötü kokuyor ve hem de çabuk tükeniyordu. Roma döneminde iç yağın eritilmesi ve içine keten ve pamuktan yapılan iplerin yerleştirilmiştir. Çin ve Japonya’da çeşitli bitki tohumları ve pirinçten yapılan kâğıtlarla yapılmıştır. Hindistanda ise tarçın ağacından yapılmıştır.
Cam: Camın bulunması konusunda kesin bir kayıt yoktur. Ancak Romalı tarihçinin yazdıklarına göre ilk olarak Fenikelilerin kullandığı söylenmektedir. Bu günkü cam üfleme tekniğini ilk olarak Suriyeliler bulmuştur. Türklerde cam çeşmi bülbül ileri seviyede bir cam sanatı tekniğidir. Bu gün bu tekniğe ulaşılamamıştır.
Alfabe: Alfabe ilk olarak Fenikeliler tarafından icat edilmiştir. Daha sonra yunanlılar ve Romalılar tarafından geliştirilerek günümüz Latin alfabesi ortaya çıkmıştır.
Mıknatıs ve Pusula: Mıknatıs ilk olarak Çinliler M.Ö. 265-419 yıllarında kullanmaya başlamışlar ve daha sonra mıknatısı tahta üzerinde bir su dolu kaba konulduğunda kuzey-güney yönlerini işaret ettiğini bulmuşlar ve pusula kullanılmaya başlamıştır. Pusulanın bulunmasıyla açık denizlere seyahat gelişmiştir. Coğrafi keşiflerin en önemli nedenlerinden biri de pusulanın geliştirilmesidir. Pusula önce Müslüman Araplara, Araplardan Avrupa’ya geçmiştir.
Ayna: Ayna ilk olarak eski mısırda altın, bronz, gümüş gibi madenlerin çok iyi parlatılmasıyla elde edilirdi. O dönemde insan ruhunu yansıttığına inanılırdı.
Bilim Mirası:
Müslümanlar bilim adamlarını destekledi. Onlara çalışma koşulları düzenledi.
– Aldıkları yerde ki bilimsel çalışmaları inceleyip kendileri de üzerine çalışmalar yapmışlardır.
Ali Kuşçu, Matematik ve astronomi alanında çalışmalar yaptı. Fatih Sultan Mehmet tarafından desteklendi.
Piri Reis, dünya haritası ile “Denizcilik Kitabı” adlı eseri ortaya koymuştur Denizcilik Kitabında, Akdeniz, Çin Deniz’i, Hint okyanusu ve Kızıl Deniz’le ilgili önemli bilgiler vermiştir. Böylece denizciler bu kitaptan yararlanmışlardır.
Kâtip Çelebi, coğrafi bilgiler içeren “Cihan-numa” adlı eseri ile ünlüdür. Dünyadaki birçok bölgenin iklimi, coğrafi yapısı, idari ve siyasi yönleri hakkında bilgi verir
Matematik alanında
Harezmî, Abdülhamit İbn Türk, Ömer Hayyam, Nasirüddin-i Tusi gibi bilim adamlarının çalışmaları görülür.
Nasiruddin-i Tusi, “Kesenler Teoremi” adlı eseriyle Trigonometrik çalışmalara yer vermiştir. Kenar açı bağıntısını bulmuştur.
Ömer Hayyam, cebir konusunda üçüncü derece denklemlerin çözümüne katkıda bulunmuştur. Celali takvim adıyla bilinen takvimi hazırlamıştır.
İbn-i Sina, tıp alanının yanında felsefe, astronomi, matematik, fizik, kimya gibi alanlarda da çalışmalar yapmıştır. “Kanun” adlı eserinde hekimlik, ilaçlar, cerrahi yöntemler hakkında bilgi verir Onun bu eseri Avrupa’da ders kitabı olarak okutulmaktadır.
Biruni, “Mesud’un Kanunu” adlı eserinde önemli astronomik bilgiler vermiştir.
Farabi, “Boşluk Üzerine” adlı yazmış olduğu eserinde doğada boşluğu kabul etmez. Aristo fiziğinin yetersiz olduğunu ortaya koymuştur.
Uluğ Bey, Semerkant’ta medrese ve gözlemevi, bilimsel çalışmaların gelişmesinde etkili olmuştur. “Uluğ Bey Zici” adlı eseri astronomi konusunda önemli bilgiler vermektedir.
Biruni: Gazneliler zamanında yaşadı. Eczacılık, matematik, astronomi, sosyoloji alanında 100’den fazla eser verdi.
Astronomi: gökyüzü ve gök cisimlerini inceleyen bilim dalıdır.
Rasathane (Gözlemevi): Gökyüzünü incelemek için kurulan binalardır
BİLİM: Çeşitli konularda gözlem ve deneye dayanarak gerçekleri ortaya koyan düzenli bilgi.
Önemli Türk-İslam bilginleri; Ali Kuşçu, Farabi, Biruni, Harezmî, İbni-i Rüşd, İbn-i Haldun, İbn-i Sina, Ömer Hayyam vb.
