Sosyal Bilgiler

T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ

ÖĞRETİM PROGRAMI

 

1. ÜNİTE: BİR KAHRAMAN DOĞUYOR

İTA.8.1.1. Avrupa’daki gelişmelerin yansımaları bağlamında Osmanlı Devleti’nin yirminci yüzyılın

başlarındaki siyasi ve sosyal durumunu kavrar.

1. a) Aydınlanma düşüncesi, Fransız İhtilali, Sanayi İnkılabı ve sömürgecilik konularına kısaca değinilir.
2. b) Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı, I. Meşrutiyet, Kanun-i Esasi, II. Meşrutiyet konuları kısaca ele

alınır.

1. c) Osmanlı Devleti ile Avrupa devletlerinin yirminci yüzyılın başlarındaki durumu harita üzerinde

gösterilir.

İTA.8.1.2. Mustafa Kemal’in çocukluk döneminde içinde yaşadığı toplumun sosyal ve kültürel yapısını

analiz eder.

Osmanlı Devleti’nin son döneminde siyasi ve sosyal hayatı etkileyen başlıca fikir akımlarına

(Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük, Batıcılık) kısaca değinilir.

İTA.8.1.3. Mustafa Kemal’in öğrenim hayatından hareketle onun kişilik özelliklerinin oluşumu hakkında

çıkarımlarda bulunur.

Mustafa Kemal’in kişilik gelişimi ve yetişmesinde rol oynayan öğretmenlerine değinilir.

İTA.8.1.4. Gençlik döneminde Mustafa Kemal’in fikir hayatını etkileyen önemli kişileri ve olayları kavrar.

İTA.8.1.5. Mustafa Kemal’in askerlik hayatı ile ilgili olayları ve olguları onun kişilik özellikleri ile ilişkilendirir.

1. a) Mustafa Kemal’in Birinci Dünya Savaşı’na kadar bulunduğu görevler ve yaptığı hizmetler üzerinde

durulur.

1. b) 31 Mart Olayı, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları’na kısaca değinilir.

 

2.ÜNİTE: MİLLÎ UYANIŞ: BAĞIMSIZLIK YOLUNDA ATILAN ADIMLAR

İTA.8.2.1. Birinci Dünya Savaşı’nın sebeplerini ve savaşın başlamasına yol açan gelişmeleri kavrar.

Savaş öncesinde ülkeler arasındaki bloklaşmalara değinilir.

İTA.8.2.2. Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin durumu hakkında çıkarımlarda bulunur.

1. a) Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin savaştığı cepheler taarruz ve savunma özellikleri

belirtilerek (Kafkas, Kanal, Çanakkale, Hicaz-Yemen, Irak ve Suriye) harita üzerinde gösterilir.

1. b) Çanakkale Cephesi’ndeki deniz ve kara zaferleri ile Irak Cephesi’ndeki Kut’ül-Amâre Zaferi’ne ve

Kafkas Cephesi’ndeki Sarıkamış Harekâtı’na değinilir.

1. c) Mustafa Kemal Paşa ve diğer önemli şahsiyetlerin cephelerdeki görev ve başarıları çeşitli alıntılar

üzerinden ele alınır.

ç) 1915 Olayları ve Tehcir Kanunu’na değinilir.

1. d) Birinci Dünya Savaşı’nın sonuçları kısaca ele alınır.

İTA.8.2.3. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması ve uygulanması karşısında Osmanlı yönetiminin,

Mustafa Kemal’in ve halkın tutumunu analiz eder.

Mustafa Kemal’in ve halkın tepkisi millî birlik ve beraberlik ile vatanseverlik açısından ele alınır.

14 Dersi Öğretim Programı

İTA.8.2.4. Kuvâ-yı Millîye’nin oluşum sürecini ve sonrasında meydana gelen gelişmeleri kavrar.

Millî cemiyetler ve millî varlığa düşman cemiyetlerin başlıca özelliklerine değinilir.

İTA.8.2.5. Millî Mücadele’nin hazırlık döneminde Mustafa Kemal’in yaptığı çalışmaları analiz eder.

1. a) Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışı, Havza Genelgesi, Amasya Genelgesi, Erzurum Kongresi, Sivas

Kongresi ve Amasya Görüşmeleri ele alınır.

1. b) Millî Mücadele’nin hazırlık aşamasında karşılaşılan sorunlara Mustafa Kemal’in bulduğu çözüm

yollarına değinilir.

1. c) Millî Mücadele Dönemi’nde basının rolüne kısaca değinilir.

İTA.8.2.6. Misakımilli’nin kabulünü ve Büyük Millet Meclisinin açılışını vatanın bütünlüğü esası ile “ulusal

egemenlik” ve “tam bağımsızlık” ilkeleri ile ilişkilendirir.

Birinci Büyük Millet Meclisinin nasıl teşekkül ettiğine kısaca değinilir.

İTA.8.2.7. Büyük Millet Meclisine karşı ayaklanmalar ile ayaklanmaların bastırılması için alınan tedbirleri

analiz eder.

Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılma gerekçelerine ve kanunun uygulanma sürecine değinilir.

İTA.8.2.8. Mustafa Kemal’in ve Türk milletinin Sevr Antlaşması’na karşı tepkilerini değerlendirir.

[ads1]

3. ÜNİTE: MİLLÎ BİR DESTAN: YA İSTİKLAL YA ÖLÜM!

İTA.8.3.1. Millî Mücadele Dönemi’nde Doğu Cephesi ve Güney Cephesi’nde meydana gelen gelişmeleri

kavrar.

1. a) Doğu Cephesi’nde kazanılan başarılar ve bunların siyasi önemi açıklanır.
2. b) Güney Cephesi’nde vatanseverlik duygularıyla hareket eden Türk milletinin örgütlenmesi

vurgulanarak millî ve yerel kahramanlara değinilir.

İTA.8.3.2. Millî Mücadele Dönemi’nde Batı Cephesi’nde meydana gelen gelişmeleri kavrar.

1. a) Kuvâ-yı Millîye birliklerinin faaliyetleri ve düzenli ordunun kurulma süreci ele alınır.
2. b) I. İnönü ve II. İnönü Muharebeleri ile Kütahya-Eskişehir Muharebeleri ele alınır.
3. c) Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun kabul edilmesi, Londra Konferansı, Afganistan ile Dostluk Antlaşması,

İstiklal Marşı’nın kabul edilmesi ve Moskova Antlaşması’na değinilir.

İTA.8.3.3. Millî Mücadele’nin zor bir döneminde Maarif Kongresi yapan Atatürk’ün, millî ve çağdaş eğitime

verdiği önemi kavrar.

İTA.8.3.4. Türk milletinin millî birlik, beraberlik ve dayanışmasının bir örneği olarak Tekalif-i Millîye Emirleri

doğrultusunda yapılan uygulamaları analiz eder.

Millî birlik, beraberlik ve dayanışma için sorumluluk almanın önemi vurgulanır.

İTA.8.3.5. Sakarya Meydan Savaşı’nın kazanılmasında ve Büyük Taarruz’un başarılı olmasında Mustafa

Kemal’in rolüne ilişkin çıkarımlarda bulunur.

Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması ve Mudanya Ateşkes Antlaşması üzerinde durulur.

İTA.8.3.6. Lozan Antlaşması’nın sağladığı kazanımları analiz eder.

İTA.8.3.7. Millî Mücadele Dönemi’nin siyasi, sosyal ve kültürel olaylarının sanat ve edebiyat ürünlerine

yansımalarına kanıtlar gösterir.

15 Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı

4. ÜNİTE: ATATÜRKÇÜLÜK VE ÇAĞDAŞLAŞAN TÜRKİYE

İTA.8.4.1. Çağdaşlaşan Türkiye’nin temeli olan Atatürk ilkelerini açıklar.

Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik ve İnkılapçılık ilkeleri kavramsal düzeyde ele alınır.

İTA.8.4.2. Siyasi alanda meydana gelen gelişmeleri kavrar.

1. a) Saltanatın kaldırılması, Ankara’nın başkent oluşu, Cumhuriyet’in ilan edilmesi, Halifeliğin kaldırılması,

Şeriye ve Evkâf Vekâleti’nin kaldırılması ile Erkân-ı Harbiye Vekâleti’nin kaldırılmasının neden ve

sonuçları ele alınır.

1. b) 1924 Anayasası’nın kabulüne değinilir.

İTA.8.4.3. Hukuk alanında meydana gelen gelişmelerin toplumsal hayata yansımalarını kavrar.

1. a) Hukuki düzenlemelerin gerekçeleri kısaca açıklanır.
2. b) Türk Medeni Kanunu’nun aile yapısında ve kadının toplumsal statüsünde meydana getirdiği değişim

vurgulanır.

İTA.8.4.4. Eğitim ve kültür alanında yapılan inkılapları ve gelişmeleri kavrar.

1. a) Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Harf İnkılabı, Millet Mektepleri, Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu

ele alınır.

1. b) 1933 Üniversite Reformu’ndan hareketle Atatürk’ün bilimsel gelişme ve kalkınmaya verdiği önem

vurgulanır.

1. c) Atatürk’ün güzel sanatlara ve spora verdiği önem örneklerle açıklanır.

İTA.8.4.5. Toplumsal alanda yapılan inkılapları ve meydana gelen gelişmeleri kavrar.

1. a) Şapka ve kıyafetler konusunda yapılan düzenlemeler, tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması,

takvim, saat ve ölçülerde değişim ile Soyadı Kanunu ele alınır.

1. b) Türk kadınına eğitim alanı ile sosyal, kültürel ve siyasi alanlarda sağlanan haklar ele alınır ve bu

haklar diğer ülkelerde kadınlara verilen haklar ile karşılaştırılır.

[ads1]
İTA.8.4.6. Ekonomi alanında meydana gelen gelişmeleri kavrar.

1. a) İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar millî iktisat anlayışı ve tasarruf bilinci açılarından incelenir.
2. b) Tarım, sanayi, ticaret ve denizcilik alanlarında yapılan çalışmalar üzerinde durulur.
3. c) 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı’nın Türkiye ekonomisine etkilerine değinilir.

İTA.8.4.7. Atatürk Dönemi’nde sağlık alanında yapılan çalışmaları devletin temel görevleri ile ilişkilendirir.

İTA.8.4.8. Cumhuriyet’in sağladığı kazanımları ve Atatürk’ün Türk milleti için gösterdiği hedefleri analiz eder.

1. a) Büyük Nutuk ve Onuncu Yıl Nutku ele alınır.
2. b) Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi’nden hareketle Cumhuriyet’in korunmasında ve sürekliliğinin

sağlanmasında gençliğe verilen görev ve sorumluluklar vurgulanır.

1. c) Atatürk’ün kişilik özelliklerinden; çok yönlülüğü, akılcılığı, bilimselliği ve çağdaşlığı vurgulanır.

İTA.8.4.9. Atatürk ilke ve inkılaplarını oluşturan temel esasları kavrar.

Atatürk ilkeleri; millî tarih bilinci, bağımsızlık ve özgürlük, egemenliğin millete ait olması, millî kültürün

geliştirilmesi, Türk milletini çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkarma ideali, millî birlik ve beraberlik ile

ülke bütünlüğü bağlamında açıklanır.

16ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı

5. ÜNİTE: DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI

İTA.8.5.1. Atatürk Dönemi’ndeki demokratikleşme yolunda atılan adımları açıklar.

1. a) Cumhuriyet Halk Fırkası, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası ele alınır.
2. b) Demokratikleşme çabalarına ilişkin olarak Büyük Nutuk’ta yer alan kısımlardan kanıtlar gösterilir.

İTA.8.5.2. Mustafa Kemal’e suikast girişimini analiz eder.

İTA.8.5.3. Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye Cumhuriyetine yönelik tehditleri analiz eder.

 

6. ÜNİTE: ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI

İTA.8.6.1. Atatürk Dönemi Türk dış politikasının temel ilkelerini ve amaçlarını açıklar.

1. a) Tam bağımsızlık, gerçekçilik, akılcılık, mütekabiliyet, barış, millî menfaatleri esas alma, Türk ve

dünya kamuoyunu dikkate alma ilkeleri, Atatürk dönemi Türk dış politikası çerçevesinde işlenerek

Atatürk’ün ileri görüşlülüğü vurgulanır.

1. b) Uluslararası ilişkiler bağlamında Atatürk döneminde izlenen dış politikanın yansımalarına örnekler

verilir.

İTA.8.6.2. Lozan Barış Antlaşması’nın, Türk dış politikasının gelişimine yaptığı etkiler hakkında

çıkarımlarda bulunur.

Atatürk Dönemi Türk dış politikasının temel ilkeleri Lozan Barış Antlaşması ile ilişkilendirilir.

İTA.8.6.3. Atatürk Dönemi Türk dış politikasında yaşanan gelişmeleri analiz eder.

1. a) Yabancı Okullar, Dış Borçlar Sorunu, Musul Sorunu, Nüfus Mübadelesi ve Montrö Boğazlar

Sözleşmesi Atatürk dönemi Türk dış politikası açısından ele alınır.

1. b) Milletler Cemiyeti’ne girişte izlenen politika vurgulanır.
2. c) Balkan Antantı ve Sadabat Paktı ele alınır.

İTA.8.6.4. Atatürk’ün Hatay’ı ülkemize katmak konusunda yaptıklarına ve bu uğurda gösterdiği özveriye

kanıtlar gösterir.

Atatürk Dönemi Türk dış politikasının temel ilkeleri ile Hatay’ın anavatana katılması ilişkilendirilir.

7.ÜNİTE: ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ VE SONRASI

İTA.8.7.1. Atatürk’ün ölümüne ilişkin yansıma ve değerlendirmelerden hareketle onun fikir ve eserlerinin

evrensel değerine ilişkin çıkarımlarda bulunur.

1. a) Atatürk’ün ölümüne ilişkin yerli ve yabancı basında çıkan haber ve yorumlara değinilir.
2. b) İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanı seçilmesine değinilir.

İTA.8.7.2. Atatürk’ün Türk Milleti’ne bıraktığı eserlerinden örnekler verir.

Atatürk’ün “En büyük eserim Türkiye Cumhuriyeti’dir.” sözüne ve yazılı eserlerine değinilir.

İTA.8.7.3. Atatürk’ün İkinci Dünya Savaşı öncesi tespitleri ve girişimleri Türkiye’nin savaşta izlediği denge

siyaseti ile ilişkilendirilir.

İTA.8.6.1. kazanımı ile ilişkilendirilir.

17

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı

İTA.8.7.4. İkinci Dünya Savaşı’ndaki gelişmelerin ve bu savaşın sonuçlarının Türkiye’ye etkilerini analiz eder.

İkinci Dünya Savaşı’nın Türkiye’ye etkileri; siyasi, sosyal ve ekonomik yönden ele alınır.

İTA.8.7.5. Türkiye’de çok partili siyasi hayata geçişi hızlandıran gelişmeleri, demokrasinin gerekleri

açısından analiz eder.

Konu işlenişi, 1946 yılında gerçekleştirilen ilk çok partili genel seçime değinilerek bitirilir.