Anadolu’da TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmalar

TBMM’YE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALAR

Mustafa kemal Paşanın önderliğini yaptığı ulusal direnişin engellenememesi ve TBMM’nin açılması İtilaf Devletlerini ve Damat Ferit Hükümetini zor durumda bırakmıştı.Her şeye rağmen ülkede tek otorite olmak isteyen İstanbul Hükümeti İtilaf Devletlerinin de desteğiyle TBMM’ye karşı tedbirler almaya başlamıştır.İstanbul Hükümeti 4 Mayıs 1920’de Mustafa Kemal paşa ve arkadaşlarının idam edilmesi kararını almıştır.

TBMM’nin açılmasından sonra çıkan ayaklanmalar.

İstanbul’daki Şeyhülislamdan Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarının aleyhinde fetvalar alınmış ve Anadolu’ya dağıtılmıştır.Ayrıca Anadolu’nun hemen her yanında giderek daha da güçlenen Kuvay-ı Milliye birliklerine karşı çıkan isyanlar desteklenmiş böylece TBMM’nin otoritesinin zayıflaması amaçlanmıştır.
TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmalar şunlardır:
1)İstanbul Hükümeti tarafından Çıkarılan Ayaklanmalar
Aznavur Ayaklanması
Osmanlı subayı olan Ahmet Anzavur’un İstanbul Hükümeti ve İngilizlerden aldığı destekle Manyas,Susurluk,Biga,Gönen,Ulubat bölgesinde çıkarttığı il isyan kasım 1919’da Kuvay-ı Milliye birlikleri tarafından bastırılmıştı.TBMM açıldıktan sonra yeniden isyan eden Ahmet Anzavur bu defa da Çerkez Ethem ve Ali Fuat Paşa’nın komuta ettiği birlikler tarafından etkisiz hale getirilmiştir.(mayıs 1920)
Kuvay-ı İnzibatiye Ayaklanması

TBMM’nin açılmasından sonra çıkan ayaklanmalar.

İstanbul Hükümeti Adapazarı Geyve bölgesindeki Kuvay-ı Milliye birliklerine karşı İngilizlerden silah yardımı alarak Kuvay-ı İnzibatiye adıyla silahlı bir birlik kurmuştur.Hilafet ordusu da denilen Kuvay-ı İnzibatiye birlikleri Geyve’deki Kuvay-ı Milliye birliklerine saldırmış fakat yenilerek dağılmışlardır.Kuvay-ı İnzibatiye askerlerinin bir çoğu gönüllü olarak Kuvay-ı Milli birliklerine katılmışlardır.
Anzavur isyanı ve Kuvay-ı İnzibatiye olayları Boğazlara yakın olan bölgelerde ortaya çıkarılmıştır.İtilaf Devletlerinin de bu isyanları desteklemesinin nedeni Boğazlar çevresinde Kuvay-ı Milli birliklerinin teşkilatlanmasını önlemekti.Fakat bunu başaramamışlardır.

2)İstanbul Hükümeti ve İşgalci Devletlerin Kışkırtmaları İle Çıkan Ayaklanmalar

TBMM’nin açılmasından sonra çıkan ayaklanmalar.
İtilaf devletleri işgalleri kolaylaştırmak ve Sevr antlaşmasını daha kolay bir şekilde uygulayabilmek amacıyla TBMM’nin Anadoludaki otoritesini yok etmek için isyanları desteklemişlerdir.
Bolu ,Düzce, Hendek ,Adapazarı Ayaklanmaları:
Boğazlara yakın olan bu bölgelerde TBMM’nin otoritesini yok etmek için İngilizlerin desteğiyle 13 Nisan 1920’de başlayan bu isyanlar Kuvay-ı Milliye birlikleri tarafından 23 Eylül 1920’de kesin olarak sona erdirilmiştir.
Yozgat-Boğazlıyan Ayaklanmaları:
Çapanoğulları ve Aynacıoğulları adlı aileler tarafından yönlendirilen bu isyanlar Çerkez Ethem birliklerinin de yardımıyla 1920 yılının sonlarında bastırılmıştır.
Afyon ayaklanması
Yozgat isyanı sürdüğü sırada Afyon’da ayaklanan Çopur Musa kısa bir süre sonra Kuvay-ı Milliye’nin baskısı karşısında tutunamayarak Yunan ordusuna sığınmış böylece isyan sona ermiştir.
Konya Ayaklanması
Konya’da çıkan ayaklanmaların en önemlisi delibaş Mehmet isyanıdır. Kuvay-ı Milliye birliklerine karşı tutunamayan Delibaş’ın Mersin’deki Fransız birliklerine sığınmasıyla isyan sona ermiştir.
Milli Aşireti Ayaklanması
Urfa Siverek Viranşehir bölgelerinde Fransızların desteği ile ayaklanan Milli Aşireti Kuvay-ı Milliye birlikleri karşısında başarılı olamayarak Fransızlara sığınmak zorunda kalmıştır.
Bu isyanlardan başka;
Mardin,Nusaybin’de Ali batı isyanı
Bayburt’ta Şeyh Eşref isyanı
Erzincan Zara ve Koçhisar’da Koçkiri isyanı
gibi pek çok isyan TBMM’ye karşı çıkmış fakat hepsi de bastırılmıştır.




3)Azınlıkların Çıkardığı Ayaklanmalar

TBMM’nin açılmasından sonra çıkan ayaklanmalar.İtilaf devletlerinden de destek alan Rum ve
Ermeniler Wilson ilkelerine dayanarak bağımsız devletler kurmak amacıyla ayaklanmışlardır.
Doğu Anadolu’da Rusya’dan gelmiş olan Ermeni ordularının desteğiyle ayaklanan Ermeniler çok sayıda müslümanı öldürmüşlerdir.Fakat Kazım Karabekir Komutasındaki XV.Kolordu bu bölgedeki ermeni ordularını sınırlarımızın dışına atarak Gümrü antlaşmasının imzalanmasını sağlamıştır.Böylece Doğu Anadolu’daki ermeni sorunu sona ermiştir.
Adana Urfa Antep ve Maraş bölgelerindeki Ermeniler ise Fransızların desteğiyle ayaklanmışlardır.Bölgesel Kuvay-ı Milliye birliklerinin üstün gayretleri sonucunda hem isyancı Ermeniler hem de işgalci Fransızlar bölgeden atılmışlardır.
Doğu Karadeniz’de ise Rusya’dan deniz yoluyla gelen Rumlarında katılımıyla Samsun Ordu Giresun ve Trabzon’daki Rum azınlıklar Aralık 1920’de ayaklanmışlardır.İsyancılar Wilson ilkelerinden de yararlanarak Pontus Rum İmparatorluğunu yeniden kurmayı hedeflemişlerdir.İngilizlerden de destek alan isyan Şubat 1923’te kesin olarak bastırılmıştır.TBMM’yi en uzun süre uğraştıran isyan böylece sona ermiştir.
Batı Anadolu’da ise işgalci Yunan ordusundan aldıkları destekle isyan etmiş olan Rumların bu isyanları Büyük Taarruz sonucu sona ermiştir.

4)Kuvay-ı Milliye Birliklerini ayaklanması

TBMM’nin açılmasından sonra çıkan ayaklanmalar.İzmir’in işgal edilmesinden sonra kurulan Kuvay-ı Milliye birlikleri kısa zamanda yurdun her tarafında silahlı direnişin sembolü haline gelmişlerdir.Ancak düzenli hareket edememeleri ve tek bir merkezden yönetilememeleri nedeniyle düzenli Yunan ordularını durduramıyorlardı.TBMM bu amaçla düzenli birlik kurmak için Albay ismet bey(İnönü) i Batı cephesi komutanı olarak görevlendirmiştir.10 Kasım 1920’de Bilecik’e giden İsmet bey Kuvay-ı Milliye birliklerinin yeni kurulan düzenli orduya katılmalarını istemiştir.Bu emre uymak istemeyenlerle de mücadele edilmiştir.
Manisa bölgesindeki demirci Mehmet efe ve Kütahya’daki Çerkez Ethem yeni kurulan düzenli birliklere katılmak istememişlerdir.Bu nedenle düzenli ordu bu gruplarla savaşmak zorunda kalmıştır.Demirci Mehmet Efe’nin birliklerini dağıtmayı başaran düzenli ordunun Çerkez Ethem’le çarpışması Yunan ordusunun bu durumdan yararlanarak Eskişehir-Afyon istikametine doğru ilerlemesine neden olmuştur.Bunun üzerine Albay İsmet bey komutasındaki düzenli ordu Yunan ordusunun ilerleyişini durdurmak için İnönü bölgesinde mevzilenmiş ve I.İnönü savaşını kazandıktan sonra Çerkez Ethem isyanına kesin olarak son vermiştir.Özellikle Çerkez Ethem isyanı düzenli orduyu çok zor durumda bırakmış Yunan ordusunun yeni işgaller yapmasına neden olmuştur.




TBMM’nin Ayaklanmalara Karşı Aldığı Önlemler

TBMM’nin açılmasından sonra çıkan ayaklanmalar.• 29 Nisan 1920’de Hıyanet-i Vataniye kanunu kabul edilmiştir.Böylece TBMM’nin otoritesine karşı isyan edenler vatan haini ilan edilmiştir.
• 11 Eylül 1920’de kabul edilen bir kanunla “İstiklal mahkemeleri” kuruldu.Üyeleri TBMM içinden seçilen İstiklal mahkemeleri isyancıları yargılayıp cezalandırarak TBMM adına yargı yetkisini kullanmışlardır.
• İstanbul Hükümetinin yayınladığı fetvalara karşılık Ankara müftüsü Rıfat Börekçi’den alınan fetvalarla TBMM’ye karşı gelenlerin vatan haini oldukları ilan edilmiştir.
• Otoriteyi daha iyi sağlayabilmek amacıyla düzenli birlikler kurulmuştur.
• İsyanları destekleyen İstanbul Hükümeti ile resmi haberleşmeler kesilmiştir.

TBMM’ye Karşı Çıkan Ayaklanmaların Sonuçları

• Kurtuluş Savaşının uzamasına neden oldu.
• İşgallerin genişlemesine ortam hazırladı.
• I.İnönü Savaşına neden oldu.
• Milli kuvvetlerin birbirine karşı kullanılmasına ve milli kaynakların boş yere harcanmasına neden oldu.
• Düzenli ordunun kurulmasının gerekliliği görüldü.
• Yeni kanunlar çıkmasını ve TBMM’nin teşkilatlanmasını hızlandırdı.
• TBMM tarafından ayaklanmaların bastırılması TBMM’nin Anadolu’daki otoritesini artırdı.