Karar Verme Sürecinin Öğretimi
Yaşamın her aşamasında irili ufaklı birçok kararlar veririz. Bu kararlarımız yaşamımızın kalitesini belirler. Bu kararlardan bazıları, örneğin meslek seçimi, yaşamın kilometre taşlarını oluşturacak türden kararlardır. Bu tür kararlar, yaşamımızın ondan sonraki sürecini etkiler. Bu nedenle karar verme bir düşünme süreci olarak öğrenilmesi gereken en önemli yaşam becerilerinden biridir.
Karar verme süreç olarak problem çözme ve araştırma-incelemeye benzemektedir. Ancak karar vermede odak noktası ikilem içinde bulunulan bir durumda en uygun seçeneği seçmedir (Baron, 1997). Swartz ve Parks (1994) günümüzde insanların karar vermeyle ilgili önemli sorunlar yaşadığını belirtmektedirler. Bu sorunların başında hızlı karar verme alışkanlığı gelmektedir. İnsanlar seçenekleri düşünmeden, ilk akla gelen seçeneği karar olarak seçme eğilimindedirler. Karar vermeyle ilgili diğer bir sorun da, kararlan yeterince bilgiye dayalı olmadan verme eğilimidir. İnsanlar vereceği kararla ilgili seçenekleri ve bu seçeneklerin olası doğurgularını hesaba katmamaktadırlar. Kendilerine sunulan sınırlı bilgi ve seçeneğe dayalı olarak karar verme eğilimindedirler. Svvartz ve Parks’a (1994) göre karar vermeyle ilgili diğer sorunlardan biri de, verilen kararlar hakkındaki düşüncelerin bir bütünlükten ve netlikten yoksun olmasıdır. İnsanlar bilgi ve seçeneklerin değerlendirilmesine dayalı olarak karar vermedikleri için, kararlarını çabucak değiştirebilmektedirler.
Karar vermeyle ilgili bu sorunlar, kişilerin bireysel yaşamlarını etkilediği gibi, bundan çok daha öte, toplumsal yaşamı da etkilemektedir. Ülke yönetimiyle ilgili ekonomik, siyasal, kültürel kararları da insanlar vermektedir. Bu kararların doğruluk düzeyi de, elbette bu kararları alanların bilimsel karar verme konusundaki becerilerine bağlıdır. O halde, hem bireysel hem de toplumsal yaşamımızı bu denli etkileyen karar verme sürecini sosyal bilgiler öğretiminin bir parçası olarak nasıl öğretebiliriz? Svvartz ve Parks (1994) karar verme becerisinin öğretimine rehberlik etmesi amacıyla şu soru listesini oluşturmuşlardır.
• Bu konuda karar vermek niçin gereklidir? Bu kararın verilmesini gerektiren neden ve gereksinimler nelerdir?
• Olası seçenekler nelerdir? İlk başta göze çarpan seçeneklerin dışında da seçenekler var mıdır?
• Bu seçeneklerin olası doğurguları nelerdir? Her bir seçeneğin uzun vadeli, diğerleri açısından ya da ilk bakışta hesaba katılmayan doğurguları neler olabilir?
• Bu doğurguların olma olasılığı nedir? Bu doğurguların olabilmesini destekleyen kanıt ve bilgiler nelerdir? Bu bilgi ve kanıtlar ne derece güvenilirdir?
• Bu seçeneklerin olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir?
• Bu seçenekler ve doğurguları benim için ve bundan etkilenenler için ne derece önemlidir?
• Seçenekleri toplanan bilgiler doğrultusunda değerlendirdiğimde hangi seçenek en iyi seçenektir?
• Bu seçeneği nasıl uygulayabilirim?
Kaynak: hayat bilgisi ve sosyal bilgiler
