Problem Çözme ve Araştırma Becerilerinin Öğretimi
Eğitimciler öğrenme sürecine farklı perspektiflerden bakmaktadırlar. Bazıları öğrenme sürecini bir ürün olarak bazıları da bir süreç olarak görmektedirler. Öğrenme sürecine bir ürün olarak bakıldığında, bilimsel araştırma sürecinin bir ürünü olarak ortaya konulan olgu, kavram ve genellemelerin öğrencilere sunulması ve bu bilgilerin anlaşılması ön plana çıkmaktadır. Süreç odaklı yaklaşım ise problem çözme ve araştırma incelemeyi temele alarak, bilgi üretim sürecine ağırlık vermektedir.
Bilgi diğer insanlarla ve çevreyle etkileşimimiz sonucu oluşur. Öğrenciler deneyimleriyle elde ettikleri bilgileri daha önce sahip oldukları ön bilgileriyle birleştirerek yeni bir Sosyal Bilgiler bilgisi oluştururlar (Sunal ve Haas, 2005). Bu süreç yaşam devam ettikçe sürer. Bu nedenle, öğrencilerin okuldan sonraki yaşama daha etkili bir şekilde hazırlanabilmeleri, onların okulda deneyimlerini bilgiye dönüştürme yollarını öğrenmesine bağlıdır.
Bilgi üretmenin temel yolu bilimsel araştırma sürecidir. Bilim adamları bu süreci kullanarak bilimsel bilgi üretirler. Bazı eğitimciler bu sürecin öğrenme süreci olarak ta kullanılması gerektiğini belirtmişlerdir. Bu sürece odaklanmış bir öğrenme eyleminin birden çok doğurgusu olacaktır. Öncelikle bu yaklaşım öğrenmenin kalıcılığını ve anlamlılığını artıracaktır. Öğrenme ve hatırlama konusunda yapılan araştırmalar, öğrencilerin en iyi, öğrenme sürecine katılarak öğrendiklerini ortaya koymaktadır. Öğrenciler öğrenecekleri konuları bir problem olarak algılayıp, onu yanıtlama amacıyla konuyu çalıştıklarında daha iyi öğrenmektedirler. Böylece öğrenme sürecine etkin olarak katılıp, araştırarak, inceleyerek öğrenen öğrenciler hem bir ürün olarak bilgiye değil bilgi üretme sürecine odaklanmakta hem de kendi kendine deneyimlerinden anlam çıkarmayı öğrenmektedirler (Gardner, Demirtaş ve Doğanay, 1997). Böylece bilginin anlamlı olarak öğrenilmesinin ötesinde, yaşam boyu gerekli olacak araştırma ve problem çözme becerileri de kazanılmış olmaktadır.
Burada araştırma ve problem çözme süreci birlikte ele alınmıştır. Çünkü bu iki sürecin basamakları aynıdır. Ancak araştırma-inceleme yalnızca problem
çözmeyle sınırlı değildir. Problem çözme bir güçlüğü çözüme kavuşturmak için başvurulan bir düşünme stratejisidir (Sunal ve Haas, 2005). Öğrenciler araştır-ma-inceleme sürecini herhangi bir konuyu derinlemesine incelemek amacıyla da kullanabilirler. Örneğin, Japon kültürü hakkında bilgi edinmek isteyen bir öğrenci, önce Japon kültürü hakkında neleri bilmek istediğini listeler. Daha sonra bununla ilgili tahminlerde bulunur. Tahminleriyle ilgili bilgi toplar, bu bilgileri analiz ederek sonuca ulaşabilir. Şimdi problem çözme ve araştırma-inceleme sürecinin aşamalarına biraz daha ayrıntılı bakalım.
Tablo 8.8. Problem Çözme ve Araştırma -İncelemenin Basamakları
• Problemin hissedilerek önemli boyutlarının belirlenmesi ve tanımlanması.
• Probleme olası çözüm yolları (dönenceler) önerilmesi.
• Olası çözüm yollarına ilişkin bilgi toplanması.
• Toplanan bilgilerin analiz edilmesi.
• Sonucun formüle edilmesi.
Problemin hissedilmesi ve tanımlanması: Araştırma süreci bir problemin varlığıyla başlar. Ancak problemin varlığının algılanması gerekir. Öncelikle durumun bir problematik durum olarak algılanması gerekir. Bazen problem vardır ancak farkında olmayabiliriz. Bazen de bir problem farklı kişileri farklı şekilde etkilediği için farklı problem olarak algılanabilir. Örneğin, bir ırmak üzerinde baraj yapımı, köyleri ve arazileri baraj suları altında kalacak köylüler için başka, ırmaktan taşımacılıkta yararlanan köylüler için başka bir problem oluşturur. Daha sonra problemin herkes tarafından aynı şekilde anlaşılacak ve çözülebilecek bir duruma getirilerek sınırlandırılması gerekir. Bu süreçte öğretmenin öğrencilere yardımcı olması beklenir. Örneğin, iklim ve insan ilişkileri konu olarak seçilmişse, problemi belirlemek ve sınırlandırmak için öğretmen gazetelerdeki kuraklık haberleri, sel taşkınları, çığ felaketi vb. haber ve resimleri sınıfa getirip tartışabilir.
Probleme olası çözüm yolları belirleme: Bu aşamada, belirlenen probleme olası çözüm yolları önerilir. Bu çözüm yollan, o konuda bilinenler yardımıyla bilinmeyenleri tahmin etme işidir. Bilimsel araştırma sürecinde denence (hipotez) olarak adlandırılan bu süreç, bilgi toplamaya ve incelemeye yön verir. Bu nedenle öğretmen yardımıyla çözüm yollarının belirlenmesi gerekir. Öğretmen öğrencilere kazandıracağı amacı dikkate alarak çözüm yollarını oluşturmaya yardımcı olmalıdır.
KAYNAK:sosyal bilgiler ve hayat bilgiler öğretimi
