II.Dünya Savaşı Sonrası Türkiye
Dörtlü Takrir: Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuad
Köprülü ve Refik Koraltan tarafından imzalanan önerge ile Çok partili siyasi sisteme geçişi sağlayan süreç başladı.
-Bu isimler Demokrat Partinin(DP) kurucusu oldu.
-Nuri Demirağ öncülüğünde Millî Kalkınma Partisi (MKP) kuruldu. II. Dünya Savaşı’ndan sonra kurulmuş olan ilk muhalefet partisi MKP, siyasi hayatta çok fazla etkin olamadı.
-1946’da yapılan seçim, Türk siyasi tarihinin tek dereceli ve çok partili ilk genel seçimleri oldu
-16 Şubat 1950’de ’de yeni seçim yasası kabul edildi. Seçimlerin tek dereceli Çoğunluk sistemi, gizli oy ve açık sayım esasına göre yapılması kararlaştırıldı. Seçimler yargı denetimine alındı. Seçimleri yönetmek amacıyla Yüksek Seçim Kurulu kuruldu. Adnan Menderes, yeni seçim yasasını “Demokrasinin Sakarya Zaferi” olarak nitelendirdi.
-14 Mayıs 1950’de yapılan seçimler DP’nin zaferiyle sonuçlandı.
-27 yıl süren tek parti iktidarının ardından, ilk defa halkın oylarıyla Türkiye’de siyasi iktidar değişmiş oldu
EKONOMİK HAYAT
-Çalışma Bakanlığı kuruldu.
-İşçi Sigortaları Genel Müdürlüğü kuruldu.
-İş ve İşçi Bulma Kurumu kuruldu.
-Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu kabul edildi.
-1946’da Recep Peker Hükûmeti döneminde devalüasyona gidildi.
SOSYAL VE KÜLTÜREL HAYAT
-Dönemin Edebiyat Dergileri: Hisar, Varlık, Mavi, Yeditepe, Pazar Postası, Markopaşa ve Büyük Doğu’dur.
-Edebiyatta Orhan Veli, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat’ın oluşturduğu Garip Akımı ön plana çıktı.
-Devlet Tiyatrosu ve Operası Genel Müdürlüğüne
Muhsin Ertuğrul atandı.
1. DOĞU BLOKU
SSCB, Arnavutluk, Doğu Almanya, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya ve Çekoslovakya
Doğu Bloku Teşkilatları
Cominform(1947): SSCB ve komünist rejimler arasında siyasi ve ideolojik bağ sağlandı.
Comecon(1949): Marshall Planı ve Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütüne karşı SSCB öncülüğünde Comecon (Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi) kuruldu
Varşova Paktı (1955): Kuruluş amacı NATO’ya karşı sosyalist ülkeler arasında dostluk ve askerî yardım sağlamaktı.
2. BATI BLOKU
ABD, İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Norveç,
Danimarka, İzlanda, Portekiz, İtalya ve Kanada (NATO Kurucu Ülkeleri)
Batı Bloku Teşkilatları
Truman Doktrini: ABD’ Avrupa ülkelerini güçlendirme ve
SSCB tehdidine karşılık Yunanistan ve Türkiye’ye askeri ve ekonomik yardım yapıldı.
Marshall Planı(1945-1946): ABD, Avrupa’nın ekonomik yönden güçlü olduğu takdirde SSCB’nin siyasi yayılmacılığına karşı koyabileceğini düşünüyordu. Batı Avrupa ülkelerine 15 milyar dolarlık yardımda bulundu.
NATO (1949):Soğuk Savaş Dönemi’nde SSCB’ye karşı kurulan geniş kapsamlı bir savunma ittifakıdır.
Avrupa Konseyi 1949: Her alanda üye ülkeler arasında güven oluşturup iş birliği sağlamaktır. sadece Avrupa devletlerini kapsayan ve askerî niteliği olmayan bir teşkilattır.
BLOKLAR ARASINDA TÜRKİYE
-Truman Doktrini’nin uygulanmasından sonra Türkiye, tamamen Batı Bloku yanlısı bir dış politika izlenmeye başladı.
KORE SAVAŞI 1950-1953:
-Türkiye,NATO’ya üye olmak amacıyla Kore Savaşına asker gönderdi.
-Türk askeri,Kunuri Muharebelerinde başarılar kazandı.
-1952 yılında Türkiye Demokrat Parti döneminde NATO’ya üye oldu
14 Mayıs 1950 seçimleriyle başlayan Demokrat
Partinin iktidarı kesintisiz olarak on yıl devam etti ve 27 Mayıs 1960 yılındaki askerî darbeyle sona erdi.
-Türkçe ezan okunması uygulamasına 16 Haziran 1950’de son verildi.
-Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun çıkarıldı.
-Anıtkabir tamamlandı.
–Köy Enstitüleri 1954’te öğretmen okullarına dönüştürüldü
-Devletçi ekonomi anlayışından liberal ekonomiye geçiş yapıldı.
-Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu çıkarıldı.
-NATO’ya üye olundu.
-1954’te yapılan genel seçimlere Demokrat Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, Cumhuriyetçi Millet Partisi, Türkiye Köylü Partisi ve İşçi Partisi katıldı. 1954 seçimlerinin ardından DP, oylarını önemli ölçüde artırarak iktidarını devam ettirdi.
-Dış politikada; Kıbrıs Meselesi ve 6-7
Eylül Olayları’nın yaşanması büyük sıkıntılara yol açtı.
-27 Mayıs 1960’ta Millî Birlik Komitesi adlı bir cunta yapılanması, Türk Silahlı Kuvvetler adına millî iradeyi hiçe sayarak ülke yönetimine el koydu. DP üyeleri tutuklandı, anayasa ve meclis feshedildi.
-Türkiye Sınaî Kalkınma Bankası kuruldu
-Petrol Kanunu ile yabancı
şirkete Türkiye’de petrol arama izni verildi.
-Millî Korunma Kanunu tekrar uygulamaya konuldu.
-İkinci Yeni, Maviciler ve Hisar grubu önemli Edebiyat Toplulukları
-Dönemin önemli ses sanatçıları arasında Aşık Veysel
, Zeki Müren, Müzeyyen Senar yer almaktadır.
-1953’te ilk senaryosu “Kanlı Para” ile sinema hayatına atılan Safa Önal, en fazla filme çekilmiş senaryoya sahip kişi olarak Guinness (Gines) Rekorlar Kitabı’na girmiştir.
Kaynak: Burak VURAL
