Öğretmenlik Mesleğinde Etik İlkeler
İnsanlar yaşadıkları veya karşılaştıkları olayları genellikle kendi öznel yargılarıyla iyi-kötü, doğru-yanlış, güzel-çirkin olarak değerlendirirler. İyilik, kötülük, doğruluk, yanlışlık, güzellik, çirkinlik göreceli kavramlardır. Bir durumda doğru olan başka bir durumda doğru olmayabilir. Ahlâk, doğru ile yanlışın ayırt edilerek doğrunun tercih edilmesi olarak tanımlanırken, neyin doğru neyin yanlış olduğu ise hep tartışma konusu olmuştur. Doğru ile yanlışın ölçütü nedir? Bu sorunun yanıtının verilmesi etiğin konusu olagelmiş ve etik denilen ahlak felsefesi bu şekilde ortaya çıkmıştır.
Öğretmenlik Mesleğinde Etik İlkeler
Her mesleğin etik ilkeleri olduğu gibi öğretmenlik mesleğinin de etik ilkeleri bulunmaktadır. Farklı mesleklere göre
bazı değişiklikler göstermekle beraber meslek etiği ilkeleri bütün meslekler için büyük oranda ortak yönlerden oluşmaktadır.
Aydın’a (2006:60-72) göre öğretmenlik mesleği etik ilkeleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;
• Profesyonellik • Hizmette sorumluluk
• Adalet • Eşitlik
• Sağlıklı ve güvenli bir ortamın sağlanması • Yolsuzluk yapmama
• Dürüstlük, doğruluk ve güven • Tarafsızlık
• Mesleki bağlılık ve sürekli gelişme • Saygı
• Kaynakların etkili kullanımı
Yukarıdaki etik ilkelere açıklık-şeffaflık ve hesap verilebilirlik de eklenebilir.
Örnek Olaylar
1.Örnek Olay: Matematik Öğretmeni Nuriye hanım altıncı sınıfta derse girer girmez öfkeli bir şekilde Türkçe Öğretmeni
Aylin Hanım’ın 8.sınıf öğrencisi Osman’ın ailesi hakkında sahip olduğu bazı özel bilgileri, açıklaması doğru olmadığı
hâlde öğrencileri ile paylaştığını, bu davranışın etik olmadığını anlatmaya başlamıştır. Öğrencinin bu davranış
nedeniyle sınıf arkadaşları önünde küçük düşürüldüğünü, öğrencinin psikolojisinin bozulduğunu, son yapılan matematik sınavında sınıfın en iyi öğrencisi olmasına rağmen düşük not aldığını belirtmiştir. Sonra da Aylin Hanım’ın zaten bu tarz davranışları olduğunu, Öğretmenlik mesleğinin bu tür kişiler yüzünden saygınlığını kaybettiğini söylemiştir.
Bu örnek olayda etik olmayan durumlar nelerdir?
Nuriye Öğretmen’in;
1. Öfke ve kızgınlığını sınıfına yansıtması
2. Aylin Hanım’ın yaptığı yanlış davranışı sınıfındaki öğrencileri ile paylaşması
3. Okul ikliminin olumsuzluğu hakkında öğrencilerine ipuçları vermesi
4. Aylin Öğretmenin öğrencisinin ailesine ait bazı özel bilgileri öğrencileri ile paylaşması
5. Aylin Öğretmenin psikolojisinin bozulmasına ve başarısının düşmesine neden olarak öğrencisine zarar vermesi
2.Örnek Olay: Kadir Öğretmen ikinci sınıfları okutan üç yıllık bir Öğretmendir. Her sabah dersine geç kalmakta,
sınıfa girdiğinde de öğrencilerine; “bu derste ne yapacaktık?” diye sormaktadır. Matematik dersinde de öğrencilerinin yönlendirmesiyle problem çözeceklerini, herkesin bir problem yazmasını ve çözmesini istediğini, sonra da bu problemleri tahtada çözeceklerini söylemiş, öğrenciler problemi çözerken kendisi de masasına oturmuş ve sayısal loto kuponunu doldurmuştur. Bir süre sonra sınıfın en kafasız öğrencisi olduğunu söylediği Cemil’i çağırarak loto kuponunu yatırmasını istemiş, paranın üzerini sayıp almasını da sıkı sıkı tembihlemiştir. Paranın üstünü doğru getirmesi durumunda kendisine sözlü notunu pekiyi olarak vereceğini söylemiştir.
Bu örnek olayda etik olmayan durumlar nelerdir?
Kadir Öğretmen’in;
• Her sabah derse geç gelmesi
• Plansız derse girerek ne yapacağını öğrencilerine sorması
• Derste farklı şeylerle uğraşması
• Öğrencisi Cemil’i sınıfın en kafasız öğrencisi olarak etiketlemesi
• Cemil’i loto kuponunu yatırmaya göndermesi
• Para üzerini doğru getirmesi hâlinde sözlü notunu pekiyi olarak vereceğini söylemesi
3.Örnek Olay: Hüsnü Bey 26 yıldır aynı okulda müdürlük yapmaktadır. Her konuşmasında kendisinin ne kadar
başarılı bir müdür olduğunu anlatmakta, kendisinin olmaması hâlinde işlerin yürümeyeceğinden kaygılandığını her
toplantıda ifade etmektedir. Öğretmenlere okulun yatma yeri olmadığını, kendisinin çok çalıştığını, Öğretmenlerin
de çalışması gerektiğini söylemektedir. Odasına davet ettiği Öğretmenlerle sohbet ederken başarılı Öğretmenlere
ödül teklif ettiğini, bunu yaparken de vicdanının rahat olduğunu sık sık belirtmektedir. Müdürün makam masasının
arkasındaki fonda Millî Eğitim Bakanıyla, il millî eğitim müdürü ile birlikte çektirdiği fotoğraflardan örnekler ve makam
masasının üzerine de üyesi olduğu sendikanın ambleminin bulunduğu takvim bulunmaktadır. Ödül teklif ettiği
Öğretmenlerin ismini açıklaması Öğretmenlerin moralini bozmuş ama yüzüne bir şey söyleyememişlerdir. Odadan
çıkan Öğretmenler ödül alan arkadaşlarının okulun en zayıf Öğretmenleri olması ve müdürün de mensubu olduğu
sendikanın üyesi olması nedeniyle müdürün gıyabında atıp tutmaya başlamışlardır.
Bu örnek olayda etik olmayan durumlar nelerdir?
Okul müdürü Hüsnü Bey’in;
• Her fırsatta kendisinin ne kadar başarılı olmasını söylemesi
• Kendisinin olmaması hâlinde okulda işlerin yürümeyeceği kaygısını taşıdığını ifade etmesi,
• Kendisinin çok çalıştığını söylemesi,
• Okulun yatma yeri olmadığını söyleyerek bütün Öğretmenlerin yattığını ima etmesi
• Makam masasının arkasındaki fonda Bakan ve millî eğitim müdürü ile birlikte çektirdiği fotoğrafları asması
• Makam masasında üyesi olduğu sendikanın ambleminin yer aldığı takvimin bulunması
• Ödüllerin, yetersiz oldukları hâlde kendi sendikasına üye olan Öğretmenlere verilmesini sağlamaya çalışması
• Öğretmenlerin de müdürün yüzüne karşı değil de gıyabında olayı eleştirmeleri
Etik Sözleşmesi
• Kamu hizmetinin her türlü özel çıkarın üzerinde olduğu ve kamu görevlisinin hâlkın hizmetinde bulunduğu
bilinç ve anlayışıyla;
• Hâlkın günlük yaşamını kolaylaştırmak, ihtiyaçlarını en etkin, hızlı ve verimli biçimde karşılamak, hizmet kalitesini
yükseltmek ve toplumun memnuniyetini artırmak için çalışmayı,
• Görevimi insan haklarına saygı, saydamlık, katılımcılık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme
ve hukukun üstünlüğü ilkeleri doğrultusunda yerine getirmeyi,
• Dil, din, felsefi inanç, siyasi düşünce, ırk, yaş, bedensel engelli ve cinsiyet ayrımı yapmadan, fırsat eşitliğini
engelleyici davranış ve uygulamalara meydan vermeden tarafsızlık içerisinde hizmet gereklerine uygun
davranmayı,
• Görevimi, görevle ilişkisi bulunan hiçbir gerçek veya tüzel kişiden hediye almadan, maddi ve manevi fayda
veya bu nitelikte herhangi bir çıkar sağlamadan, herhangi bir özel menfaat beklentisi içinde olmadan
yerine getirmeyi,
• Kamu malları ve kaynaklarını kamusal amaçlar ve hizmet gerekleri dışında kullanmamayı ve kullandırmamayı,
bu mal ve kaynakları israf etmemeyi,
• Kişilerin dilekçe, bilgi edinme, şikâyet ve dava açma haklarına saygılı davranmayı, hizmetten yararlananlara,
çalışma arkadaşlarıma ve diğer muhataplarıma karşı ilgili, nazik, ölçülü ve saygılı hareket etmeyi,
• Kamu Görevlileri Etik Kurulunca hazırlanan yönetmeliklerle belirlenen etik davranış ilke ve değerlerine bağlı
olarak görev yapmayı ve hizmet sunmayı taahhüt ederim.
Kapsam içerisindeki kamu görevlileri, bir ay içinde, “Etik Sözleşme” belgesini imzalamakla yükümlüdürler.
Bu belge imzalandıktan sonra personelin özlük dosyasına konularak saklanır.
Kaynak: Hoşgeldin Aday Öğretmenim Link: http://iogm.meb.gov.tr/
sosyal bilgiler dersi