Kanuni dönemi iç isyanları

Kanuni Dönemi İç İsyanları

a-Canberdi Gazali İsyanı.

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi İsyanlarından biri Canberdi Gazali İsyanıdır. Memluk komutanlarından olup,Yavuz’un Memluk seferinde Osmanlılara karşı savaşmış;Memlukler yıkılınca Yavuz’un gözüne girmeyi başarmış ve Şam valiliğine tayin edilmişti.Yavuz’un ölümüyle, Kanuni Sultan Süleyman Döneminde Memluk Devleti’ni yeniden kurmak için isyan etti.1521.İsyan bastırıldı.

b-Şahsuvaroğlu Ali Bey’in idamı.

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi İsyanları arasında Şahsuvaroğlu Ali Bey isyanı da tarihte yerini alır. Şahsuvaroğlu Ali Bey,Yavuz zamanında Dulkadiroğullarının alınmasından sonra,Dulkadir Beyliğine atanmıştı.Ali Bey,Osmanlı Devletine bağlı olmakla birlikte,yarı mustakil bir hüviyete sahipti.Devlete birçok yararlıkları olmuştu.Gerek Bozoklu Celal,ve gerekse Canberdi Gazali isyanının bastırılmasında birinci derecede rol oynamıştı.Ancak bu iki isyanın da bastırılması için devlet tarafından görevlendirilen Ferhat Paşa’dan önce işe müdahale ederek kendini göstermesi;Ferhat Paşa’nın kıskanmasına neden olmuş,bu da Ali Bey’in sonunu hazırlamıştır.

Ferhat paşa’nın Kanuni Sultan Süleyman’na, Ali Bey’in yakında bir isyana kalkışacağı şeklindeki şikayeti üzerine yakalanıp idam edilmiştir.1522.

c-Ahmet Paşa İsyanı.

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi İsyanları tarihinde Ahmet Paşa isyanı da kendine yer edinir.Yaşlı sadrazam Piri Mehmet Paşa emekliye ayrıldıktan sonra yerine II.Vezir Ahmet Paşa sadrazam olması gerekirken Kanuni,İbrahim Paşa’yı sadrazam yapınca Ahmet Paşa buna çok gücendi.Ve Kanuni Sultan Süleyman’dan Mısır’a vali olarak atanmasını istedi.Kanuni Sultan Süleyman  onun isteği doğrultusunda Ahmet Paşa’yı Mısır’a Vali yaptı.1523

Ahmet Paşa Mısır’a gidince orada isyan etti.1524.Uzun uğraşlar sonucunda yakalanarak öldürüldü.

Ahmet Paşa,Osmanlı tarihine bir hain olarak geçmiş.Ve “ Hain Ahmet Paşa “ olarak anılmıştır.

d-Baba Zünnun İsyanı.

Bozok(Yozgat) Sancağında arazi tahriri yapılırken bir türkmene fazla vergi takdir edilince itiraz etti.Reddedilince Baba Zünnun önderliğinde ayaklanma çıktı.1526’da Baba Zünnun Adana Valisi Piri Bey tarafından öldürülünce isyan bastırıldı. Kanuni Sultan Süleyman isyanları başlığında tarihte bu isyandan da bahsedilir.

e-Domuzoğlu,Yekçe Bey ve Veli Halife İsyanları.

Kanuni Sultan Süleyman döneminde Toroslar Bölgesinde,Adana Vilayeti dahilinde 1527’de etraflarına adamlar toplayarak devlete karşı ayaklanan bu kişiler;yine Adana Valisi Piri Bey tarafından ortadan kaldırıldılar.

f-Kalender Çelebi İsyanı.

Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki iç isyanları arasında dini boyutlu en büyük isyandır.Alevi kaynaklıdır.İsyan 1526 Mohaç seferi sırasında çıkmıştır.

1. Göçebe Türkmenlerin devlet tarafından denetlenmek istemesi.
2. Dulkadir beyliğindeki dirlik sahiplerin dirliklerini kaybetmesi.
3. Safavi devletinin ortalığı karıştırması

Çeşitli kaynaklara göre Kalender 30.000 kişiyi isyan için zamanla toplanmıştır. Kalender Anadolubeyler Beyi ile savaşmadan, Sivas, Kahraman, Diyabakır Beyler beyini tek tek yendi.Daha sonra Anadolu Beylerbeyini, halep beylerbeyini yendi.Çok çetin geçen savaşta bir çok beylerbeyi hayatını kaybetti.Hacı Bektaşi Veli soyundan olduğu için,bu özelliğini kullanarak etrafına Karaman’dan Maraş’a kadar birçok taraftar toplayarak ayaklandı.Kanuni dönemi’nin en geniş çaplı ayaklanmasıdır.1526’dan 1527’ ortalarına kadar süren bu ayaklanma Vezir-i azam İbrahim Paşa tarafından bastırılmıştır. Kalender Şah Çelebi İsyanı Anadolu da Alevilik-Bektaşilik üzerine kurulu çıkan son büyük isyandır. Bu isyandan sonra bir daha büyük bir ayaklanma çıkmayacak, Türkmen Alevi ittifakı son bulmuş. Şafi Kürt beyleri bu isyan ile güç kazanmıştır. Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki iç isyanları

g-Üzeyr’li seyid İsyanı.

Kanuni Sultan Süleyman döneminde Adana-Dörtyol bölgesinde 1529’da çıkan bu isyan,Adana Valisi Piri Bey tarafından bastırılmıştır.

Yeniçeri İsyanı

Kanuni Sultan Süleyman dönemi isyanları arasında İstanbul’da çıkan bir isyandır. 1525 yılının  Kanuninin avda olduğu sırada sarayda çıkarılmış. İstanbulda büyük zararlara yol açmıştır. Yeniçerilerin uzun süre sefere çıkmaması, Veziriazam İbrahim Paşa’yı istemeyen bazı kişiler tarafından kışkırtılan yeniçeri ağası tarafından çıkartılmıştır. İsyan bastırılmış.Halkın zararı karşılanmış, yeniçerilere bahşiş dağıtılmış yeniçeri ağası ve kışkırtan devlet görevlileri idam edilmiştir.

Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki iç isyanları olarak ilginç isyanlar ortaya çıkmıştır.Bunlar biride aşağıdaki isyandır.

Molla Kabiz Olayı

Anadolu sırasındaki isyanlar  esnasındaki İstanbul’da Molla Kabız ağzı laf yapan ve ikna kabiliyeti olan kişi  câmilerde, Hz. İsa’nin Hz. Muhammed’den daha üstün olduğunu ispat etmeye çalıştı. Bu tezini çeşitli yollardan ispatlamaya çalıştı.

Bu durumu dini ve milli bir sorun olarak gören devlet  fikir ve görüşleri, Şeyhülislâm Kemal Pasazâde tarafindan ilmî delillerle bu tez çürütüldü fakat iddiasindan vaz geçmeyen Molla Kabiz idam ettirildi. Bu olayda Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki iç isyanları arsında yerini alır.

Biraz detaya inersek bu Moll Kabiz İstanbula getirilir.Divanda Kadıaskerler tarafından iddiaları çürütülmeye çalışılır fakat kadıaskerlerin bilgileri zayıf olduğu için iddiaları çürütürücü tam anlamı ile cevap veremezler.Sinirlenerek ölümün cezası verilir. Alanında yetkin olmayan kişilerin verdiği ölüm cezası Veziriazam tarafından engellenir ve adam serbest bırakılır.

Durumu Kanuni Sultan Süleyman duyunca.Dönenim İstanbul Kadısı ve Şeyhülislam saraya davet edilir. Molla KAbiz aynnı iddialarını tekrar anlatır.Hadis ve ayetlerden örnek vererek savunduğu tezini Şeylülislam anlattıklarını ilmi yolla açıklar. Söylediği ayetlerin gerçek anlamlarını adama anlatır ve tezini mükemmel bir şekilde ilmi yollarla çürütür.Molla Kabiz aldığı cevaplardan sonra susa kalır. Dili tutulur. Bu durumdan sonra Şeylühislam adama dönerek  yumuşaklıkla ona hitap ederek “…iste hak ne idügü zâhir olup malum oldu, dahi sözün var midir? Der.Adam u kez kuru iddiasından vazgeçmez. Artık İstanbul Kadısı tekrar sorar.Adam yine vazgeçmez ve idamına karar verilir.