I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin durumunu, topraklarının paylaşılması ve işgali açısından değerlendirir
- Dünya Savaşı’nın iki temel nedeni:
- osmanlı devleti 1. dünya savaşına kadar hangi toprakları kaybetti
- Sanayi İnkılabı=Üretimin Artması=Hammadde ve Pazar Arayışı=Sömürgecilik Yarışı (Ekonomik Neden)
- Fransız İhtilali=Milliyetçilik Akımı=Çok Uluslu İmparatorluklarda Milliyetçi İsyanlar (Siyasi Neden)
UnutmaJ Bu iki neden genel sebep, temel sebep, ana sebep, asıl sebep diye sorulabilir. Ve yine unutma bunların dışındakiler devletlerin kendi amaçları ve sadece 2 devlet arasındaki sorunlar özel sebeplerdir.
Dikkat etmende fayda var, savaşın görünen sebebi savaşı başlatan olaydır. (ilk kıvılcım avs-mac. Veliahtı Ferdinand’ın Sırp milliyetçisi bir öğrenci tarafından öldürülmesi ve avs-macaristanın sırbistana savaş açması)
1.Dünya Savaşı öncesi Osmanlı ekonomisi çökmüş, milliyetçi isyanlar sonucunda Balkanlardaki toprakların büyük kısmı kaybedilmiş, orduda ve yönetimde ciddi sıkıntılar yaşayan, sanayisi gelişmemiş geri kalmış, yıkılma sürecine girmiş bir ülkeydi ( Rusya’nın tabiri ile ‘’Hasta Adam’’)
Yabancı Ülkelerin Osmanlı Topraklarındaki Emelleri, Amaçları.
İngiltere: Sanayisi için petrol kaynaklarımızı yani Ortadoğu bölgesini ele geçirmek ve sömürgelerine giden yol üzerindeki Osmanlı topraklarını kontrol altına almak istiyordu.
Fransa: Azınlıkları kışkırtarak Osmanlı’dan pay almak istiyordu gözü güney ve doğu bölgelerimizdeydi
Rusya: Sıcak denizlere inebilmek için Slav birliği kurup Balkanlarda hakim olmak ve boğazlarımızı ele geçirmek istiyordu.
İtalya: Ege ve Akdenizdeki topraklarımızı ele geçirerek Akdeniz’de etkin olmak istiyordu
Bu ülkeler dışında Avusturya-Macaristan, ABD, Almanya gibi devletlerinde bizim topraklarımız üzerinde planları vardı.
UnutmaL Sorularda genellikle bu planlar bilgi olarak verilir. Ulaşılabilecek genel yargı aşağıdakilerden hangisidir diye sorar. Eğer soru genel diye gelirse bu ülkelerin Osmanlı toprakları üzerinde planları veya çıkarları vardır olan şıkkı işaretleyeceksin.
Dikkat: Yukarıdaki devletler Osmanlı topraklarını kendi aralarında yaptıkları gizli antlaşmalarla yukardaki yerleri işgal edecek şekilde savaştan önce zaten paylaşmışlardı.
- Dünya Savaşı öncesi devletler ortak çıkarlar doğrultusunda gruplaşmışlar ve birbirleriyle dostluk ve saldırmazlık anlaşmaları yapmışlardı.
İttifak Grubu : Almanya, Avusturya-Macaristan, İtalya (savaş başladıktan sonra İtilaf grubuna geçmiştir)(sebebi İzmir ve çevresinin İtalyanlara vaat edilmesidir.) Osmanlı (başlangıçta tarafsız sonradan bu gruba girmiş) Bulgaristan (Çanakkale savaşlarından sonra)
İtilaf Grubu : İngiltere, Fransa, Rusya(savaş devam ederken yönetim değişikliği nedeniyle savaştan çekilmiş)… Sonradan Yunanistan Romanya İtalya
Osmanlı Devleti; savaşa önce İngiltere’nin yanında girmek istemiş ama İngiltere ve Fransa Osmanlı’nın tarafsız kalmasını istemiş (çünkü kendi aralarında zaten Osmanlı’yı paylaşmışlardı)
Almanya, Osmanlı’yı kendi yanında savaşa sokmak istiyordu. Böylece savaşı daha geniş alanlara yayıp kendi cephe yükünü hafifletecek, Osmanlı’nın insan gücü, coğrafi konumu(İngiliz sömürgelerine giden yolu kesecek) halife gücü (İngilizlerin sömürgelerinde Müslümanlara cihat çağrısı yapılarak karışıklıklar çıkaracak)nden yararlanacaktı.
Osmanlı kaybettiği toprakları geri almak ve siyasi yalnızlıktan (itilaf grubunun Osmanlının tarafsız kalmasını istemesi) kurtulmak için savaşa gimiş… İttihatçıların Almanya’nın savaşa kazanacağına dair kesin olan inancı ve Alman hayranlığı bizim Almanya’nın yanında savaşa girmemize neden olmuştur.
Yardım Cepheleri: Galiçya, Makedonya, Romanya (hepsi ya ile bitiyo) sınırlarımız dışında ve sadece yardım göndediğimiz cephelerimizdir.
Taarruz(saldırı,hücum) Cepheleri: Kafkas ve Kanal ( Süveyş veya Mısır) bu cephelerde saldıran taraf biziz ama ağır yenilgiler alıyoruz, bizim için kötü sonuçları oluyo bu yüzden ‘KaKa’ cepheler.
Savunma(müdafaa) Cepheleri: Suriye-Filistin, Hicaz-Yemen, Irak-İran ve Çanakkale (Çanakkale kesin zafer kazandığımız tek cephedir)
Kafkas Cephesi: Rusların işgal ettikleri Erzurum,Kars ve Ardahanı ele geçirerek Hazar petrollerine ulaşmak ve Orta Asya Türkleri ile birleşip Turancılık(Türkçülük) fikrinigerçekleştirmek için açmış olduğumuz cephedir. Sarıkamış Harekatı’nda 90 bin askerimiz donarak ölmüş ve savaş büyük bir hüsranla başarısızlıkla sonuçlanmıştır. 1916’da bu cepheye gelen M. Kemal Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri almıştır. !!! DİKKAT Ermeniler Ruslarla işbirliği yaparak Türkleri sırtından vurmuş, çeteler kurarak Türk köylerini basmışlar. Osmanlı Sevk ve İskan Kanunu (Tehcir Kanunu) ile ülkedeki Ermenileri zorunlu göçe tabi tutmuştur.
Kanal Cephesi: Almanların isteğiyle Süveyş kanalını ele geçirerek İngilizlerin Uzakdoğu sömürgelerine giden kestirme yolu kapatmak için bizim saldırımızla açılmış başarısızlıkla sonuçlanmış ve İngilizler karşı taarruza geçmişlerdir.
Suriye-Filistin: Karşı taarruza geçen İngilizler bölgedeki Araplarla işbirliği yaparak Halep’e kadar ilerlediler. Bu cephede 1918’de görev alan M.Kemal Halep’in kuzeyinde İngilizleri durdurdu.
Hicaz-Yemen : Bu bölgede Araplarla işbirliği yapan İngilizler galip gelmiştir.
Irak-İran: Petrol bölgelerini ele geçirmek isteyen İngilizlerin Basra Körfezi’nden çıkarma yapmalarıyla başlayan savaşta Selman-ı Pakt ve Kut’ül-Amare’de başarılı olsakta takviye gelmediği için yenildik ve İngilizler Musul’a kadar ilerleyerek petrol bölglerini ele geçirdiler.
Çanakkale Zaferi: Çıkan ihtilal nedeniyle zor durumda olan müttefikleri Rusya’ya yardım götürmek, İstanbul ve Boğazları ele geçirerek Osmanlı’yı savaş dışı bırakmak ve savaşı kısa sürede sonlandırmak için İtilaf devletlerinin açtığı bu cephe kesin Türk zaferiyle sonuçlanmıştır. Bu zafer ile; Rusya savaştan çekilmek zorunda kalmış, savaşın süresi 2 yıl uzamış, Bulgaristan İttifak grubunda savaşa girmiş savaşın seyri değişmiştir. M.Kemal başarılarıyla Anafartalar Kahramanı olmuş Türk ve Dünya kamuoyu tarafından tanınmıştır. Bu da ilerde Kurtuluş Savaşı’nın lideri olmasında etkili olmuştur osmanlı devleti 1. dünya savaşına kadar hangi toprakları kaybetti
Salih KAPLAN
