11. Gözlem Becerisi
Gözlem çeşitli şekillerde olay ve olguların incelenmesidir. Öğrencilerde zaten var olan merak duygusu gözlem becerisinin gelişmesine yardımcı olur. Dikkatlerini belli bir olay veya olguya yoğunlaştırarak olay ve olguların farkına varır ve çevrelerindeki olayları algılayarak daha etkin öğrenirler. Olayların içinde olarak ve yaşayarak öğrenirler. Aynı zamanda, gözlem becerisi gelişmiş bir öğrenci araştırma, katılım, karar verme, rol oynama, drama ve problem çözme gibi becerilerini de kolayca geliştirebilir.
Sosyal bilgiler dersi 4-8. sınıflarında kazandırılması düşünülen gözlem becerisi daha çok basit gözlem çalışmalarını kapsamaktadır. Burada amacımız öğrencilerin çevreleriyle iletişim kuran, çevresindeki olay ve olguları fark eden, bu olay ve olguları izleyen, neden ve sonuçlarını açıklayabilen, gözlemlerini tarafsız, önyargısız aktarabilen gözlediği şeyleri aktarırken duygu ve düşüncelerini değil sadece orada gerçekleşen olay veya olguyu tanımlayan bireyler olmalarını sağlamaktır. Gözleme başlarken önyargısız olunmalıdır. Öğrencilerin gözlem sonucu elde ettikleri bilgileri bir şekilde düzenleyip genellemelere ulaşmaları, bu genel yargıları sorun çözme veya geleceğe yönelik planlamalar yapmada kullanmaları çok önemlidir.
Gözlem becerisi çeşitli etkinliklerin eğitim öğretim ortamlarında sıkça yapılmasını gerektirir. Öğretmen bu beceriyi öğrencileri etkinliklerle aktif tutarak geliştirebilir.
Gözlem Becerisini Geliştirmek İçin Neler Yapılabilir?
Günlük hayatımızda canlı ya da cansız çok çeşitli unsur ile karşılaşırız. Uyandığımızda karşımızda duran dolabımızdan, okula gelirken yol boyunca gördüğümüz selamlaştığımız insanlara kadar çok fazla obje unsur ve canlı hayatımızı etkiler ve biz de onları etkileriz. Aslında gözlem becerisini farkında olmadan kullanırız.
Öğrencilerin gözlem becerilerini geliştirmeleri için bu seviyede daha çok çevresindeki olay ve olgulara dikkat etme onların farkına varma becerisi üzerinde durulmalıdır. Bu beceriyi geliştirmek için öğrencilerinizden çok iyi bildikleri bir yer ile ilgili tüm akıllarına gelenleri yazmalarını isteyin. Daha sonra oraya giderek orada gördüklerini yazmalarını isteyin. Önce yazdıklarıyla, son yazdıklarını karşılaştırın.
Öğrencilerinizden evlerindeki bir eşyaya bakarak gördüklerini yazmalarını isteyin. Birkaç saat sonra tekrar aynı eşyayı inceleyip, listeye ekleyebilecekleri yeni şeyler olup olmadığına bakmalarını söyleyin. Bu işi birkaç gün boyunca tekrar etmelerini ve her seferinde eşya ile ilgili farklı şeyler bulup bulmadıklarına bakmalarını söyleyin. Bu işlem sonunda gözlemledikleri eşyayı tanımlayan bir yazı yazmalarını isteyin.
Bir grup oluşturarak sokağa çıkın ve kendinize bir nokta belirleyin. Burada durarak gelip geçen insanları gözlemleyin. Bu sırada öğrencilerinizin kişi sayısı, kişilerin özellikleri, çevrenin durumu gibi sınırladığınız başlıklarda gözlem yapıp notlar almalarını isteyin. Öğrencilerinizin gözlem becerilerini geliştirmek için onlara bu konuda uzun süreli ödevler de verebilirsiniz. Örneğin bu ödev bir bitkinin büyümesi (fasulyenin çimlenmesi) olabilir.
