Amasya genelgesi ve maddelerin açıklamaları.

AMASYA GENELGESİ(TAMİMİ)
(22 HAZİRAN 1919)

Havza’dan hareket eden Mustafa Kemal Paşa 12 Haziran 1919’da Amasya’ya varmıştır.Burada daha rahat bir çalışma ortamı bulan Mustafa kemal Paşa Amasya Genelgesini hazırlamıştır.Bu genelgeyi yayımlamadan önce Ali Fuat Paşa,Rauf bey,cemal Paşa ve Kazım Karabekir Paşa gibi komutanların da onayını almıştır.Böylece genelge kararlarının kişisel olmaktan çıkmasını ve halkın bu kararları benimsemesinin kolaylaşmasını sağlamıştır.

Anadolu’daki sivil ve askeri makamlara gizli olarak gönderdiği bu genelgenin maddeleri şunlardır

1- Madde: Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir.
Yorum:
•    Milli mücadelenin gerekçesi belirtilmiştir.
•    Bölgesel kurtuluş çarelerinin yetersizliği anlatılmıştır.
•    Ulusal bağımsızlık için Türk Milleti’ne çağrı yapılmıştır.

2- Madde: İstanbul Hükümeti yüklendiği görevi yerine getirememektedir.Bu durum milletimizi yok saymak anlamına gelmektedir.
Yorum:
•    İstanbul Hükümetine karşı güvensizlik duyulduğu ilk kez açıkça belirtilmiştir.
•    İstanbul Hükümetinin Türk Milletini temsil etmediği ortaya konulmuştur.
•    Bu durum Anadolu’da yeni bir direnişin başlamasının gerekliliğini ortaya koymuştur.
•    Kendisini Samsuna gönderen İstanbul Hükümetine karşı gelen Mustafa Kemal Paşa böylece yetki ve görevlerini aşmış bunun sonucunda İstanbul’a geri çağırılmıştır.

3- Madde: Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.
Yorum:
•    Genelgenin en önemli ve kapsamlı maddesi bu maddedir.
•    Kurtuluş savaşının yöntemi ve amacı belirtilmiştir.
•    Milli Mücadelenin millete danışılarak yani demokratik bir yöntemle gerçekleştirileceği ifade edilmiştir.
•    Milli mücadelenin amacının milletin iradesine dayanan bir yönetim kurmak olduğu belirtilmiştir.
•    Yönetim şeklinin değiştirileceği dolaylı olarak belirtilmiş üstü kapalı bir şekilde cumhuriyet yönetimine işaret edilmiştir.
•    Bölgesel kurtuluş sömürgecilik yada manda-himaye yönetimlerinin hiçbirinin kabul edilemeyeceği açık bir dille ifade edilmiştir.
•    Yapılacak olan direnişin evrensel niteliklere dayandığı belirtilmiştir.

4- Madde: Milletin haklarını korumak amacıyla her türlü etki ve denetimden uzak milli bir kurul oluşturulmalıdır.
Yorum:
•    Kurtuluş savaşı için milletin teşkilatlanması gerektiği vurgulanmıştır.
•    Bu maddenin sonucu İlk kez Erzurum Kongresinde “Temsil Heyeti” adıyla bölgesel bir kurul oluşturulmuştur.Bu kurul Sivas Kongresinde tüm yurdu temsil eder hale getirilmiştir.

5- Madde: Anadolu’nun her bakımdan en güvenli yeri olan Sivas’ta milli bir kongre toplanmalıdır.
Yorum:
•    Yurt çapındaki bölgesel direniş çalışmalarının tek bir merkezde toplanması amaçlanmıştır.
•    Teşkilatlanmak için somut adımlar atılmaya başlanmıştır.
•    Alınacak kararların bütün yurdun temsilcileri tarafından onaylanması amaçlanmıştır.
•    Demokratik yöntem bu şekilde uygulamaya konulmuştur.
•    Milli birlik ve beraberlik sağlanarak cemiyetlerin birleştirilmesine zemin hazırlanmıştır.

6- Madde: Her sancaktan halkın güvenini kazanmış üçer kişi seçilerek hemen Sivas’a doğru yola çıkmalıdır.
Yorum:
•    Alınacak kararların kişisel olmaktan uzak milli kararlar olması amaçlanmıştır.

7- Madde: Sivas’taki kongreye katılacak olan delegeler Müdafaa-i Hukuk,Redd-i İlhak Cemiyetleri ve belediyeler tarafından seçilecektir.
Yorum:
•    Yerel idareler etkili kılınmıştır.
•    Delegelerin Milli mücadele yanlısı ve halkın güvenini kazanmış kişiler olmaları sağlanmaya çalışılmıştır.

8- Madde: Bu genelge Milli bir sır olarak saklanmalı ve delegeler gereken yerlerde kimliklerini gizleyerek Sivas’a gelmelidirler.
Yorum:
•    Genelge kararlarının uygulanmasının İstanbul Hükümeti ve İtilaf devletleri tarafından engelleneceği hatırlatılmıştır.
•    Sivas Kongresinin toplanmasının engellenebileceği belirtilmiştir.

9- Madde: Doğu illeri adına 10 Temmuz 1919’da Erzurum’da bir kongre toplanacaktır.O güne kadar diğer illerin delegeleri Sivas’a ulaşabilirlerse Erzurum Kongresinin delegeleri de Sivas Kongresine katılmak için yola çıkacaklardır.
Yorum.
•    Erzurum’da bölgesel cemiyetlerin toplanacağı kongre diğer bölgelere de duyurularak bu tip kongrelerin yaygınlaştırılması sağlamak istenmiştir.

10- Madde: Askeri ve sivil teşkilatlar hiçbir suretle dağıtılmayacak yönetimi başkalarına devredilmeyecek ve silahlar teslim edilmeyecektir.
Yorum:
•    Gerektiğinde silahlı bir mücadelenin yapılacağı ifade edilmiştir.
•    Mondros Ateşkes Antlaşmasına karşı çıkılmıştır.
•    Yapılacak direnişin top yekün bir mücadele olacağı ortaya konulmuştur.
•    Mustafa kemal Paşa’nın resmi görevini yerine getirmeyeceği ortaya çıkmıştır.
•    Askeri ve sivil makamların Milli mücadele yanlılarının elinde kalması amaçlanmıştır.

 

Amasya Genelgesi’nin Milli Mücadele’deki Yeri

Bir ihtilal beyannamesi özelliği taşır.
•    Türk İnkılabının “İhtilal safhası”nı başlatmıştır.
•    Siyasi,hukuki ve askeri bir direniş başlatmıştır.
•    Havza Genelgesi ile uyandırılmış olan ulusal bilinç artık harekete geçirilmiştir.
•    İstanbul’un artık Anadolu’nun sesini dinlemesi gerektiği ortaya konulmuştur.
•    İstanbul Hükümeti’ne karşı güvenini yitirmiş olan fakat ne yapacağını bilemeyen vatanperver aydınların ve subayların Anadolu’ya geçmesi sağlanmıştır.
•    Yurdun her tarafında yeni bir heyecan oluşmuş ve Sivas Kongresi’ne katılmak için delege seçimleri yapılmaya başlanmıştır.
•    En karanlık günlerde bir milletin yeniden dirilişine önayak olmuştur.
•    Milli Mücadelenin gerekçesi amacı ve yöntemi belirtilmiş daha sonra toplanan bütün kongrelerin ve oluşturulan teşkilatların temeli bu genelgeye dayanmıştır.
•    Milli egemenlik ve bağımsızlık mücadelesi birlikte başlatılmıştır.
•    İstanbul hükümeti’ne karşı açıkça cephe alınmasına rağmen saltanata açıkça karşı çıkılmamıştır.

Amasya Genelgesi’ne Tepkiler

– İstanbul Hükümeti Mustafa kemal Paşayı İstanbul’a geri çağırmış,isterse bir süre istirahat için izine ayrılmasını önermiştir.
•    İstanbul Hükümeti genelge maddelerinin yasa dışı olduğunu ilan etmiş ve uygulayacak olanların tutuklanacağını açıklamıştır.
•    Mustafa Kemal Paşa İstanbul Hükümetinin İstanbul’a gelmesini istemesine rağmen bu emri yerine getirmediği için müfettişlik görevinden alınmış hakkında tutuklama kararı çıkarılmıştır.
•    Böyle bir ortamda Tokat üzerinden Erzurum’a hareket eden Mustafa kemal Paşa Erzurum’da İstanbul ile haberleşmesini bir süre daha sürdürmüş ancak bunun bir fayda sağlamayacağını görünce 7-8 Temmuz 1919 gecesi çok sevdiği askerlik görevinden de istifa etmiştir.Bu karardan sonra Mustafa kemal Paşanın İstanbul Hükümetine resmi açıdan bağlılığı ve emirleri uygulama zorunluluğu kalmamıştır.Bu olaydan itibaren Mustafa kemal Paşa artık sivil bir kişi olarak ulusal direnişi teşkilatlandırmaya çalışacaktır.Sivil olarak gerçekleştirdiği ilk çalışma Erzurum Kongresinin başkanlığını yürütmek olmuştur