TÜRKİYE CUMHURİYETİ İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİNİN İŞLENMESİ İLE İLGİLİ ÖĞRETMENE ÖNERİLER
Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi (8. sınıf) Öğretim Programı, 8. sınıfta haftada ikişer ders saati olmak üzere öğretim yılı boyunca 72 saatlik bir ders süresi ön görülerek hazırlanmıştır. 7 ve 8. sınıftaki insan hakları ve vatandaşlık dersi ilköğretim 1. sınıftan itibaren (2005-2006 eğitim ve öğretim yılı) bir ara disiplin olarak ele alınmış olup bu dersin kazanımlarına Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi (8. sınıf) Öğretim Programı’nda da yer verilmiştir. Bu nedenle ders öğretmeni, programı insan hakları ve vatandaşlık kazanımları açısından inceleyerek bu kazanımları gerçekleştirmeye yönelik etkinlikler yapmalıdır. Atatürk’ün insan hakları ve vatandaşlık ile ilgili görüşleri ve bu konuda yaptıkları vurgulanmalıdır.
Bu dersin eğitim ve öğretiminde;
- Etkili ve sorumlu Türk vatandaşı yetiştirmek amacıyla tasarlanmış Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinin konuları ile öğrenci 1. sınıftan itibaren karşılaşmaktadır. Dersin öğretmeni, bu sınıflara ait öğretim programlarından yararlanarak öğrencinin konu ile ilgili mevcut kazanımları hakkında görüş oluşturmalıdır.
- Atatürk’ün “Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür.” sözünden hareketle Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi sadece siyasi, askerî ve diplomatik olaylara indirgenmemeli, aynı zamanda bu derste kültür ve sanat konularına da özellikle vurgu yapılmalıdır.
- Dersin öğretmeni, okulun bulunduğu yerin Millî Mücadele Dönemindeki tarihi ile ilgili araştırma ödevleri vererek öğrencilerin yerel tarihi ulusal tarih ile ilişkilendirmesini sağlamalı, bu yolla millî bilinç ve tarih duyarlılığı oluşturmaya çalışmalıdır.
4. Tarih konuları öğrencilere sorun merkezli olarak sunulabilir. Örneğin, “Atatürk, 1920’de kurulan yeni devletin malî kaynak sorununu nasıl çözdü?” sorusu ortaya atılabilir. Bu hususta aşağıdaki aşamalar takip edilebilir:
a. Sorun tanımlanmalı ve sınırlandırılmalı,
b. Sorunun çözümüne yönelik öğrencilerin görüşleri alınmalı
c. Öğrencilerin veri toplamaları sağlanmalı,
d. Toplanan veriler ışığında görüşler tekrar ele alınmalı ve tartışılmalı
e. Öğrencilere bir rapor yazdırılmalı.
- Öğretmen, öğrencilerin Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinde geçen tarih metodolojisine özgü kavramları (kanıt, sebep-sonuç, süreklilik-değişim, benzerlik-farklılık gibi), zaman ve mekâna özgü tarih kavramlarını (Kurtuluş Savaşı, Tekâlif-i Milliye, Kuvayımilliye gibi) ve diğer gündelik kavramları (cumhuriyet, demokrasi, Türk milleti, Türkiye, Türkiye Cumhuriyeti Devleti, meclis, TBMM, insan hakları gibi) öğrenmelerine dikkat etmelidir. Öğrencilerin hazırladıkları kavram ve zihin haritalarından yararlanarak -varsa- kavram yanılgılarını düzeltmelerine yardımcı olmalıdır.
- Üniteler işlenirken kazanımların öngördüğü beceriler yanında, doğrudan verilecek beceriler üzerine de alıştırmalar yapılmalıdır. Örneğin, hazırlanan çalışma yapraklarından yararlanılarak öğrencilerin becerileri geliştirilmelidir.
- Programda her bir ünite için belirlenmiş değerlere, yaşanmış bir olaydan hareketle, “değer açıklama”, “ahlaki muhakeme” ve “değer analizi” yöntemleri kullanılarak vurgu yapılmalıdır.
- Atatürk’ün kişilik özellikleri (vatanseverliği, idealistliği, yaratıcı zihniyeti, komutanlık ve devlet adamlığı, sabır ve disiplin anlayışı, ileri görüşlülüğü, açık sözlülüğü, insan ve millet sevgisi, planlı çalışması, azimli ve kararlı oluşu, mücadeleci, birleştirici ve bütünleştirici oluşu, akılcılığa ve bilime önem vermesi, mantıklı ve gerçekçi oluşu, çok yönlülüğü) ünitelerde uygun yerlerde işlenmelidir.
- Öğretmen, programda üç türlü ilişkilendirme ile karşılaşmaktadır. Bunlar, ders içi ilişkilendirme, diğer derslerle ilişkilendirme ve ara disiplinlerle ilişkilendirmedir. Dersin öğretmeni, Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinde öğrencilerin sık sık bu ilişkileri kurmasına yardımcı olmalıdır. Ayrıca diğer branş öğretmenleriyle iş birliği yapılmalıdır.
- Öğretmen, olguları ve olayları aktarmak ya da öğrencilere ders kitaplarını ezberletmek yerine, aktif öğrenmeye dayalı etkinlikler uygulamalıdır. Öğretmen, bilgi verici bir rol üstlenmek yerine, öğrencilerinin tarihî olaylarla ilgili bağlantı kurmalarına yardımcı olmalıdır. Öğrencileri, zihinsel becerilerini kullanmaya ve açık uçlu sorularla sorgulamaya teşvik etmelidir. Öğrencilere soruları cevaplamaları için yeterli süre tanımalıdır. Öncelikle öğrencilerin büyük fikirler ve temalar ile karşılaşmalarına yönelik etkinlikler seçilmelidir. Örneğin, Türk İstiklal Savaşı, ulusal egemenlik ve özgürlük için mücadele, haysiyetli ve şerefli yaşamak, “Ya istiklal ya ölüm!” vb. temalara topluca bakılabilir. Öğretmen, önce öğrencilerin bu temalara ilişkin ön bilgilerini yoklamalıdır. Daha sonra farklı kaynakları kullanarak olay ve olguları araştırmaları için uygun bir ortam sağlamalıdır. Öğrencilerin bireysel ya da grup olarak birinci ve ikinci elden kaynaklar üzerinde “bir sosyal bilimci gibi” çalışmalarını sağlamalıdır. Bu yolla onların kendi anlayışlarını sosyal ve kültürel bağlam içinde oluşturmalarına yardımcı olmalıdır.
“Oluşturmacı sınıfın gerçek anlamda demokrasinin yaşandığı bir ortam olduğu unutulmamalıdır. Bu şekilde öğrenciler, demokratik düşünce ve değerlerle donanmış, bilimsel düşünmeye açık, bilgilerini ve düşüncelerini ifade edebilme yeteneğine ve cesaretine sahip, insan haklarına saygılı, iş birliği yapabilen, cumhuriyet sevgisi gelişmiş, haklarını bilen ve kullanan, milletine, ülkesine ve devletine bağlı Türk vatandaşları olarak yetişebilirler.
- Öğretmen, ders kitabındaki bütün bilgileri ders saatinde vermeye çalışmamalı, öğrencileri bireysel ve serbest çalışmaya teşvik etmelidir. Ders kitabını “Gözat- Sor-Oku-Tekrarla-Gözden Geçir” (SQ3R), “Gözat- Sor- Oku-Yansıt- İlişkilendir-Gözden Geçir” (SQ4R) ve “Planla-Kavra-Hatırla-Özümse-Genişlet-Gözden Geçir” (MURDER) okuma tekniklerine göre anlamlı bir şekilde okuyabilmeleri için öğrencilere yardımcı olmalıdır.
- Öğretmen, öğrencilerin düzeyine uygun hâle getirilmiş olan Atatürk’ün Nutuk adlı eserini incelemeleri için bir okuma planı yapmalı ve öğrendiklerini arkadaşlarıyla paylaşmalarını sağlamalıdır.
13. Öğretmen, güncellik ilkesi gereği Ermeni iddialarını ele almalı, bu iddiaların tarihî gerçeklerle bağdaşmayan iddialar olduğunu açıklamalıdır.
- Millî ve dinî bayramlar, mahalli kurtuluş ve kutlama günleri, önemli olaylar, belirli gün ve haftalardan yararlanılarak öğrencilerin tarih duyarlılığı geliştirilmelidir. Öğretmen, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı, Kurtuluş Savaşı’nda bir zaferin ya da Türk İnkılabı ile ilgili herhangi bir olayın yıl dönümü, 13 Ekim’de Ankara’nın başkent olması, 23 Aralık’ta Menemen’de Kubilay’ın şehit edilmesi gibi olayların yıl dönümlerinde Atatürk’ün kişilik özelliklerini, inkılaplarını, ilkelerini ve düşüncelerini anlatmalıdır.
Öğretmen, Atatürk’ün “Türk, öğün, çalış, güven!”, “Ne mutlu Türk’üm diyene!” ve “Yurtta sulh, cihanda sulh.” gibi sözlerinden hareketle Türklerin tarihte oynadıkları rolü; askerlik, idare, hukuk, bilim, fen ve sanat alanında insanlığa hizmetlerini göstermelidir. Öğrencilerin, Türk milletine, Türk devletine, Türk vatanına, Türk bayrağına ve Türk ordusuna hizmet eden kişilere sevgi, saygı ve takdir duygularını geliştirmelidir.
- Öğrenciler, yazılı ve görsel basın tarafından güncel konuların ve haberlerin etkisi altındadır. Öğretmen öğrencilerin zihinlerinin tarihle ilgili güncel meselelerle meşgul olduğu zamanlarda ve dönem başında planlanmış dersin pek verimli olmadığı durumlarda, “güncellik ilkesinden” hareket etmeli, fırsatları değerlendirmelidir. Güncel konular, öğrencilere iş ve proje olarak verilmelidir. Öğrencilerde medya okuryazarlığı becerisi geliştirilmelidir.
- Öğretmen, inceleme gezilerine önem vermelidir. Bu geziler; müzelere, Anıtkabir’e, Dolmabahçe Sarayı’na, Atatürk müze evlerine, savaş alanlarına, Atatürk anıt-heykellerine ve şehitliklere yapılabilir. Bu gezilerin her aşaması planlanmalı ve değerlendirilmelidir. Öğrenciler için çalışma kâğıtları hazırlanmalı ya da müzeler için hazırlanmış çalışma kâğıtları kullanılmalıdır. Öğrencilerin doğal ve tarihî çevreyi koruma bilinci edinmeleri, sanat zevki ve estetik duygularını geliştirmeleri sağlanmalıdır. Öğretmen, sınıfta ya da müzede drama etkinlikleri ile geçmiş yaşantıların canlandırılmasını ve öğrencilerin tarihî kişilikler ile empati kurmasını sağlamalıdır. Öğrencilere verilen ödevler gerçek hayattan seçilmelidir. Bu tür etkinliklerle öğrencilerin dinleme, okuma, konuşma ve özellikle yazma becerileri geliştirilmelidir.
- Öğretmen imkânları ölçüsünde fotoğraf, harita, film, CD-ROM; Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Türk inkılabı benzetim (simülasyon) programlarını, çoklu iletişim ortamı (multimedya) araçları ve telekomünikasyon hizmetlerini (İnternet gibi) dersinin bir parçası yapmalıdır. Gezi düzenleyemediği mekânlara, sanal alan gezileri yaptırmalıdır.
- Öğretmen, öğrencilerin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini pekiştirmeli; millî, üniter, çağdaş, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını yerine getirmede yol gösterici olmalıdır. Ayrıca öğrencileri derse ilişkin konuları sevdirecek roman, tarihî roman, hikâye, hatıra, gezi yazısı, şiir ve fıkra gibi edebî ürünleri okumaya teşvik etmelidir.
- Öğretmen, ünitenin yapısına uygun olan değerlendirme araç ve yöntemlerini seçmelidir. Değerlendirmenin, öğrenmenin ayrılamaz bir parçası olduğunu bilmelidir. Sadece öğrenme ürününü değil öğrenme sürecini de değerlendirmelidir. Değerlendirmede geleneksel yöntemlerle alternatif değerlendirme yöntemlerini birlikte kullanmalıdır. Bu değerlendirme yöntemleri ve araçları; gözlem, performans ödevleri, görüşmeler, öz değerlendirme ölçekleri, öğrenci ürün dosyaları (portfolyo), projeler ve çoktan seçmeli, eşleştirmeli, boşluk doldurmalı, açık uçlu sorulardan oluşan testlerdir. Öğretmen, geleneksel değerlendirme araç ve yöntemlerini kullandığında öğrencilerde ıraksak düşünmeye yol açan sorular sormalıdır. Bazı öğrenciler grup tartışmalarında sessizdir fakat çok iyi kompozisyon yazar ya da resim yapar, bazıları ise çok iyi sunuş yapmasına rağmen bunu yazıya dökemez. Görüldüğü gibi çok değişik ölçme araçlarının kullanılması öğrencilere öğrendiğini gösterme şansı vermektedir. Öğrenciler etkinlikler çerçevesinde fotoğraf, resim, proje, poster, şarkı sözü, maket gibi ürünler yapabilmeli, bilgisayar ortamında sunular hazırlayabilmelidir. Bu ürünler aileleri ve çevreleriyle paylaşmak için sergilenmelidir
KAYNAK: MEB İNKILAP TARİHİ ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI 2011
