Dış Kuvvetlerin Oluşturduğu Şekiller

DIŞ KUVVETLER

Sıradağlar, volkanik dağlar, yüksek düzlükler, kara parçalarlı ve deniz çukurlukları iç kuvvetler tarafından yer kabuğunun biçimlendirilmesiyle oluşmuş ana yeryüzü şekilleridir. Bu ana yeryüzü şekilleri, atmosfer  kökenli olan ve kaynağını büyük ölçüde Güneşten alan dış kuvvetler tarafından biçimlendirilir. İç kuvvetlerle dış kuvvetler devamlı bir mücadele içindedir. İç kuvvetlerin yaptığı yeryüzü şekilleri dış kuvvetler tarafından düzeltilmeye çalışılır. Dış kuvvetlerin etki alanları ve kuvvet dereceleri iklim ile yakından ilgilidir.

RÜZGÂRIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER

Rüzgar kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde ve bitki örtüsünün zayıf olduğu alanlarda daha fazla şekillendirme yapar.

1-      Rüzgar Aşındırma şekilleri

Rüzgar gevşek malzemelerin bulunduğu yerlerde bu malzemeleri hızla kaldırarak havalandırır. Taşıdığı bu malzemeleri geçtiği yerlere çaptırması sonucu korozyon/ rüzgar aşındırması) meydana gelir. Bu şekiller böyle oluşmuşlardır.

a)      Şahit Kaya: Rüzgarın taşıdığı malzemeleri kara yüzeylerine çarptırmasıyla , farklı dirençteki tabakalarda aşınma da farlı oluşur. Böyle ortaya çıkan şekillere denir.

b- Mantar kaya: Rüzgar tarafından taşınan malzemeler yüksek kayaların alt kısımlarına çarparlar ve burada aşındırma meydana getirirler. Kayanın üst kısmında aşınma az oluru. Böylece mantar kayalar meydana gelir.

 

Tafoni: Kayaların çözünmeyle gevşemesi kısımlarının, rüzgarlar tarafından aşındırılıp kayadan kopmasıyla oluşan kovuklara tafoni denir

Yardang: Yüzeyi farklı dirence sahip tabakalara çarpan rüzgarların, aşınması daha kolay tabakaları aşındırarak oluşturdukları oluk veya yarıklardır

Rüzgarın biriktirme şekilleri

a)                          Kumul : Ruzgarın taşıdığı kum ve mil gibi ince malzemeleri hızının azaldığı yerlerde biriktirmesi ile oluşur.

a)                          Barkan: Çöllerdeki Hilal biçimli kum tepeleridir. Hilalin açık ucu rüzgârın estiği yönü gösterir.Barkan kumullarında rüzgara bakan yamaç az meyilli ,kuytu yamacı ise diktir.Barkan kumullarında rüzgar tepedeki kumulları yanlara doğru ittirir böylece kumul hilal şeklini alır.Barkan terimi Türkistandan alınan bir terimdir.

a)            Lösler: İnce tozların, çöllerden daha nemli alanlara taşınması ve orada yığılması sonucu oluşan kalın toprak örtüsüne lös denir. Lösler genellikle tabakalaşmamış, gözenekli ve çok verimli topraklardır. Ülkemizde kumul şekilleri Konya Karapınar civarıda görülmektedir