Osmanlı devleti sanat ve mimari eserleri KPSS

OSMANLT DEVLETİ SANAT ESERLERİ

ERKEN DöNEM (1299-1453) A) Dini Mimari

(Cami , Medrese,Türbe ,Anıtmezar) CAMİLER 1-Hacı Özbek Camii- İznik (1333) 2-Yeşil Cami – İznik 3-Ulu Cami -Bursa (1396) 4-Hüdavendigar Cami – Bursa 5-Yeşil Cami – Bursa (1424) 6-Üç Şerefeli Cami – Edirne (1437-1447-) 7-Muradiye Cami – Edirne 8-Eski Cami – Edirne 9-Hacı Bayram Cami – Ankara

MEDRESELER 1-İznik Süleyman Paşa Medresesi (İlk Osmanlı Medresesi)

2-  Lala Şahin Paşa Medresesi – Bursa

3-  Yıldırım Medresesi – Bursa

4-  Yeşil Medresesi – Bursa

5-  Muradiye Medresesi – Bursa

ANITMEZAR(TÜRBE) 1-Yeşil Türbe- Bursa

2-  Humahatun Türbesi – Bursa

3-  Devlethatun Türbesi – Bursa

4-  Kırgızlar Türbesi – İznik

5-  Sarı Saltuk Türbesi – İznik

6-  Yakup Çelebi Türbesi – İznik

7-  Hacı Bayram Türbesi – Ankara

8-  Malkoçoğlu Mehmet Türbesi – Gebze

B) SiViL MiMARi

1-  Emir Han Kervansarayı -Bursa – Orhan Gazi tarafından

2-  Gaye Han ve İpek Han Kervansarayı – Çelebi Mehmet tarafından

3-  Bursa Bedesteni

4-  Eski(atik) Bedesteni

5-  Edirne Bedesteni

6-  İsatanbul Sandal Bedesteni

KLASİK DÖNEM(1453-1700) A) Dini Mimari

Mimar Sinan dönemeDamgasını vurmuştur.(315 eserle)

1-Şehzade Camii (1544-1548) Kanuni Döneminde , Mimar Sinan’ın Çıraklık Eseri

2-Süleymaniye Cami ve Külliyesi (1550-1557) Kanuni Döneminde , Mimar Sinan’ın Kalfalık Eseri

3-  Selimiye Cami ve Külliyesi (1569-1574) II.Selim Döneminde , Mimar Sinan’ın Ustalık eseri

4-  Hüsreviye Cami Ve Külliye – Şam

5-  Mihrimah Sultan Cami ve Külliyesi – Üsküdar/İstanbul

6-  Rüstem Paşa Cami ve Külliyesi – Tekirdağ

7-  Sokullu Mehmet Paşa Cami ve Külliyesi Lüleburgaz 8– Sokullu Mehmet Paşa Cami ve Külliyesi Havza

9 – Melek Ahmet Paşa Cami – Diyarbakır

Mimar Sinan’ın İlk eseri “HASAKİ KÜLLİYESİ ” (1539 ) –

İstanbul

Diğer Mimarların Eserleri,

1-  Fatih Külliyesi (1463-1476) – İstanbul

2-  Beyazid Küliiyesi (1501-1505)- İstanbul – Mimar Hayrettin

3-  Sultan Ahmet Cami ve Külliyesi-İstanbul -Mimar Mehmet Ağa

4-  Yeni Cami – İstanbul- M Davut , Dalgıç Ahmet , Musa Ağa

MEDRESELER

1-  Haseki Külliyesi Medresesi -İst – Kanuni Dönemi

2-  Şehzade Külliyesi Medresesi -İst – Kanuni Dönemi

3-  Rüstem Paşa Medresesi – İst – Kanuni Dönemi

4-  Mührimah Sultan Külliyesi Medresesi – İst -Kanuni Dönemi

5-  Selimiye Külliyesi Medresesi – Edirne – Kanuni Dönemi

6-  Kılış Ali Paşa Külliyesi Medresesi – İst III.Murat Dönemi

ANITMEZAR(TÜRBE)

1-  Eyüp Sultan Türbesi – İst – Fatih Dönemi

2-  Fatih Sultan Mehmet Türbesi – İst – II.Beyazt

3-  Yavuz Sultan Selim Türbesi – İst – Kanuni

4-  Barbaros Hayrettin Türbesi – İst – Kanuni

5-  Şehzade Mehmet Türbesi – İst – Kanuni

6-  K.Sultan Süleyman Türbesi -İst

7-  II.Selim Türbesi – İst

B) SiViL MiMARi

1-  Topkapı Sarayı – İst – 1478 -Fatih Dönemi , Kutsal Emanetler buradadır.

2-  Çinili Köşk -1472 – Fatih ‘in en eski eseri 3 -Siyavuş Paşa Köşkü- 1578 III.Selim(sarı)

4-  Yalı Köşkü -1592- Fatih Dönemi

5-  Revan Köşkü -1636- IV.Murat

6-  Bağdat Köşkü – 1639- IV.Murat

7-  Sepetçiler Köşkü 1643 – İbrahim

8-  Fatih Külliyesi ve Kervansarayı

9-  Yakup Bey Hanı -Çanakkale

10- Deliler Hanı – Hüsrev Paşa

11-Şehzade Külliyesi ve Kervan sarayı – Mimar Sinan 12-Edirne Rüstem Paşa Kervansarayı – Mimar Sinan

13-  Lüleburgaz Sokullu Kervansarayı Mimar Sinan

14-  Antakya Payas Külliyesi Mimar Sinan

GEÇ DÖNEM (1700-?)

A) Dini Mimari

1-Nuru Osmaniye Cami(Barok tarzı ilk cami İst – I.Mahmut)

2-Laleli Cami – İst -1763 – III.Mustafa

3-  Dolmabahçe Cami – İst 1853 – Abdülmecit

4-  Ortaköy Cami – İst- 1854 Abdülmecit

5-  Nusretiye Cami- İst II:Mahmut

6-  Aksaray Valide Cami İst – 1854 Abdülmecit

Dönemin En ünlü Mimari : Kemalettin Bey , (eski TBMM, Bebek Cami … )

B) SiViL MiMARi -1-

a) Saraylar

1-Dolmabahçe Sarayı-1853- İst-Abdülmecit *Avrupa sarayları taklit edilmiş * 71 numaralı odada M.K vefat etti

2- İshak Paşa Sarayı-1784 -I.Abdülhamit Dönemide , Doğubeyazıt’ta bölge valisi olan İshak Paşa tarafından yaptırılmıştır.

3-Beylerbeyi Sarayı- 1861-1865- Abdülaziz , Mimari Serkis Balyan’dır

4- Yıldız Sarayı – III.Selim tarafından, Annesi Mihrişah Valide Sultan için
yaptırılan bir köşk iken , Padişah II.Abdülhamit Döneminde eklenen binalarla

“YILDIZ SARAYI” adını almıştır.

*1924’ten 1941’e kadar Harp Akademileri binası olarak kullanılmış , 1994’te müzeye çevrilmiştir.

5- Çırağan Sarayı – 1871 – İst – Abdülaziz

b) Köşkler

1-  Kurşunlu Mahzen Köşkü – 1718

2-  Florya Köşkü III.Ahmet

3-  Yalı Köşk 1719- III.Ahmet

4-  Bayıldım – 1748 -I.Mahmut

5-  Sultan Osman Köşkü -1755 -III.Osman

6-  Aynalı Kavak Köşkü – 1791 – III.Selim

c) Kervansaraylar- Hanlar

1-Kuşadası Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı

2-İstanbul Çakmacılar Valide Hanı

3-İstanbul Vezir Han

4-Merzifon Taşhan

5-Safranbolu Cincihan

6-Ulukışla Mehmet Paşa Kervansarayı

7- Edirne Ekmekçioğlu Ahmet Paşa Kervansarayı
8-Diyarbakır Cici Çeperhan

9- Sivas Yıldızeli Yeni Han

10-Bilecik Vezir Han

11- İstanbul Laleli Büyük Yeni Han

12 -İstanbul Sırmakeş Şimkeşhane Hanı

13-İstanbul Hasan Paşa Hanı

14- İzmir Kızlar Ağası Hanı

15 -İzmir Mirkelamoğlu Hanı

16- İzmir Çakaoğlu Hanı

Hanlar Şehirlerde yapılan yapılardır;Tüccarların dinlendikleri yerlerdir.

B) SiViL MiMARi -2­d) Bedestenler

1-  İstanbul Yeni Bedesteni

2-  Ankara Mahmut Paşa Bedesteni

3-  Amasya Bedesteni

4-  Niğde Bedesteni

5-  Mısır Çarşısı

6-  Bursa Çarşısı

e) Çeşmeler

1-  Sultan Ahmet Çeşmesi 1728 -Barok-Rokoko Tarzı

2-  Üsküdar – III.Ahmet Meydanı Çeşmesi (1728)

3-  Tophane – I.Mahmut Çeşmesi (1730)

4-  Fatih – Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Çeşmesi -(1730)

5-  Fatih – Osman Çeşmesi(1756)

6-  III.Selim Çeşmesi(1802)

7-  Talimhane – II.Mahmut Çeşmesi

8-  Hüsrev Kethüda Sebili 1566

9-  Mimar Sinan Sebili

*** Klasik Döneme Ait Önemli Çeşmeler 1-Davut Paşa Çeşmesi -1845

2-  Aşık Paşazade Çeşmesi -1546

3-  Haliç İbrahim Paşa Çeşmesi – 1599

4 – Hatice Valide Sultan Çeşmesi – 1663

C) Askeri Mimari

1-Anadolu Hisarı – Yıldırım Beyazıt

2-  Rumeli Hsarı – Fatih

3-  Kilit Bahir Kalesi – Fatih

4-  Seddül Bahir Kalesi – IV.Mehmet

5-  Kale-i Sultaniye – III.Selim 6 -Selimiye Kışlası – III.Selim 7- Levent Kışlası- III:Selim

MİNYATÜR: Derinlik , ışık , gölge gözetmeyen; kişilerin mevkilerine göre çizilmesi sanatına denir. 1-Matrakçı Nasuh – XVI.yy

2-  Nigari – XVI.yy

3-  Nakkaş Osman XVI.yy

4-  Levni – XVIII.yy – Lale Devri :)

5-  Seyyid Osman

6-  Mustafa Sait

HAT : Güzel yazı yazma sanatı

1-  Amasya Şeyhi Hamdullah

2-  Mustafa Rakım Efendi

3-  Hafız Osman

4-  Ahmet Karahisari

5-  Mehmet Esad Yesari 6 – Mustafa İzzet Efendi

RESİM : Resim 19.yy kadar gelişme göstermemiş. 1-Şeker Ahmet Paşa 2- Osman Hamdi 3 -Süleyman Seyyid 4- Osman Nuri Bey

*** İlk Resim Eğitim 1881 Sanayi Nefise Mektebidir.

*** Şeker Ahmet İlk resim sergisini açmış , Abdülaziz döneminde

Avrupa’ya gönderilmiş.

*** Osman Hamdi Bey Arkeoloji müzesini ve sonra Sanayi Nefise mektebini açmış.

*** İlk Portresini yaptıran Padişah Fatih (İtalyan ressam Bellin) TEZHİP : El yazısı kitapları altın yıldız ve boya ile süsleme sanatı.

MüZiK:

1-  Mehter Takımı

2-  Abdülkadir Meraği Xv.yy

3-  Itri XVII.yy

4-  Dede Efendi XIX.yy

5-  Zekai Dede – III.Selim Dönemi 6-Hacı Arif Bey

a) Divan 1 -Ne simi 2-Ahmedi 3-Fuzuli 4-Baki 5- Nefi 6-Nedim(Lale Devrinin en önemli Şairi)

EDEBİYAT:

b)Halk

1-Pir Sultan 2-Öksüz Dede 3- Karacaoğulları 4-Dadaloğlu

Bilim Adamlarımız ve Eserleri

Matematik

1-Ali Kuşcu – Matematik temelini atan kişidir. 2-Sinan Paşa- Tazaruhname – Nasihatname

3-   Matrakçı Nasuh – Cemal’ül – Küttap , Kemal’ül Hisab

4-   Molla Lütfi – Taz’if ‘ül Mezbah Matematik-Astronomi

5-   Kadızade-i Rumi – Muhtasar-ı Fi’l Hisab Astronomi

6-   Takıyyeddin Mehmet – İlk rasathaneyi açan kişi.. Tarih

7-   Lütfi Paşa – Asafname

8-   Hazerfan Hüseyin – Batı ile ilişki kuran ilk bilgindir. Tarih- Hukuk

9-   Ahmet Cevdet Paşa – Kısas-ı Enbiya ve Tarih-i Cevdet Tarih- Coğrafya

10-   Katip Çelebi – Keşfü Zünnun , Cihannüma ve Fezleke

11-   Evliya Çelebi – Seyahatname en önemli eseri. Coğrafya

12-   Piri Reis – Kitab-ı Bahriye en önemli eseridir.

13-   Seydi Ali Reis – Mirat’ül Memalik en önemli eseridir. Din – Hukuk

14-   Zembilli Ali Efendi – El Mutahharat

15-   İbn-i Kemal – Tevarih-i Ali Osman

16-   Ebussuud Efendi – Duaname – Kanunname Din – Mantık

17-   Molla Fenari – Meddet’ül Hayat

Tıp

18 – Akşemsettin – Ayn’ül Ayan

OSMANLI DEVLETİNDE KULLANILAN BAZI ÖNEMLİ TERİMLER VE ANLAMLARI

Emir-i Dad: Örfi hukukun başkanı, Adalet Bakanı

Fetihname: Zafer mektubu Hacip: Vezir

İmaret: Yoksullara yiyecek dağıtılan yer

Kadil-Kudat: Şeri hukukun başkanı

Kadı Leşker: Selçuklularda askeri davala ra bakan kişi

Melik: Hanedan üyesi şehzade olup eya­letleri yönetirler

Menşur : Yüksek rütbeli devlet görevlileri­nin atamalarını içeren padişah fermanı-dır(veziriik, beylerbeyliği)

Muhtesip: Zabıta

Naip: Vekil

Emir-i Sevahil: Donanma komutanı

Reis ül Bahr: Donanma komutanı

Atabey : Sultan çocuklarını eğiten kişi

Pervaneci: Arazi defterlerini tutan iktaları dağıtan kişi

Medrese:   Eğitim

öğretim   hizmetlerinin

yapıldığı yer

Hat (yazı sanatı): Arap harflerini malzeme olarak kullanan yüzey sanatı, sanatı kap­samında ela alınmaktadır.

Kabartma: Taş, kil, metal, ahşap, gibi malzeme yüzeylerinin oyulması yöntemiyle yapılan sanat eseri

Kümbet: Silindirik ya da çokgen planlı bir gövde üzerine konik biçimde yada pirami­dal bir külahla örtülü olarak yapılmış Türk ve iran mezar yapısı

Minyatür: Çoğunlukla eski yazma kitaplar­da görülen, ışık-gölge ve derinlik duygusu yansıtmayan küçük, renkli resim sanatı.

Çini: Duvar kaplaması olarak kullanılan renkli ve genellikle bezeli ve sırlı, ince fakat saydam olmayan toprak işleri.

Çanak – çömlek : Pişmiş topraktan yapı­lan her türlü kullanım eşyası. Seramik.

Malikhane:   Devlet   görevlilerine,   üstün hizmet karşılığı olarak verilen toprak

Mecelle: Osmanlılar zamanında ilk medeni kanun

Nazır: Bakan

Narh: Temel tüketim mallarıntn tespiti

Sedaret Kedhudası:19. yy’da İçişleri Ba­kanı

Reisülküttap:19. yy’da Dışişleri Bakanı

Sanayi-i Nefise Mektebi: Osman Hamdi Bey’in kurduğu güzel sanatlar fakültesi

Sahn-ı Seman: Fatih’in yaptırdığı medrese

Sebil: Hayır için su dağıtılan yer.

Serdar-ı Ekrem: Vezir-i Azamın orduya başkomutanlık yaptığı zaman aldığı unvan

Sıbyan Mektebi: İlkokul (mahalle mektebi)

Şura-yı Devlet: Danıştay

Teb’a: Halk

Encümen-i Daniş: 1851de dil ve tarih alanında çalışmalar yapmak ve ders kitap­ları yazmak için kuruldu.

Ulufe: Yeniçerilere 3 ayda bir dağıtılan maaş

Tuğra: Padişah imzası

Voyvoda: Balkanlardaki valiler için kullanı­lan bir terim

Yeniçeri Ağası: Yeniçeri ocağının baş komutanı

Tereke: Ölen kişilere ait miras

Mutassarrıf: Tanzimat’tan sonra sancak beyliği kaldırılarak yerine tayin edilen me­murlara verilen unvan

Mekteb-i Mülkiye: 1859da kurulan bu­günkü siyasal bilgiler fakültesi , j£t*-/fna£arn

İptidaiye: Yeni usul ilkokul

Hatt-ı Hümayun: Padişahın el yazısı

Ferman: Padişahın resmi emri

Redif: ıı. Mahmut’un kurduğu askeri bir sınıf

Şadırvan: Etrafında bulunan çeşitli mus­luklardan ve fıskiyelerden su akan havuz tarzında kubbeli çeşme

Subaşı: Emniyet müdürü

Mevat Arazi: Kıraç ve ölü arazilerdir, geli^ getirmezler.

Hat: Yazı

Hüsn-ü Hat: Güzel yazı

İhtisap Ağası: Loncaları kadı adına denet­leyen kişi

Kethüda: Loncayı dtşarıda temsil eder hükümetle ilişkileri görüşürdü

Muhzır Ağa: İstanbul’da sivil kuralları çiğneyen yeniçeriler ve diğer askerler ara­sında düzeni sağlardı

Kasr-ı Adi: Fatih’ten sonra padişahların divan toplantılarını dinledikleri penceredir

Payitaht: Başkent

Şirket-i Hayriye: iik açılan deniz şirketi (1850-Abdulmecid)

Bank-ı Dersaadet: ilk açılan Osmanlı bankası (1847)

Kafes Sistemi: Şehzadelerin sancaklara çıkması yasaklanarak sarayda hapis hayatı yaşamaya başlamalarıdır ilk_defa _L_Ahmet döneminde uygulanmaya başladı

İLAÇ- BİLGİLER ENDERUN : İlk kez II.Murat Döneminde açıldı. Fatih Döneminde çok önemli bir seviyeye geldi

* Devlet memuru yetiştirilirdi. Mekteb-i Mülkiye : Kaymakam , Okul Müdürü, Nahiye Müdürü Rüştiyeler : İlkkez 1875 İdadiler : İlk kez 1835

Darül muallim : Erkek öğretmen okulu , 1870 Abdülmecit

Darül muallimat : Bayan öğretmen okulu 1870- Abdülaziz

Darül Mearif: Devlet memuru yetiştirmek amacıyla , 1849

Islahhane : Mithat Paşa tarafından açılan bir sanat okuludur , 1860 . Terzilik , Kunduracılık gibi bölümler. Sanayi Mektebi : 1868 de Çeşitli sanat dallarını öğretmek için açılmış.