Cumhuriyetin İlanı

Nedenleri:
o Devletin adının olmaması (Yeni Türk Devleti “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti” adını taşıyordu).
o Devlet başkanlığı makamının olmaması (Meclisin başkanı hükümetin de başkanı idi. Bu durumda devlet başkanlığı yokmuş gibi görünüyordu).
o “Meclis Hükümeti”sisteminin işleyemez durumda olması.
o Ulusal egemenliğin ancak cumhuriyet rejimi ile sağlanacağına inanılması.
o Ülkede hükümet bunalımının yaşanması.
1923 Ekim ayının sonlarına doğru Fethi (Okyar) beyin başkanlığındaki hükümet istifa etti. Yeni hükümet kurma işi bunalıma dönüştü. Meclis Hükümeti sistemi seçimlerde sorun yaratıyordu. M. Kemal bu sorunu ortadan kaldırmak için Cumhuriyetin ilan edilmesini istiyordu.
Gelişmeleri yakından takip eden Mustafa Kemal yakın ar¬kadaşlarını Çankaya köşküne davet etti. 28 Ekim akşamı yakın arkadaşlarının da görüşlerini aldıktan sonra “yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz” dedi. O gece Mustafa Kemal ile İsmet Paşa hazırladıkları kanun tasarısını ertesi günü meclise sundular. Aynı gün meclis, cumhuriyetin ilanını resmen kabul etti ve ilk cumhurbaşkanı da oy birliğiyle Mustafa Kemal seçildi.
Sonuçları:
o Cumhuriyetin ilanıyla yeni Türk devletinin adı belli ol¬du (konuldu) ve rejim konusundaki tartışmalar da so¬na erdi (devletin adı; Türkiye Cumhuriyeti, rejimi; Cumhuriyet).
o “Meclis hükümeti” yerine “kabine sistemine” geçildi, (bu¬na göre cumhurbaşkanı, başbakanı atayacak, başba-kan da bakanları seçerek cumhurbaşkanının onayına sunacak), başbakanlık makamı oluşturuldu, böylece devlet başkanlığı sorunu çözümlendi.
o Devlet başkanlığı sorunu çözüldü. Çünkü devletin yegâne başkanı, cumhurbaşkanı Mustafa Kemal oldu.
o Devrimlerin gerçekleştirilmesi için uygun ortam hazırlanmıştır.
o Ulusal egemenlik düşüncesi başarılı olmuş, çağdaşlaşma yolunda önemli bir adım atılmıştır.
o Cumhurbaşkanı seçimini meclisin yapacağı kesinleşmiştir.
NOT: Türkiye Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal ilk başbakanı İsmet İnönü, ilk meclis başkanı da Fethi Okyar oldu.
NOT: Cumhuriyet’in ilanı ile 1921 Anayasası’nda esaslı değişiklikler yapılmış, Türkiye’nin hükümet şeklinin Cumhuriyet, dininin İslam, resmi dilinin Türkçe olduğu şeklindeki madde Anayasa’ya konulmuştur (1921 Anayasası laik değildir).