Beyin Fırtınası Nedir?
Bir grubun üyelerinin belli bir zaman zarfında
bir konuya çözüm getirmek, karar vermek ve
hayal yoluyla düşünce ve fikir üretmek için
kullandıkları yaratıcı bir tekniktir.
Çok sayıda fikri bir grup insandan, kısa sürede elde etme tekniklerinden biridir.
Beyin fırtınası nasıl ortaya çıkmıştır?
XX.Yüzyılda yaşamın gittikçe karmaşık bir hale gelmesi, eğitim sistemlerinin öğrenciye kazandırması gereken nitelikler arasında yaratıcılık ve problemler karşısında farklı çözüm ve alternatifler getirebilme becerilerini ön plana çıkarmıştır.Bu becerilerin öğrencilere kazandırılabilmesi için, sınıf ortamında kullanılabilecek tekniklerden birisi de beyin fırtınası tekniğidir.
Amerikalı bir reklamcı olan Alex Osborn tarafından geliştirilen beyin fırtınasının geçmişi, 1930’ lara kadar dayanmaktadır. Osborn’ un bir yöneticilik tekniği olarak geliştirmiş olduğu bu teknik, zaman içinde bir öğretim yaklaşımı haline gelmiş ve geçen asrın sonlarında gelişmiş ülke eğitim sistemlerinden sıkça kullanılmaya başlanmıştır.(Rawlinson, 1995)
Bu teknik iki bölümden oluşur:
Fikir üretme
Fikirleri değerlendirme
Fikir üretme aşamasında grupta problem çözmekle görevlendirilen üyeler mümkün olduğu kadar çok fikir ileri sürerler.Akıllarına geleni söylerler.Fikirler ile ilgili yorum, yargılama, eleştiri yapılamaz, düşünceler yönlendirilmez, fikirler tahtaya ya da kağıtlara yazılır; oturumun sonunda genel bir değerlendirme yapılır.
Doğal konuşma yapılır.Neşeli bir ortam oluşturulur.İyi-kötü, doğru-yanlış gibi yargılamalar kullanılmaz.Fikirlerin niteliğinden çok niceliği önemlidir.
Fikirlerin değerlendirilmesi aşamasında ise katılımcıların fikirleri sınıflandırılır, yeni ilişkiler kurulmaya çalışılır ve değerlendirme yapılır.
Uygulamadan önce nelere dikkat edilmeli?
Öğrencilerin seviyesi önemlidir. Seçilecek konular, öğrencilerin seviyesine uygun ve ilgisini çeken problemler arasından seçilmelidir.
Öğrenciler, hakkında fikir ve bilgi sahibi olmadıkları problemlerle karşı karşıya bırakılmamalıdırlar.
Bu teknikle, herhangi bir problem hakkında fikir üretmeye başlamadan önce, konu çok açık ve net bir biçimde öğrenciye takdim edilmelidir.
Konu tartışılmaya başlanmadan önce, konuşulanları not edecek bir veya birkaç kişi seçilir.
Kalabalık ortamlarda tartışmayı yönetecek bir liderin bulunması da gerekmektedir.
Uygulamada Dikkat Edilecek Noktalar :
Yapılacak olan tartışmanın hedefi açıklanmalı ve problem tanımlanmalıdır.
Çalışma grubunun altı kişiden az, on iki kişiden
çok olmaması beklenir.
Sürenin belirlenmesinden sonra, bütün çözüm yolları eleştirilmeden ve üzerinde konuşulmaksızın yazılmalıdır.
Her fikir; çılgınca, mantıksızca, aptalca, uygun değil veya tekrar ediliyor gibi görülse bile kabul edilir.
Grup üyeleri eğer sıra kendilerine geldiğinde söyleyecek fikirleri yok ise “beni geçin” der.
Oturumlara izleyici ya da konuk alınmamalı ve süreç herhangi bir kayıt cihazına kaydedilmemelidir.
Tartışma sonunda, ortaya konan fikirler eleştirilmeli, analiz edilmeli ve değerlendirilmelidir.Değerlendirme sonunda, çözüm yolu bulunmaya çalışılmalıdır.
Yapılan çalışma sonucunda elde edilen sonuca bakılarak, tartışmaya devam edip edilmeyeceğine karar verilmelidir.
Beyin Fırtınası Tekniğinin Yararları
1.Öğrencilerin heyecanlı bir ortamda yaratıcı fikirler
ortaya koymalarına zemin hazırlar.
2.Öğrencilerin yaratıcılığını geliştirebilir.
3.Sınıf atmosferini daha canlı ve zevkli hale getirebilir.
4.Öğrencilerin duygularını daha rahat ifade etmelerine olanak sağlar.
Beyin Fırtınası Tekniğinin Sınırlılıkları
Kalabalık sınıflarda uygulanması zordur.
Öğretmenin sınıf ortamında aktif olup sınıfı yönlendirememesi durumunda istenilen sonucu vermeyebilir.
Uzun zaman alabilir.
Duyuşsal ve bilişsel özelliklere yönelik bir teknik olduğundan psikomotor etkinliklerde uygulanması
Beyin Fırtınasını Ne Zaman Kullanabiliriz?
Amaçlar belirlenirken,
Öğretmen/öğrenci katılımını sağlamak için,
Öğrenci/personel/veli fikirleri arasından öncelik taşıyanların belirlenmesinde,
Fazla sıklıkla toplanmayan gruplarda fikir üretiminde,
Büyük değişim yaratacak fikirleri ortaya çıkarmada
Personele görüşlerini açıklama fırsatı tanımada,
Eleştiriyi formülleştirmede,
Görüş birliğine ulaşmada,
Gelişim hedeflerinin belirlenmesinde,
Problem çözümünde,
Yaratıcı fikirler üretmede
Beyin fırtınasında yol gösterici unsurlar:
1. Değerlendirmenin sonraya bırakılması 2. Serbest bir ortam 3. Miktar 4. Çaprazlama – Geliştirme DEĞERLENDİRMENİN SONRAYA BIRAKILMASI Herkesin – seans yöneticisi de dahil – düşüncelerin değerlendirmesini yapmayı seansın bitiminden sonraki bir zamana bırakması gerektiği anlamına gelir . Seans sırasında katılımcı , ne kendi ne de başkasının fikri üzerine değerlendirme yapamaz . Grup yöneticisi bu gibi durumlara izin vermemelidir .
SERBEST BİR ORTAM Katılımcıların kendilerine koydukları sınırları kaldırmaları ve akıllarına geldiği gibi konuşabilmeleri anlamına gelir . İyisiyle kötüsüyle , akla uygun olanıyla olmayanıyla , bütün fikirler hesaba katılır ve kaydedilir .
MİKTAR Seans sırasında ortaya fikirlerin değerlendirilmesinin sonraya bırakılmasıyla kalite tartışması da ertelenmiştir . Katılımcılardan , niteliğine bakılmaksızın mümkün olduğu kadar çok sayıda düşünce ortaya koymaları istenir.
ÇAPRAZLAMA – GELİŞTİRME Katılımcıların öteki katılımcılar tarafından ortaya atılan düşünceleri ele alıp geliştirebilmeleri anlamına gelir . Katılımcıların seans sırasında ortaya attığı fikirler dokunulmaz değildir . Bu fikirlerin sadece sahipleri tarafından geliştirilmemesidir . Başka birinin düşüncesi sizin aklınıza başka bir şeyin gelmesini sağlıyorsa onu söyler , geliştirir ve ileri götürürsünüz . Bu kurallar seans boyunca hep göz önünde bulundurulmalıdır . Seans yöneticisi bu dört temel ilkeyi gruptaki herkese anımsatabilmeli ve kurallara herkesin uymasına sağlayacak kadar özgüvenli bir tavır sergileyebilmelidir .
BEYİN FIRTINASININ KADEMELERİ
1.Sorunun belirlenmesi ve tartışılması
2.Sorunun yeniden tanımlanması
3.Yeni tanımlardan birinin temel alınması
4.Isınma turu 5.Beyin fırtınası
6.En akla gelmeyecek düşünce
Bu kademelerin her biri önemlidir.
Bir kademe tamamlanmadan diğerine geçilmemesine dikkat edilmelidir.Bu özellikle de sorunun yeni tanımlarından birinin çıkış noktası olarak ele alınacağı üçüncü aşama için önemlidir.
Bu aşamadan önce beyin fırtınasına geçilmesine olanak verilmemelidir .
SORUNUN TANIMLANMASI VE TARTIŞILMASI
Seansa katılan herkesin , sorunun ayrıntılarını bir ölçüye kadar bilmesi beklenir . Topluluk içindeki üyelerin o sorun hakkındaki bilgileri değişik düzeylerde olabilir . Bu aşamada sorunun tanımlanması ve tartışılması , konuya daha az hakim olanlara sorunun niteliği hakkında belli bir bilgi vermek için kullanılır . Bu bilginin minimum miktarda olması önemlidir . Zira derinlemesine bilgisi olmayan katılımcılardan beklenen , yalnızca sorunu anlayacak kadar teknik ayrıntı bilmeleri , fikir oluşturmalarını engelleyecek kadar ayrıntıya boğulmamalarıdır . Görüleceği gibi , beyin fırtınası seansı farklı disiplinlerden gelenlerin beraber çalışmasıyla oluşturulur .
Katılımcılardan bazıları , doğrudan doğruya , sorunla teknik açıdan ilgilidirler . Farklı alanlardan gelen diğer katılımcılar ise bu aşamada bir tanıtım bilgisine gereksinim duyarlar . Sorunun tanımlanmasına ve tartışılmasına ayrılan süre kısa tutulmalı ve on dakikayı aşmamalıdır . Bu aşamada analitik yaklaşımlı sorulardan ve çok fazla ayrıntıya girmekten kaçınılmalıdır . Sorun seansın düzenlenmesini isteyen kişi tarafından veya sorun hakkında bilgisi olan biri tarafından anlatılmalıdır . Çalışmanın yapılmasını isteyen kişi sorunu belli bir biçimde görmektedir ve soruna kendi gördüğü biçimiyle bir çözüm bulunmasını arzu eder . Soruna farklı yaklaşımlar , bir sonraki aşama olan “Sorunun Yeniden Tanımlanması “ aşamasında ele alınacaktır ve görüşlerin belirtilmesinin yeri o aşamadır .
Beyin fırtınası tekniğine bir örnek
Ders: Sosyal Bilgiler
Konu: Nüfus ve göç ilişkisi
Bu çerçevede, kasabanın en önemli problemi olan göç sorununa beyin fırtınası yoluyla öğrencilerin ne tür çözümler getirilebileceği görmek istenmektedir.Bu amaçla beyin fırtınası etkinliğini yönetecek olan bir başkan ve ortaya konan fikirleri tahtaya yazacak olan bir öğrenci seçilerek, düşünmeleri için öğrencilere zaman verilir.Daha sonra başkan fikirlerini söyleyecek olan öğrencilere söz vermeye başlar ve fikirler tahtaya yazılmaya başlanır.Bu esnada göç sorunu için ortaya konan çözümler üzerinde fikir beyan edilmez ve kritik yapılmaz.Fikirlerin tahtaya yazılmasının bitiminde olası çözümler değerlendirilmeye başlanır.Ortaya konan görüşler birinci, ikinci ve üçüncü derecede çözümler olarak derecelendirilirler ve kasabadaki göçü durdurmak için getirilebilecek en önemli tedbirin bölgedeki işsizliğin önlenmesi olduğu sonucuna varılır.
Beyin fırtınası tekniğine bir örnek
Ders: Sosyal Bilgiler
Konu: Nüfus ve göç ilişkisi
Bu çerçevede, kasabanın en önemli problemi olan göç sorununa beyin fırtınası yoluyla öğrencilerin ne tür çözümler getirilebileceği görmek istenmektedir.Bu amaçla beyin fırtınası etkinliğini yönetecek olan bir başkan ve ortaya konan fikirleri tahtaya yazacak olan bir öğrenci seçilerek, düşünmeleri için öğrencilere zaman verilir.Daha sonra başkan fikirlerini söyleyecek olan öğrencilere söz vermeye başlar ve fikirler tahtaya yazılmaya başlanır.Bu esnada göç sorunu için ortaya konan çözümler üzerinde fikir beyan edilmez ve kritik yapılmaz.Fikirlerin tahtaya yazılmasının bitiminde olası çözümler değerlendirilmeye başlanır.Ortaya konan görüşler birinci, ikinci ve üçüncü derecede çözümler olarak derecelendirilirler ve kasabadaki göçü durdurmak için getirilebilecek en önemli tedbirin bölgedeki işsizliğin önlenmesi olduğu sonucuna varılır.
SONUÇ
Düz anlatım ve tartışmada kullanılan bu teknikler sayesinde öğretmen, öğrencilerini daha yakından tanıma fırsatı bulur ve onlara hangi açılardan yaklaşması gerektiğini bilir.İçe dönük, sessiz ve kendisini yeterli şekilde ifade edemeyen öğrencileri cesaretlendirerek katılımı artırır.Böylece öğretmenin dersi zengin bir içerikle işlemesi sağlanır; bu da öğretmenin liderlik yönünü güçlendirir.
