SİVAS KONGRESİ(4-11 EYLÜL 1919)
Sivas’ta bir kongre toplanacağı Amasya Genelgesi ile duyurulmuş ve her yerleşim biriminden(Liva) halkın güvenini kazanmış üçer kişinin seçilerek yola çıkması istenmiştir.Bu amaçla yurdun her yerinde çalışmalar başlamıştır.
Sivas Kongresinin Amaçları:
• Amasya Genelgesi kararlarını uygulamaya geçirmek
• Ülke genelindeki direnişi tek bir elde toplayarak daha etkili hale getirmek
• Temsil heyetinin bütün yurdu temsil edecek yetkilere sahip olmasını sağlamak
• İstanbul Hükümetinin etkisiz kalması nedeniyle halkın haklarını koruyan kararlar almak
Fakat İtilaf Devletlerinin de baskısıyla İstanbul Hükümeti kongrenin toplanmasını engellemek amacıyla çeşitli çalışmalar yapmıştır.İstanbul Hükümeti bu şekilde davranarak Anadoludaki otoritesinin kaybolmasını önlemek istiyordu.
Sivas Kongresini Engelleme Çalışmaları
• Kongre İstanbul Hükümeti tarafından yasadışı ilan edildi ve katılanların tutuklanacağı belirtildi.
• Sivas’a giden yollar üzerinde denetimler artırıldı.
• Harput(Elazığ) Valisi Ali Galip askeri güç kullanıp kongreyi basmakla görevlendirildi.
• Kongre toplanırsa şehrin Fransızlar tarafından işgal edileceği duyuruldu.
Bütün bu engellemelere ve tehditlere rağmen kongre 4 Eylül de toplanmıştır.Fakat İstanbul Hükümetinin ve İtilaf devletlerinin baskı ve engellemeleri nedeniyle bu kongrelere katılamayan delegeler de olmuştur.Kongreyi basmak için yola çıkan Elazığ Valisi Ali galip emrindeki askeri birlik XV.Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa’ya bağlı askeri birlikler tarafından dağıtılmıştır.Bu durum Anadoludaki direnişin İstanbul karşısındaki gücünü ve kararlılığını da göstermesi açısından önemlidir.Bu olay sonrasında Mustafa kemal Paşa İstanbul Hükümeti ile Anadolu arasındaki haberleşmeyi kesmiştir.
Kongrenin Toplanması Ve Alınan Kararlar
4 Eylül 1919 da 38 delegeyle toplanan kongrede başkan seçilen Mustafa Kemal’in yönlendirmesiyle başlıca şu kararlar alınmıştır:
• Karar:Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür parçalanamaz.
Yorum:
• Daha önce Erzurum Kongresinde alınmış olan bu karar bütün yurttan gelen temsilciler tarafından da onaylanmıştır.
• Karar:Gayri Müslimlere siyasi egemenliğimizi ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez.
Yorum:
• Din ve ırka dayanan ayrımcılığa karşı gelinmiş ve bu amaçla yapılabilecek dış baskılara boyun eğilmeyeceği belirtilmiştir.
• Karar:Ulusal direnişi daha etkili kılmak için yurdun her tarafındaki ulusal cemiyetler “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında birleştirilmiştir.
Yorum:
• Yurt genelindeki direniş tek bir merkezde toplanmıştır.
• Bölgesel direniş yerine ulusal bir örgütlenme düşüncesi kabul edilmiştir.
• Karar:Temsil Kurulunun yetkileri bütün vatanı temsil edecek şekilde genişletilmiştir.
Yorum:
• Erzurum Kongresinde oluşturulan ve sadece Doğu illerini temsil eden “Temsil Heyeti” genişletilerek yeni katılan delegelerle bütün yurt adına hareket edebilme yetkisine sahip olmuştur.
• “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adına söz söyleme yetkisi Temsil Heyetine verilmiş,böylece Anadolu adına tek karar verme organının Temsil Heyeti olduğu belirtilmiştir.
• Temsil Heyeti başkanlığına Mustafa Kemal seçilmiş böylece yurt çapındaki direnişin temsilcisi olmuştur.
• Temsil Kurulu Ali Fuat paşa’yı “Batı Cephesi Komutanlığı” na atayarak yürütme yetkisini kullanmış ilk kez bir hükümet gibi hareket etmiştir.
• Temsil Kurulu 23 Nisan 1920’de Ankara’da TBMM açılıncaya kadar varlığını sürdürmüştür.
• Karar:manda ve himaye düşüncesi kesin olarak reddedilmiştir.
Yorum:
• Erzurum Kongresinde büyük bir tartışmaya neden olmayan bu konu Sivas Kongresinde farklı görüşlere sahip delegelerin olması nedeniyle aksamalara neden olmuştur.Kongre bu konu nedeniyle dağılma tehlikesi geçirmiştir.Fakat delegeler ikna edilerek “mandater yönetim” düşüncesi bir daha tartışılmamak üzere kesin olarak reddedilmiştir.Bu karar,her ne koşulda olursa olsun her konuda tam bağımsız bir yönetim amaçlandığının açık bir göstergesidir.
• Karar:Mebusan Meclisinin toplanabilmesi için çalışmalara devam edilecektir.
Yorum:
• Ulusal iradenin her şeye rağmen sağlanması gerektiği belirtilmiştir.
• Karar:Milletin bağımsızlığını ve vatanın bütünlüğünü tehlikeye düşürmemek kaydıyla herhangi bir devletten ekonomik ve siyasi yardım alınabilir.
Yorum:
• Ülkenin kurtulması ve kalkınması için her türlü çalışmanın yapılabileceği ancak bu yapılırken de milletin bağımsızlığı ve vatanın bütünlüğünden hiçbir şekilde taviz verilmeyeceği ifade edilmiştir.
Sivas Kongresinin Sonuçları
• Sivas Kongresi toplanmış amacı ve aldığı kararlar yönüyle ulusal bir kongre olmuştur.
• Yurdun her yerinden seçimle belirlenmiş olan delegelerin katılımıyla gerçekleşmesi nedeniyle ulusal bir meclis gibi çalışmıştır.Bu yönüyle TBMM’nin bir provası niteliğini taşımıştır.
• Erzurum Kongresinde alınan kararların bütün yurt için geçerli olabilmesi sağlanmıştır.
• Temsil Kurulu başkanı seçilen Mustafa Kemal Paşa yurdun her yerinde yürütülmekte olan hem askeri hem de sivil direnişin lideri olmuştur.
• Batı Doğu ve Güney cephelerindeki silahlı birliklerin organizeli bir şekilde hareket edebilmeleri sağlanmaya çalışılmıştır.
• Temsil heyetinin İstanbul Hükümetinin yaptırımlarına karşı uyguladığı tavizsiz politikası ve her türlü haberleşmeyi kesmesi sonucunda Anadolu’daki bütün otoritesini kaybetme aşamasına gelen Damat Ferit Paşa kabinesi 2 Ekim 1919’da istifa etmek zorunda kalmıştır.Yeni kurulan Ali Rıza Paşa kabinesi Damat Ferit’e göre daha ılımlı idi.Bu gelişme Temsil Heyetinin İstanbul’a karşı ilk siyasi başarısı olmuştur.
• Amasya Genelgesinde alınmış olan kararlar yurt çapında uygulamaya konulmuştur.
• Temsil Heyeti İstanbul Hükümetine karşı alternatif bir hükümet gibi davranmaya başlamıştır.
• Erzurum ve Sivas Kongrelerinde alınan kararlar Misak-ı Millinin de temelini oluşturmuştur.
• Anadoludaki direnişin görmezlikten gelinemeyeceği gerçeği ortaya çıkmıştır.Bu nedenle İstanbul Hükümeti ile Temsil Heyeti arasındaki Amasya Görüşmelerinin yapılmasın da Sivas Kongresi etkili olmuştur.
• Kongre hemen sonra Temsil Heyetinin yayın organı olarak “İrade-i Milliye” adlı bir gazete yayınlamaya başlamıştır.Böylece İstanbul Hükümetinin ve İtilaf devletlerinin basın yayın yoluyla yaptıkları olumsuz propaganda- lara karşı ulusal direniş hareketinin haklılığı anlatılmaya başlanmıştır. Sivas Kongresinden sonra Temsil Kurulu İstanbul ile olan haberleşmeyi kesmiş İstanbul’dan Anadolu’ya atanan komutan ve valileri kabul etmeyerek geri göndermiştir.Böylece İstanbul Hükümeti-ne hiçbir şekilde bağlı kalmadığını göstermiş-tir.
Sivas Kongresinden bir hafta sonra Sivas’a gelen Amerikalı General J.G.Harbord ile görüşen Mustafa Kemal “her şeye rağmen yurdumuzu kurtarmak,özgür ve uygar bir Türk Devleti kurmak,insan gibi yaşamak için yapacağım bunu.” Diyerek Sivas Kongresinin kararlarının uygulanmasındaki amacını ve kararlılığını göstermiştir.
