Bakanlar Kurulu
· Bakanlar Kurulu, Babakan ve bakanlardan oluur.
Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri,
yetkileri ve örgütlenmesi kanunla olur.
· TBMM üyeleri arasından Çounluk lkesi gerei
TBMM’ye en fazla üyeyi sokmu partinin genel
bakanı Babakan olarak Cumhurbakanınca atanır.
Ancak bu bir zorunluluk deildir. Azınlıktaki bir parti
genel bakanını da atayabilir. Babakan, 45 gün
içinde hükümeti kurmak zorundadır. Bakanlar
babakan tarafından seçilir, Cumhurbakanınca
atanır. Liste TBMM’ye sunulur. Tatilde ise, toplantıya
çaırılır. Hükümetin programı, kuruluundan en geç
bir hafta içinde Babakan veya bir bakan tarafından
TBMM’de okunur ve güvenoyuna bavurulur.
Güvenoyu için görümeler, programın okunmasından
iki tam gün geçtikten sonra balar ve görümelerin
bitiminden bir tam gün geçtikten sonra oylama
yapılır. Güven istemi ancak, tam üye sayısının salt
çounluuyla reddedilebilir.
· Bakanlar, milletvekilleri veya milletvekili seçilme
artlarını taıyanlar arasından babakan tarafından
seçilir, Cumhurbakanınca atanır (milletvekili
olmayanlar da bakan olabilir).
· Cumhurbakanı, babakanın önerisi üzerine
bakanların görevlerine son verebilir (ilk kez 1982
Anayasası’nda yer almıtır).
· Bakanlar Kurulu’nun bakanı Babakandır.
Olaanüstü dönemlerde Cumhurbakanıdır.
· Babakan, bakanların hiyerarik âmiri deildir.
· Boalan bir bakanlıa 15 gün içinde atama yapılması
zorunludur. Bir bakan, birden fazla bakanlıa vekâlet
edemez.
· TBMM genel seçimlerinden önce, Adalet, ç leri ve
Ulatırma bakanları görevlerinden çekilir. Seçimin
balangıç tarihinden üç gün önce; seçim dönemi
bitmeden seçimin yenilenmesine karar verilmesi
halinde ise, bu karardan balayarak be gün içinde,
bu bakanlıklara TBMM içinden veya dıarıdan
baımsızlar Babakan tarafından atanır. Seçimlerin
yenilenmesine karar verildiinde, Bakanlar Kurulu
çekilir ve Cumhurbakanı geçici Bakanlar Kurulu’nu
oluturması için bir Babakan atar. Geçici Bakanlar
Kurulu, seçimin yenilenme kararının Resmî
Gazete’de ilanından itibaren be gün içinde kurulur.
Geçici Bakanlar Kurulu için güvenoyuna
bavurulmaz. Geçici Bakanlar Kurulu, seçim
süresince ve yeni meclis toplanıncaya kadar görev
yapar.
NOT:
Olaanüstü Hâl ve Sıkıyönetim:
1982 Anayasası’na göre, olaanüstü hâl ilân yetkisi,
Cumhurbakanı bakanlıında toplanan Bakanlar
Kurulu’na aittir. 1982 Anayasası üç tür olaanüstü hâl
rejimine yer vermitir. ki durumda olaanüstü hâl, dier
durumda sıkıyönetim ilân edilir. Doal afet, tehlikeli
salgın hastalıklar, aır ekonomik bunalım olaanüstü
hâle birinci sebeptir. iddet olaylarının yaygınlaarak
kamu düzenini ciddi ekilde bozması olaanüstü hâl
ilânına ikinci sebeptir. Sıkıyönetim, sava hâli
durumunda ilân edilir. Olaanüstü hâli, Cumhurbakanı
bakanlıında toplanan Bakanlar Kurulu ilân eder.
Sıkıyönetimi, Cumhurbakanı bakanlıında toplanan
Bakanlar Kurulu, Milî Güvenlik Kurulu’nun görüünü
aldıktan sonra ilân eder. Olaanüstü hâl veya
sıkıyönetim ilân edildikten sonra Resmî Gazete’de
yayınlanır ve TBMM’ye sunulur. Olaanüstü hâl ve
sıkıyönetim 6 ay için ilân edilir. Gerekli artlar
olutuunda 4 ay uzatılabilir (TBMM uzatır).
Sıkıyönetim ilân edildikten sonra:
· Kolluk görev ve yetkileri askerî makamlara geçer.
· Temel hak ve hürriyetler sınırlanabilir veya
durdurulabilir.
· Bazı davâlara Askerî Mahkemelerde bakılır.
Cumhurbakanının, Bakanlar Kurulu ile birlikte yaptıı
ilemlerden Babakan ve ilgili bakanlar sorumludur.
Buna, Karı mza Kuralı denilir.
Kavramlar
Kanun Hükmünde Kararnâme (KHK):
· Anayasamıza 1971 yılında girmitir.
· Olaan dönemde Bakanlar Kurulu tarafından
çıkarılır.
· Olaanüstü dönemde Cumhurbakanı bakanlıında
toplanan Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır.
· KHK çıkarmak için TBMM tarafından Bakanlar
Kurulu’na Yetki Kanunu ile izin verilmesi gerekir.
Olaanüstü dönemde çıkarılan KHK’de yetki
kanununa ihtiyaç yoktur.
· KHK’lerde, kii hak ve ödevleri ile ilgili düzenleme
yapılamaz.
775
HUKUK BLGLER VE ANAYASA
Yasama-Yürütme-Yargı Fonksiyonları
· KHK’ler, bir târih belirlenmemise, Resmî Gazete’de
yayınlandıkları gün yürürlüe girer ve aynı gün
TBMM’ye sunulurlar.
Tüzük: Kanunların uygulanmasını göstermek ve
emrettii ileri belirlemek amacıyla Bakanlar Kurulu
tarafından çıkarılır ve Danıtay’ın incelemesinden
geçirilir.Tüzükler Cumhurbakanınca onaylanır ve
kanunlar gibi Resmî Gazete’de yayınlanır.
Yönetmelikler: Babakan, Bakanlıklar ve kamu kurum
ve kurulularının kendi iç yapılarını ve çalıma
sistemlerini belirlemek amacıyla çıkarılır.
2- Cumhurbakanı
Cumhurbakanı TBMM tarafından seçilir. 1961
Anayasası’ndan farklı olarak 1982 Anayasası
Cumhurbakanının TBMM dıından da seçilmesine izin
verir. Ancak, Cumhurbakanının TBMM dıından aday
gösterilmesi Meclis üye tam sayısının en az 1/5’nin yazılı
önerisiyle olur. Cumhurbakanının tarafsızlıını salama
amacına dönük olarak da:
· görev süresinin 7 yıl olması,
· seçimde nitelikli çounluk (oy birlii veya oy birliine
yakın sonuç) aranması,
· iki kez seçilememesi,
· üye olduu siyasî partiden istifa etmesi artları
getirilmitir.
NOT:
Cumhurbakanı, siyâsî ve hukukî sorumsuzdur. TBMM
üye tam sayısının 4/3’nün verecei kararla, sadece
vatana ihânetle suçlanabilir.
a) Cumhurbakanı seçilme artları:
· Türk vatandaı olmak.
· 40 yaını doldurmak.
· Yüksek örenim yapmı olmak.
· Milletvekili seçilme yeterliliini taımak.
b) Cumhurbakanı seçimi dört turla yapılır :
· 1. tur – Üye tam sayısının üçte iki çounluu.
· 2. tur – Üye tam sayısının üçte iki çounluu.
· 3. tur – Üye tam sayısının salt çounluu (yarıdan
bir fazla).
· 4. tur – Üçüncü oylamada en çok oyu alan iki aday
arasından salt çounluk.
· Dördüncü oylamada seçilemezse, Meclis seçimleri
yenilenir (ilk kez 1982 Anayasası’nda yer almıtır).
· Cumhurbakanı seçimi, Cumhurbakanının görev
süresinin dolmasından 30 gün önce veya makamın
boalmasından 10 gün sonra yapılır. Seçim, balama
tarihinden itibaren 30 gün içinde sonuçlandırılmak
zorundadır. Bu süre içerisinde Cumhurbakanı
görevini sürdürür.
