MADENLER
Maden: Yeraltından çıkarılan ve ekonomik değeri olan maddelere “maden” denir.
Bir madenin işletilebilmesi için gerekli şartlar şunlardır:
1. Büyük sermaye (para),
2. Teknik olanaklar (bilgi, araç-gereç),
3. Cevherdeki maden oranının yüksek olması (madenin kalitesi), madenin değeri,
4. Madenin, zengin ve uzun süre işletilmeye elverişli olması (rezerv=madenin miktarı),
5. Madenlerin yeryüzüne yakın olması, bölgenin ulaşıma müsait olması.
Cumhuriyet dönemi ile birlikte madencilik alanında yapılan çalışmalar şunlardır:
1. Bilimsel çalışmalara başlandı.
2. Etibank, 1935 yılında yapılacak çalışmalar için gerekli olan sermaye için kuruldu.
3. 1935 yılında yer altı maden kaynaklarımızı araştırmak için MTA kuruldu.
4. Yatakların işletilebilmesi ve değerlendirilebilmesi için “Maden Kanunu” çıkarıldı (1950).
Madenlerimizin bir kısmı enerji kaynağı, bir kısmı ise çeşitli sanayilerin hammaddesi olarak değerlendirilir.
Kullanıldığı Alan ve İşletmeler Çıkarılan Yerler
DEMİR: Demir-çelik sanayisinin temel hammaddesidir.
Rezervde: 10
Demir-çelik fabrikaları: Karabük, Ereğli ve İskenderun’daki demir-çelik fabrikalarıdır Divriği, Hekimhan, Hasan Çelebi (Sivas-Malatya arası);
Kayseri, Adana, K.Maraş arası;
Develi, Edremit (Balıkesir);
Simav (Kütahya); Poyas (İskenderun)
BAKIR: Elektrik ve elektronik sanayisinde kullanılır. Bakır üretiminde Dünyada 1.
Samsun’da Karadeniz Bakır İşletmeleri Küre (Kastamonu); Murgul (Artvin);
Ergani-Maden(Elazığ); İzmir (Dikili-Torba)
KROM: Demir-çelik sanayisinin önemli hammaddesidir.
Çeliğin sertleştirilmesinde ve paslanmaz çelik üretiminde, kaplamada (kromaj) ve savaş sanayiinde kullanılır.
En önemli ihraç maddemizdir. (Üretimde Dünya 3.) Fethiye-Köyceğiz (Muğla), Guleman-Maden (Elazığ)
Bursa, Eskişehir arası,
Kayseri, Sivas, Adana, K.Maraş
Denizli, Kütahya.
BOR: Jet ve roket yakıtı, cam, elyaf, sabun, deterjan, tekstil boyaları, porselen, ilaç sanayi, fotoğrafçılıkta kullanılır.
(Yarıdan fazlası ülkemizde ve bir kısmı ihraç edilir.) Susurluk, Bigadiç, Sındırlı (Balıkesir)
Seyitgazi (Eskişehir), Emet (Kütahya)
M. Kemalpaşa (Bursa)
BOKSİT: Alüminyum ham maddesidir. Uçak, ve otomobil endüstrisi ile ev eşyası yapımında... Konya (Seydişehir) İskenderun, Muğla, Adana
KÜKÜRT: Haşerelere karşı Keçiborlu (Isparta) Denizli (Sarayköy), Burdur.
KURŞUN-ÇİNKO: (Yahyalı, Ulukışla, Kütahya) Elazığ (keban), Akdağmadeni
CİVA: Eczacılık, elektrikli aletlerin yapımında kullanılır. Konya (Sarayönü), İzmir (Çeşme)
MANGANEZ: Demirin çeliğe dönüştürülmesinde kullanılır. Artvin (Borçka), Zonguldak (Ereğli)
TUZ: Yemeklerde, kimya sanayiinde. Tuzgölü, İzmir Çamaltı, Çankırı
OLTU TAŞI: Tespih, süs taşı Erzurum (oltu)
LÜLE TAŞI: Pipo ve süs eşyası Eskişehir
MERMER: Heykel, inşaat işleri, süsleme. Manisa, Kütahya, Muğla, Aydın
Çanakkale, Bursa, Gemlik, Erzurum
ZIMPARA TAŞI: Cila İzmir, Aydın, Muğla.
ENERJİ KAYNAKLARI
Enerji: İş yapabilme gücüne denir
Kullanıldığı Alan Üretilen Yerler
Taş Kömürü (Maden Kömürü): Demir-çelik, kimya, sanayisinin hammaddesi Gazı alındığında kok kömürü elde edilir. Termik santrallerinde kullanılır; ihtiyacı karşılamaz. Zonguldak (Kilimli, Kozlu, Ereğli)
Linyit: Oluşumu taşkömüründen daha sonradır. Kalorisi az, enerjisi düşük, külü çok. Isınmada kullanılır. Ülkemizin ihtiyacını karşılar.
Termik santralleri: Maraş (Afşin-Elbistan) (ilk), Zonguldak (Çatalağzı), Manisa (soma), Kütahya (Seyitömer) (Tunçbilek), Muğla (Yatağan), İstanbul (Ambarlı), Sivas (Kangal), Bingöl (Karlıova) Kütahya (Tunçbilek, Değirmisaz) Manisa (Simav); K. Maraş (Elbistan) Amasya (Çeltik), Ankara (Beypazarı) Çorum (Dodurga)
Petrol: Birçok alanda kullanılır. Ülkemiz zengin değildir, %85’i ithal edilmektedir.
Rafineriler: Batman, Aliağa İzmir, İzmit (İpraş), Mersin (Ataş) Kırıkkale (Orta Anadolu, Tüpraş).
Irak petrolleri boru hattı ile Yumurtalık Limanı’na taşınmaktadır. Azerbaycan petrolü nün yapılacak boru hattı ile İskenderun Körfezi’ne getirilmesi planlanmaktadır. Raman, Garzan (Siirt), Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Adıyaman ve Adana.
Doğal gaz: Çabuk tutuşan, yanıcı özelliği olan, yüksek ısı veren, kirlilik yapmayan yakıt. Kırklareli (Hamidabat), Mardin (Çamurlu), Cezayir(deniz yoluyla), Rusya’dan (borularla) ithal edilir.
Hidroelektrik santralleri: Su gücünden enerji elde edilmesidir. Avrupa’da Norveç’ten sonra 2. sırada olmamıza rağmen elektriğin ancak %35’i bu yolla elde edilir. Yani potansiyelin %25’ini kullanmaktayız.
GAP ile Fırat ve Dicle üzerinde 21 baraj, 17 hidroelektrik santrali kurulması öngörülmektedir. Bu proje ile elde edilecek enerji Türkiye’deki mevcut hidroelektrik enerjisinden daha fazla olacaktır. Fırat üzerinde: Atatürk, Keban, Karakaya
Kızılırmak üzerinde: Hirfanlı, Kesikköprü, Altınkaya
Yeşilırmak üzerinde: Almus, Hasan Uğurlu, Suat Uğurlu
Sakarya üzerinde: Hasan Polatkan, Sarıyar, Gökçekaya
Gediz üzerinde: Demirköprü
Menderes üzerinde: Kemer, Adıgüzel
Seyhan üzerinde: Seyhan
Ceyhan üzerinde: Aslantaş, Menzelet
Manavgat üzerinde: Oymapınar
Jeotermal Enerji: Yeraltından çıkan sıcak suyun buharı ile elde edilen enerjidir.
Denizli (Sarayköy)’de jeotermal santral bulunmaktadır. Denizli (Sarayköy), İzmir (Balçova), Aydın (Germençik), Çanakkale (Tuzla), Afyon (Sandıklı), Nevşehir (Acıgöl), Ankara (Kızılcahamam)
Güneş enerjisi: Su ısıtma, sera ısıtma, su pompası ve bazı elektrikli aletlerin çalıştırılmasında kullanılır. Akdeniz ve Ege Bölgelerinde yararlanılan enerji türüdür.
Nükleer enerji (Atom enerjisi):Uranyum ve toryumdan elde edilen enerji olup Mersin Akkuyu’da bir santral kurulması fikri vardır. Şu anda bu enerji türü ile elektrik enerjisi üretilmemektedir. Uranyum yatakları: Aydın, Çanakkale, Şebinkarahisar (Giresun), Manisa, Uşak
ALINTIDIR
