Büyük TaarruZ(?)
Başkumandan(Dumlupınar) Meydan Muharebesi
Gazi’nin başkomutanlık süresi dolmak üzereydi, TBMM ona duyduğu güveni göstermek için ‘Başkomutanlık’ yetkisi süresiz olarak uzattı.
* Büyük Taarruz için, Sakarya Zaferi’nden sonra bir yıl beklenmesini nasıl açıklarsınız?
Ordumuzun asker sayısı ve silah-cephane açısından taarruz edecek güçte olmaması, askerlerimize taarruz eğitimlerinin verilmesi gerekiyordu.
Kış da yaklaşmakta idi.
Sakarya’da ağır bir yenilgiye uğrayan Yunanlılar, Eskişehir, Kütahya ve Afyon’un doğusunda büyük bir savunma hattı
oluşturdular.
Yaklaşık 1 yıl süren taarruz hazırlıkları, TBMM’de eleştirilere de neden olmaktaydı.
Doğu ve Güney cephesindeki birlikler batıya kaydırıldı. S.Rusya -Fransa ve İtalya’dan silah-cephane satın alındı. İşgal altındaki İstanbul’daki depolardan silah-cephane kaçırıldı.
Tüm yurtta
seferberlik ilan
edildi. Evlerde
kurulan atölyelerde kadınlar-erkekler silah cephane
ürettiler.
Tablo 3.5: Büyük Taarruz Öncesinde Türk Ordusunun Gücü ile Yunan Ordusunun Gücünün Karşılaştırılması
Asker Sayısı Tüfek Makineli Tüfek Hafîf Makineli Tüfek Top Kılıç
Türk Ordusu 186.900 98.596 839 2.025 323 5236
Yunan Ordusu 195.000 130.000 1.002 3.152 344 3.000
Türk Ordusu, Yunanlıları Anadolu’dan atmak üzere saldırıya geçti. Öncelikle Afyon’u ele geçiren Türk ordusu, Afyon-İzmir demiryolunu keserek, düşmanı arkadan çevirmişti
* Bu durumun Türk Ordusuna kazancı ne olabilir?
Yunan ordusuna İzmir’den demiryolu ile ulaştırılan yardım-destek kesilmiş olacaktır.
26 Ağustos 1922’de başlayıp, tarihe ‘Başkumandan Meydan Muharebesi’ olarak da geçen mücadele, 30 Ağustos 1922’de zaferle noktalandı. Yunan Ordusu
Gazi, 1 Eylül’de “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri” emrini verdi, 9 Eylül’de Türk Ordusu, İzmir’e girdi. Yunanlılar, hızla geri çekilerek Anadolu’yu terk ettiler.
Sonuç olarak;
S Kurtuluş Savaşının askeri safhası sona erdi,
siyasi-diplomatik mücadele safhası başladı.
S Batı Anadolu-Ege Bölgesi, Yunan işgalinden
kurtarıldı.
S İtilaf Devletleri, ateşkes(?) teklif etti.
Bunun üzerine Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanacaktır.
S Anadolu’nun kesin olarak Türk vatanı olduğu tüm dünyaya ispatlandı. (?)
Mudanya Mütarekesi
Büyük Taarruz ile elde edilen zafer sonrasında Batı Anadolu Yunan birliklerinden temizlenmişti. Ancak İstanbul, Marmara bölgesi hâlâ İtilaf Devletleri-Yunan işgali altındaydı. İngilizler ise Türk ordusunun Boğazlar bölgesine girmesi durumunda savaşacaklarını söylediler.
İsmet Paşa’nın büyük bir kararlılıkla orduya, Çanakkale üzerine taarruz emri vermesi, İngilizleri telaşlandırdı. Ne müttefiklerinden ne
sömürgelerinden ne de İngiliz kamuoyundan gerekli desteği alamayan İngiltere’de ateşkese razı oldu. (özellikle Hindistan’da büyük tepki vardı)
İtilaf Devletleri, Büyük Taarruz’un ardından Yunanlılara güvenlerini yitirmiş ve Sevr’i zorla kabul ettiremeyeceklerini anlamışlardı. Kurtuluş Savaşı’ndaki Türk zaferi üzerine TBMM’yi ateşkes yapmaya davet ettiler. Mütareke görüşmelerinde TBMM’yi İsmet Paşa temsil etti. Mütarekede Yunan tarafı temsil edilmedi, İngilizlerce temsil edildi.
* Neyi kanıtlar?
Yunanlıların arkasında İngilizlerin olduğunu,
11 Ekim 1922de imzalanan Mütareke sonucunda;
— İstanbul, Boğazlar ve Doğu Trakya; savaş
yapılmadan kurtarıldı başarı
* İstanbul’un (Osmanlı Devleti’ne değil) TBMM’ye bırakılması ne anlama gelir?
Osmanlı Devleti’nin hukuken-siyasi olarak sona erdiğini göstermektedir.
— Mudanya Mütarekesi, Lozan Barış Antlaşmasına da zemin hazırladı.
Sanat ve Edebiyat Eserlerinde
Kurtuluş Savaşımız
Kurtuluş savaşımız, dönemin yazar, şair, heykeltraş ve ressamlarına ilham kaynağı olmuştur. Onlarda ortaya koyduğu eserlerde Türk milletinin bağımsızlık ve vatan sevgisi uğruna sergiledikleri büyük fedakârlıkları işlemişlerdir.
* Kurtuluş savaşını anlatan eserlerden hangilerini biliyorsunuz?
Şu Çilgın Türkler Turgut Özakman
Ateşten Gömlek - Halide Edip Adıvar
Türk’ün Ateşle İmtihanı - Halide Edip Adıvar Esir Şehrin İnsanları - Kemal Tahir Tarık Buğra - Küçük Ağa
Y.Kadri Karaosmanoğlu - Yaban
Falih Rıfkı Atay - Çankaya
Bu eserlerin okunması-izlenmesi genç kuşaklarda tarih bilinci ve vatan sevgisinin oluşmasını, bağımsızlık duygusunun gelişmesinde etkili olmaktadır.
Lozan Barış Antlaşması
(Yeni Türk Devleti’nin Doğum Belgesi) 24 Tem.1923
Mudanya Mütarekesi’nin ardından sıra barış görüşmelerine gelmişti.
* İtilaf devletleri, Lozan’a neden hem İstanbul hem de TBMM hükümetini davet etmiş olabilir? TBMM bu hamleye nasııl karşılık verdi?
Türk tarafında ikilik yaratarak, antlaşma masasında kararların istedikleri gibi çıkmasını sağlamak,
TBMM bu adıma karşı Saltanatı kaldırarak, Türk tarafının gerçek ve tek temsilcisinin TBMM olduğunu göstermiştir. Devletteki iki başlılık ortadan kaldırıldı.
Lozan’da, TBMM’yi diplomasi alanında
deneyimsiz ama Mudanya Mütarekesi’nde başarılı olan(?) İsmet Paşa başkanlığındaki bir heyet temsil etti.
20 Kasım 1922’de başlayan konferansa Türkiye ve İtilaf devletleri katıldı, Boğazlar konusunda Bulgaristan ve Sovyet Rusya’da görüşmelere katılmıştır.
Türk heyeti konferansa gitmeden önce Ankara’da yapılan toplantılarda Kapitülasyonlar ve Misak-ı Milli sınırları, Doğuda bir Ermeni devleti konularında asla taviz verilmemesi kararlaştırıldı.
Bazı konularda anlaşma sağlanamayınca konferans dağıldı. Hangi konularda anlaşmazlık çıkmış olabilir?
Kapitülasyonlar, Musul-Kerkük(Irak sınırı), Osmanlı devletinin dış borçları, Boğazlar
İsmet Paşa’nın konferans açılışında söylediği “Bütün medeni milletler gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz.” sözü, Türk tarafının ne beklediğini açıkça ortaya koydu.
İngilizler, savaş için Fr. ve İtalya’dan destek göremeyince; görüşmeler yeniden başladı.
Lozan Barış Antlaşma’sına göre
Sınırlar; Suriye sınırı, Fransa ile yapılan Ankara Antlaşması’ndaki gibi, Irak sınırı; Musul-Kerkük konusunda anlaşma sağlanamayınca, konu Tr.-İng arasında ikili görüşmelerde 9 ay içinde çözülecek. Batı sınırı, Mudanya Ant.daki gibi Meriç nehri sınır kabul edildi. Batı Trakya Yunanistan’a, Doğu Trakya Türkiye’ye bırakıldı.
Adalar; Gökçeada ve Bozcaada Türkiye’ye, Oniki ada İtalya’ya, diğer Ege adaları Yunanistan’a verildi. Yunanistan, Türkiye sınırına yakın adaları silahsızlandıracaktı.
Boğazlar; Boğazların yönetimi, Türkiye
başkanlığındaki bir uluslararası komisyon
tarafından yapılacak. Boğazların iki yakasında da, Türk askeri bulunmayacak(?) barış zamanı askeri nitelik taşımayan gemi-uçaklar serbestçe
geçebilecek, savaş zamanı, Türkiye istediği gibi davranabilecekti. bu madde ne anlama gelir?
Türkiye’nin Boğazlar üzerindeki egemenliği
sınırlandırılmış, Boğazlar yine savunmasız halde kalmıştır.
Türkiye’de yaşayan Rumlar ile Yunanistan topraklarında yaşayan Türkler nüfus
değişimi(mübadele) edilecek. (1 milyon 200 bin Rum ^ 400 bin Türk) (Batı Trakya'daki Türkler ile İstanbul Rumları mübadele dışı tutuldu.)
Sevr’e göre; Doğu Anadolu’da kurulması planlanan
Ermeni Devleti isteğinden vazgeçildi.
Yabancıların Osmanlı borçlarını tahsil etmek için kurdukları Duyun-u Umumiye kaldırılıp, borçlar OsmanlI’dan ayrılan devletlere paylaştırıldı, Türkiye üzerine düşen kısmı(3/2si) taksitle ödenmeyi kabul etti. Bu neyin kanıtıdır?
Yeni Türk devletinin Osmanlı Devleti’nin devamı olduğunu kanıtlamaktadır.
yabancı okullar; Milli Eğitim Bakanlığının esaslarına göre ve MEB denetimi dâhilinde eğitim yapabilecek. bu neyin kanıtıdır?
Bağımsızlığımızdan ödün verilmek istenmediğini, Eğitim-öğretim birliği sağlanmak istendiğini
Azınlıklar; tüm azınlıklar, Türk vatandaşı kabul edildi.
Kanun önünde Türk vatandaşları ile eşit haklara sahip olacaktır. bu madde neyi hedefliyor?
Ülkede birlik-beraberliğin sağlanmak istendiğini, yabancı devletlerin azınlıkları bahane ederek içişlerimize karışması önlemek.
Kapitülasyonlar kaldırıldı. bu madde ne anlama gelir?
Ekonomik bağımsızlığın gerçekleştirildiğini
Yunanistan savaş tazminatı olarak
Karaağaç’ı Türkiye’ye verdi. (Yunanistan savaş suçu işlediğini kabul etmiş oluyor.)
Bu antlaşma ile Yeni Türk Devleti’nin varlığı, bağımsızlığı ve Misak-ı Milli sınırları; İtilaf devletleri tarafından tanınmıştır.
* Lozan Antlaşması’nda hangi konular Türkiye’nin istediği şekilde çözülememiştir?
Boğazlar, Musul-Kerkük(Irak sınırı)
