OSMANLI DEVLETİNDE YENİLİK (ISLAHAT) HAREKETLERİ:
Osmanlı Devleti 18.yy’dan itibaren Avrupa’nın gerisinde kaldığını anlamış ve batı tarzında yenilikler yapmaya başlamıştır. ıslahat =yenilik anlamına gelir. Osmanlı devletinde yenilik hareketleri şu alanlarda olmuştur: *yönetim, *ordu, *eğitim, *ekonomi, *kültür. Osmanlı devletinde yenilik hareketleri şu padişah dönemlerinde olmuştur :
III.SELİM DÖNEMİ: Bu dönemde yapılan yenilik hareketlerinin genel adı NİZAM-I CEDİT’TİR. III. selim dönemindeki bazı yenilikler şunlardır :
* Avrupa’da sürekli elçilikler kuruldu. *kara mühendishanesi kuruldu.(mühendishane-i berr-i hümayun) *yerli malı ürünler kullanılması teşvik edildi.
* NİZAM-I CEDİT adlı ordu kuruldu. * nizam-ı cedit ordusunun ihtiyaçları için İRAD-I CEDİT hazinesi oluşturuldu.
Not: III. Selim dönemi Kabakçı Mustafa ayaklanması ile sona erdi.(1807)
II. MAHMUT DÖNEMİ YENİLİKLERİ:
ASKERİ ALANDA YÖNETİM ALANINDA EĞİTİM-KÜLTÜR ALANINDA
• 1826- YENİÇERİ OCAĞI kaldırıldı. Devlet otoritesine karşı koyan yeniçeri ocağının kaldırılmasıyla padişah otoritesi güçlendi.
• Yeniçeri ocağı yerine ASAKİR-İ MANSURE-İ MUHAMMEDİYE adlı ordu kuruldu.
• Orduya subay yetiştirmek için: HARP OKULU açıldı.
• Ordunun doktor ihtiyacı için: TIBBİYE açıldı. *Divan kaldırıldı yerine NAZIRLIKLAR(BAKANLIKLAR) kuruldu.
*tımar sistemi kaldırıldı yerine devlet memurlarına maaş bağlandı.
*Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapıldı.
*POSTA VE POLİS teşkilatı kuruldu.
*Devletin aldığı kararları yayımlamak için ilk resmi gazete TAKVİM-İ VEKAY-İ çıkarıldı.
*devlet memurlarına ceket, pantolon, fes giyme zorunluluğu getirildi.
*divan-ı ahkam-ı adliye adlı yardımcı danışma meclisi kuruldu.
*İstanbul’da ilköğretim zorunlu hale getirildi.
*Avrupa-i tarzda okullar açılmış ve Avrupa’ya öğrenciler gönderilmiştir.
*medreselerin yanında batılı tarzında eğitim veren okullar açıldı.
*ortaokul düzeyinde olan RÜŞTİYELER açıldı.
NOT: II. Mahmut döneminde ayrıca ekonomik gelişme için yerli malı kullanımı teşvik edilmiş; kumaş ve deri atölyeleri açılmıştır.
ABDÜLMECİT DÖNEMİ YENİLİK HAREKETLERİ:
Abdülmecit dönemindeki en önemli yenilikler TANZİMAT VE ISLAHAT FERMANLARI’NIN yayımlanmasıdır. Bu fermanların yayınlama nedenleri şunlardır:
*Avrupalı Devletlerin Osmanlı devletinin içişlerine karışmasını önlemek *Osmanlı devletinde yaşayan tüm halkların haklarını korumak *Osmanlı devletinin parçalanmasını önlemek.
TANZİMAT FERMANI(GÜLHANE HATT-I HÜMAYUNU)
YAYINLANMA TARİHİ: 1839 (Mustafa reşit paşa tarafından hazırlandı) ISLAHAT FERMANI
YAYINLANMA TARİHİ: 1856
ÖNEMLİ MADDELERİ:
*Herkes kanunlar önünde eşittir.
*Tüm Osmanlı halkının ırz, namus,mal ve can güvenliği devletin güvencesi altına alınacaktır.
*Herkesten gelirine göre vergi alınacaktır.
*Herkes mal ve mülk hakkına sahiptir; bunları miras bırakabilir.
*Mahkemeler herkese açık olacak; kimse yargılanmadan cezalandırılmayacaktır. ÖNEMLİ MADDELERİ:
*Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü tanınacak, kilise ve okul açmalarına izin verilecek.
*Gayrimüslimleri(Müslüman olmayan) küçük düşürecek ifadeler kullanılmayacak.
*Gayrimüslimlerde Müslümanlar gibi devlet memuru olabilecek.
*Azınlıklar askerlik hizmetlerini bedelli olarak yapabileceklerdir.
TANZİMAT FERMANIN ÖNEMİ:
*Bu ferman ile padişah ilk kez kanun gücünün üstünlüğünü kabul etmiştir. hukukun üstünlüğü ilkesi kabul edilmiştir. Bu ferman anayasacılık hareketlerinin ilk adımı sayılır.
*can ve mal güvenliği, mülkiyet hakkı yasal güvence altına alındı.
*Bu dönemde batılı aydın ve devlet adamları yetişmiştir.
*Avrupa hukuk kurallarına göre yargılama yapan mahkemeler kuruldu.
*Osmanlı devleti Tanzimat ile birlikte batılılaşma yönünde önemli bir adım attı. ISLAHAT FERMANININ ÖNEMİ:
*Bu ferman ile daha çok gayrimüslimlerin yani Hristiyan, Yahudi gibi azınlıkların hakları düzenlenmiştir.
*Azınlıklara devlet memuru olma hakkı verilmiştir.
*Azınlıklara verilen geniş haklar Müslüman halkın tepkisini çekmiştir.
