I. KÖKTÜRK DEVLETİ (551 – 630)
• Tarihte Türk adıyla kurulan ilk Türk devletidir.
• Köktürkler, Aşina soyuna mensuptur. Orta Asya’da Avarlara bağlı yaşamaktayken, Bumin Kağan tarafından Avarların hâkimiyetine son verilerek merkez Ötüken olmak üzere kuruldu.
• Bumin Kağan ‘’il Kağan’’ unvanını kullandı.
• İkili teşkilatı gereğince Bumin Kağan, ülkeyi “Doğu”-“Batı” şeklinde ikiye ayırmış ve Batı’nın yönetimini de kardeşi İstemi Yabgu’ya vermiştir. (Bu yönetim anlayışına İkili Teşkilat,Çifte Hükümranlık, Federatif yönetim denir.)
Devlet
BATI DOĞU (merkez)
(Yabgu) ( Hükümdar)
• Mukan Kağan zamanında en parlak dönemini yaşamıştır.
• İstemi Yabgu, ‘’Sasaniler ile ittifak yaparak Akhunlara son vermiş, ardından Sasanilere karşı Bizans ile ittifak yaparak Sasanileri zayıflatmışlardır.
• Bizans’a ilk resmi heyet İstemi Kağan zamanında gitmiştir.
• Tapo Kağan döneminde Budizm gündeme gelmişse de kabul görmemiştir.
• I.Köktürk devleti taht kavgaları, Çin Devleti’nin izlemiş olduğu böl parçala yönet politikası sonucu uzun sürmemiştir.
• 630 İle 680 arası Çin esareti yaşanmıştır. 630-680 yılları arasında 50 yıl esaret dönemi yaşayan Türkler bağımsızlık için isyan etmişlerdir. Bunlardan en önemlisi 639 tarihli Kürşad Ayaklanmasıdır.
• 639 yılında gelişen bu bağımsızlık hareketinde, Kürşad ve 39 arkadaşı Çin esaretine son vermek için Çin sarayını basmış, ancak çıkan mücadelede isyancıların tümü öldürülmüştür.
• 639’da başlayıp 40 Türk’ün ölümüyle sonuçlanan Kürşad Ayaklanması, Türk tarihindeki ilk bağımsızlık mücadelesi olarak bilinmektedir.
• Kürşad İsyanı başarıya ulaşamamışsa da, sonraki süreçte Türklerin bağımsızlık mücadelelerine örnek olması bakımından önemlidir. Nitekim Göktürkler, bu isyandan sonra Kutluk Kağan’ın önderliğinde bağımsızlık mücadelesi vermiş ve II. Göktürk (Kutluk) Devleti’ni kurmuşlardır.
Orta Asya Türkleri ile Bizans arasındaki ilk ilişkiler Göktürkler döneminde başlamıştır.
Türk Tarihinde ilk milli istiklal ayaklanması Kürşat İsyanıdır. İsyan başarılı olmamıştır, ancak Türkler arasında bağımsızlık fikrinin yayılmasında etkili olmuştur. (639)
