I.MEŞRUTİYET.1876
Tanzimat ve Islahat Fermanları ile Osmanlı bünyesindeki azınlıklara birtakım haklar veril-miş olmasına rağmen,bazı Türk aydınları azınlık ları devlete kesin olarak bağlayabilmek için, onları getirilecek bir meşruti yönetimde mecli- se getirmenin daha etkili olacağını düşündüler. Bu amaçla bir araya gelerek Genç Osmanlılar(Jön Türkler) adında bir dernek kurdular.
Meşrutiyet yönetimini istemeyen padişah Abdülaziz tahttan indirildi. Yerine V.Murat padişah oldu.Bu dönemde Balkanlarda çıkan isyanlara müdahale edildi.
V.Murat gerek meşrutiyet fikrine katılmadı- ğı ve gerekse delilik alametleri gösterince tahttan indirildi.Yerine meşrutiyeti ilan edece ğine dair söz veren II.Abdülhamit padişah oldu. Meşrutiyet hazırlıkları tamamlandı.İlk Anayasa-Kanun-i Esasi-hazırlandı.Böylece Türk tarihinde ilk defa anayasal düzene geçilmiş oldu.Tanzimat
Dönemi sona erdi.
Öte yandan Balkanlardaki isyanlar kanlı bir şekilde bastırılmıştı.Ruslar araya girerek bu konunun Istanbul’da düzenlenecek uluslararası bir konferansta görüşülmesini istediler.
İşte tam aynı gün,bir taraftan meşrutiyet ilan edilirken,diğer taraftan da konferans baş lamıştı.Konferansı yöneten Saffet Paşa,meşru- tiyetin verdiği coşkunlukla Rusları tersledi.
Ruslar da konferansı terk ederek savaş ilân ettiler.Böylece 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı başladı.93 Harbi.
II.Abdülhamit,padişah olurken meşrutiyet sözü vermişti.Ama aslında meşrutiyet yanlısı değildi.
Bu nedenle savaş ona,tekrar padişahlığa dönmek için bir fırsat yarattı.Meşrutiyeti ilan eder-
ken tüm yetkileri elinde toplayarak,olağan üstü durumda meclisi süresiz kapatabilme yetkisini
de ele geçirmişti.
Ruslar,hem Balkanlardan;hem de Kafkaslar- dan saldırıya geçtiler.
Doğu Cephesi’nde Aziziye Tabyası ve Erzu-
rum Savunmalarında Nene Hatun’un gösterdiği
başarılar takdire şayandır.
Balkanlardan ilerleyen Ruslar,İstanbul-Yeşilköy’e yaklaşınca barış istendi.1878 Ayastafenos Antlaşması yapıldı.Buna göre:
1.Rus koruyuculuğunda büyük Bulgaristan Krallığı kurulacaktı.
2.Sırbistan,Karadağ ve Romanya bağımsız olacaktı.
3.Kars,Ardahan,Batum ve Doğu bayezid Ruslara verilecekti.
4.Osmanlılar savaş tazminatı ödeyecekti.
5.Girit ve Ermenistanda ıslahatlar yapılacaktı.
Ayastafenos ve Berlin Antlaşmaları arası gelişmeler.
Osmanlı-Rus Savaşında yaşanan başarısızlık lar nedeniyle Meclis-i Mebusanda,uygulanan politikalar için Padişaha ve Hükümete ağır eleştiriler yapıldı.Padişah da yetkisine dayanarak Meclis-i Mebusanı kapattı.
Ayastafenos Antlaşması ile Rusların büyük avantajlar elde etmesi İngiltere ve Avusturya’yı rahatsız etti.Özellikle Rus koruyuculuğundaki Bulgaristan Krallığının kurulması,burayı basamak olarak kullanıp Akdenize inmesi ihtimali ile İngiltereyi;Bosna-Herseki elde etmesini güçleştireceği ihtimali bakımından da Avusturyayı tedirgin etti.
Böylece İngiltere ve Avusturya Ayastafenosa itiraz ettiler.Bu itiraza Almanya da destek verdi.Gerekçeleri Ayastafenos maddelerinin Osmanlılar için çok ağır olduğu ve hafifletilmesi gerektiği idi.
Güçlü Avrupa Devletlerini karşısına almak istemeyen Rusya,maddelerin yeniden belirlenmesine razı oldu.
Bu nedenle Ayastafenos Antlaşması,Osmanlı Tarihinde uygulanmayan ilk antlaşma olarak yer aldı.
Berlin görüşmeleri sırasında İngiltere, bölgeye daha yakın olabilmek ve Osmanlı lehinde etkili girişimlerde bulunabilmek için “geçici” olarak Kıbrıs’a yerleşmeyi teklif etti.Halen Osmanlı koruyuculuğu kimliğinde olduğu için Osmanlılar bu teklifi uygun buldular ve İngiliz- ler Kıbrısa yerleşti.
İngilizlerin Osmanlılarla ilgili politikalarının değişmesinin nedenleri.
İngilizler için öncelikli önemli konu Sömürgeleri için en kısa yol olan Akdeniz güvenliği idi.Bu nedenle Akdenize hiçbir devletin tehlikeli olmamasını sağlamak ana politikaları idi.Bu doğrultuda gelişen Navarin olayı ve Mısır
meselesi,Osmanlıların Doğu Akdenizde potansiyel bir güç olmasını engellemek amacıyla İngilizlerin öncülüğünde gelişen olaylardı.
Öte yandan Rusların Akdenize inmesini önlemek için de Osmanlı Devletini diri tutması gerektiğini de biliyordu.Bu nedenle 1838’den itibaren koruyuculuğunu üstlendi.Londra Boğazlar Sözleşmesi ile Kırım Savaşındaki tutumu ve Paris Antlaşması da bu amaçla etkide bulunduğu olaylar dı.
Ufuk ÖZTÜRK
Fakat 1871’de Almanya’nın ortaya dev gibi çıkışı,Avrupaya tehditkar bir politika göstermesi,Alsas ve Loreni alarak Fransa’yı sindirmesi ve asıl önemlisi sanayisi için Osmanlı topraklarına göz dikmesi İngilizlerin oturup yeni bir plan yapma zorunluluğunu doğurdu.
Ruslara karşı 40 yıldır sürdürdüğü Osmanlı toprak bütünlüğünü koruma politikasını,aynı anda Ruslardan daha da güçlü Almanyaya karşı da sürdüremezdi.Bu nedenle geleneksel politikasını değiştirerek;Osmanlı topraklarının tümünü korumaktansa,kendisine lazım olan yerleri ele geçirmenin kendileri için daha risksiz olacağını düşündüler.
İşte bu düşünce doğrultusunda Osmanlılara Berlin Antlaşmasında yardımcı olacakları vaadiyle Kıbrısa yerleştiler.Kıbrıs daha sonra Mısır’ı ele geçirmek üzere İngilizler için bir atlama taşı olacaktı.
Berlin Antlaşması ve sonrası gelişmeler.
Berlin Antlaşması sadece İngiltere ve Avusturyayı
memnun edecek şekilde değişikliğe uğramış,Osmanlı Devleti için pek avantaj getirmemiştir.
1878 Berlin Antlaşmasına göre:
1.Bulgaristan üç idari bölüme ayrılacaktı.
a-Bulgaristan Krallığı(iç işlerinde serbest,dış
işlerinde Osmanlılara bağlı)
b-Doğu Trakya (bir hristıyan vali tarafından yö
netilecek,Osmanlılara bağlı olacaktı)
c-Makedonya (ıslahat yapmak şartı ile Osmanlıla
ra bırakıldı)
2.Kars,Ardahan ve Batum Ruslara;Batum Osmanlılara
bırakıldı.
3.Sırbistan,Karadağ ve Romanya bağımsızlıklarını
kazandı.
4.Bosna-Hersek Avusturya koruyuculuğuna bırakıldı.
5.Ermenilerin yaşadığı bölgelerde ıslahatlar yapılacak,bu ıslahatların takibi İngilizler tarafından yürütülecekti.
6.Giritte ıslahatlar yapılacaktı.
7.Osmanlılar savaş tazminatı ödeyecek,ancak taksitlendirilecekti.
Berlin Antlaşması,Osmanlılar için değişik açılar-
dan farklı gelişmelere neden olmuştur:
• İngiliz koruyuculuğu sona ermiştir.Avrupanın lideri durumunda olan İngiltere’nin Osmanlılardan desteğini çekmiş olması,diğer Avrupa devletlerinin de Osmanlılara olan bakış açısını değiştirdi.Onlarda desteklerini çektikleri gibi,Osmanlılara borç para vermiş olan devletler önceden İngiliz dostu olduğu için Osmanlıları alacak nedeniyle sıkıştırmaz- larken Berlin’den sonra hepsi birden alacakla-rını tahsil için harekete geçerek Osmanlıların tüm gelir kaynaklarına el koydular.Bu amaçla Duyun-u Umumiye Teşkilatı’nı kurdular.1881.
• İlk defa Ermeni konusu resmi kayıtlarda yer almış oldu.
