MÝLLÝ UYANIŞ YURDUMUZUNİŞGALÝNE TEPKÝLER

[PeRi]

II. ÜNÝTE:

MÝLLÝ UYANIŞ: YURDUMUZUNİŞGALÝNE TEPKÝLER



MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI VEİŞGALLER



v 30 Ekim 1918'de Limni Adası'nın Mondros Limanı'nda birİngiliz savaş gemisindeİtilaf Devletleri adınaİngiltere ile Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır. Osmanlı Devleti'ni Bahriye Nazırı Rauf (Orbay) Paşa,İtilaf Devletleri adınaİngiltere'yi Akdeniz filosu komutanı Amiral Calthorpe temsil etmiştir.



Ateşkesİmzalanmasını Zorunlu Kılan Nedenler:

1.      Osmanlı ordusunun savaşacak gücünün kalmaması ve büyük kayıplar vermesi

2.      Osmanlı devlet adamlarının Wilson ilkelerine duydukları güven

3.      Ateşkes metninin Ayan ve Mebusan Meclisi'nde görüşülüp, şartlarının çok ağır olduğu konuşulduğu halde başka çıkar yol olmadığının düşünülmesi



     25 Maddeden Oluşan Ateşkesin  Önemli Maddeleri:

v  Boğazlarİtilaf Devletleri'nin işgaline girecek.

v  Osmanlı ordusu terhis edilecek.

v  Osmanlı donanmasıİtilaf Devletleri'nin gözetiminde olacak.

v  Osmanlı'nın haberleşme araç-gereçleriİtilaf Devletleri'nin denetimine bırakılacak.

v  Toros Tünelleriİtilaf Devletleri tarafından işgal edilecek.

v İtilaf Devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durumun doğması halinde herhangi bir stratejik noktayı işgal edebilecek(işgallere olanak sağlayan 7.madde).

v  Doğu Anadolu'daki 6 ilde (Sivas, Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır ve Harput) karışıklık çıkarsaİtilaf Devletleri bu illerin herhangi bir kısmını işgal edebilecek (24. madde, Doğu Anadolu'da Ermeni devleti kurma amaçlarının göstergesi).



    Antlaşmanın Önemi:

·        İtilaf Devletleri, Osmanlı ordusunu terhis ederek yapılacak işgallerde herhangi bir direnişle karşılaşılmamasını hedeflemiştir.

·         Haberleşme ve ulaşım araçlarına el konulmasıyla işgallere karşı direniş gösterenlerin yardımlaşmaları engellenmeye çalışılmıştır.

·         Boğazların açılmasıylaİstanbul'un güvenliği tehlikeye girmiştir.



Antlaşmanın Sonuçları:

Ateşkes koşulları kayıtsız şartsız teslimiyeti öngörüyordu ( Bu da Osmanlı Devleti'nin fiilen sona erdiğini gösterir.).
Ateşkes imzalandıktan sonra ilk işgaller başlamıştır:



Ýngilizler à Musul, Urfa, Antep, Maraş, Merzifon, Batum
Fransızlar à Adana, Dörtyol, Mersin, Toros tünelleri, Afyon istasyonu
Ýtalyanlar à Antalya, Konya, Fethiye, Bodrum, Marmaris, Burdur
Ýtilaf Devletleri Donanmaları à Boğazlar


3.  Antlaşmanın uygulamasında ortaya çıkan sorunlardan dolayı Ahmetİzzet Paşa hükümeti istifa etmiş, Tevfik Paşa yerine gelmiştir. ( 3 Mart 1919'da Tevfik Paşa istifa etmiş, Damat Ferit Paşa sadrazamlığa getirilmiştir).

4.  21 Aralık 1918'de Osmanlı Mebusan Meclisi kapatılmıştır.





PARÝS BARIŞ KONFERANSI ( 18 OCAK 1919)



     Toplanma Nedeni:İtilaf Devletleri, kaybeden devletlerle yapacakları antlaşmaların koşullarını saptamak üzere Paris'te bir toplantı yapmaya karar verdiler.

     Konferansa hakim olan devletler;İngiltere, ABD, Fransa, Japonya veİtalya'dır.

   

Amaçları:

·         Avrupa'nın sınırlarını yeniden gözden geçirmek

·         Osmanlı topraklarının nasıl paylaşılacağına karar vermek

·         Batı Anadolu ve Ege'yiİtalya'ya değil,  daha güçsüz olan Yunanistan'a vermek

·        İtilaf Devletleri'ninİttifak Devleri ile yapacakları kesin barış antlaşmalarının şartlarını görüşmek



      Sonuçları:

§  Sömürgeciliğin yerini ilk  kez "manda" fikri aldı.

§  Osmanlı Devleti dışındaki devletlerle yapılacak barış antlaşmalarının şartları belirlendi.

§  Milletler Cemiyeti ( Cemiyet-i Akvam ) kuruldu.

§  Tamirat adı altında tazminat alınması kabul edildi.

§  Ermeni sorunu ilk kez uluslar arası bir konferansta görüşüldü.



   Konferansta, görüşmelerden sonra barış şartları belirlenmiş ve yenilen devletlerle şu antlaşmalar yapılmıştır:

                        Almanya à Versay Antlaşması ( 28 Haziran 1918 )

                        Avusturya à Saint German Ant. ( 10 Eylül 1919 )

                        Bulgaristan à Nöyyi Ant. ( 27 Kasım 1919 )

                        Macaristan à Triannan Ant. ( 4 Haziran 1920 )

                        Osmanlı Devleti à Sevr Ant. ( 10 Ağustos 1920 )





ÝZMÝR'ÝNİŞGALÝ (15 MAYIS 1919 )



v İzmir halkı Yunan işgalini önleyebilmek için bazı örgütler kurmuştur. Gazeteler ve toplantılar yoluyla işgal engellenmeye çalışılmış ancak tüm bunlara rağmenİngiliz ve Fransız donanmalarının komutasındaki Yunan ordusu,İngiltere'nin çıkarlarını korumak amacıyla 15 Mayıs 1919'daİzmir'i işgal etmiştir ve Rumlar Yunan askerlerini sevgi gösterileriyle karşılamışlardır.  Yunan birliği Konak meydanına geldiğinde Hasan Tahsin adıyla tanınan gazeteciye ilk kurşun atılmış, 2000 kadar Türk, Yunan askerlerince öldürülmüştür.



     Sonuçları:

·           İzmir'in Yunanlılar tarafından işgali Kuva-yı Milliye'nin doğmasını sağlamıştır.

·            Ülkenin değişik yerlerinde protesto gösterileri ve mitingleri düzenlenmiştir.

·           İzmir'in işgal edilmesi tehlikenin ne kadar büyük ve yakın olduğunu göstermiş, Kurtuluş Savaşı'nın başlamasını hızlandırmıştır.

·           İstanbul Hükümeti'ninİzmir'in işgaline tepkisiz kalması,  halkın Milli Mücadele'de yararlı cemiyetlerin ve Mustafa Kemal'in etrafında toplanmasına ortam hazırlamıştır.



       Kuva-yı Milliye: Yunanlıların İzmir'i işgali sonrasında, Anadolu'da ilerleyen düşmanlara karşı mücadele eden kuvvetlerdir. Kuva-yı Milliye'yi sivil halk, efeler, çeteler, terhis olmuş askerler ve subaylar oluşturur.



CEMÝYETLER



ZARARLI CEMÝYETLER



A. Azınlıklar Tarafından Kurulan Zararlı Cemiyetler



1.      Mavri Mira Cemiyeti:

·        İstanbul Fener-Rum Patrikhanesine bağlı olarak kurulmuştur.

·         Amacı, Bizansİmparatorluğunu yeniden canlandırmaktır ( Megaliİdea ).

·         Çeteler kurarak Yunan hükümeti lehine Propaganda faaliyetlerinde bulunmuştur.

2.      Pontus Rum Cemiyeti:

·         Fener Rum Patrikhanesine bağlı olarak çalışmıştır.

·         Batum'dan Sinop'a kadar olan Karadeniz kıyılarında bir Rum devleti kurmayı amaçlamıştır.

3.      Hınçak- Taşnak Cemiyeti:

·         Doğu Anadolu'da bağımsız bir Ermeni Devleti kurmayı amaçlamıştır.

·         Faaliyet gösterdiği bölgede silahlı çeteler kurarak yurdun güvenliğini bozmaya çalışmıştır.

4.      Etnik-i Eterya Cemiyeti:

·         Rumların kurduğu cemiyettir.

·         Yunanistan'ın bağımsızlığına kavuşmasını sağlamıştır.

·         Türkleri en çok uğraştıran cemiyettir.





B.   Bazı Türk ve Müslümanların Kurdukları Cemiyetler



1.      Hürriyet veİtilaf Cemiyeti:

§  Anadolu halkını Milli Mücadele'ye karşı kışkırtan bir cemiyettir.

2.      Sulh ve Selameti Osmaniye Cemiyeti:

§  Vatanın kurtuluşunun padişah ve halifenin emirlerine bağlı kalmakla mümkün olabileceğini savunmuştur.

3.      Tealiİslam Cemiyeti:

§  Vatanın kurtuluşunun hilafete veİslam'a bağlı kalınmakla mümkün olacağını savunmuştur.

4.      Kürt Teali Cemiyeti:

§  Siyasi ayrımcılığı amaçlayan bir cemiyettir.

§ İstanbul'da kurulan bu cemiyetin amacı, Doğu ve G.doğu Anadolu'da sınırları tam olarak saptanmamış Kürdistan adı verilen coğrafyadaİngiliz mandası altında özerk bir Kürk devleti kurmaktı.

5.     İngiliz Muhipler Cemiyeti:

§  Vatanın kurtuluşununİngilizlerle dost olmak ve işgallere karşı çıkmamakla mümkün alacağını düşünmüşler veİngiliz mandasını savunmuşlardır.

6.      Wilsoncular Cemiyeti:

§  Amerikan mandasını savunan cemiyettir.



YARARLI CEMÝYETLER



     Mondros Ateşkesi sonrasında Anadolu'da başlayan işgallere ve azınlık cemiyetlerinin isteklerine tepki olarak kurulmuş, bölgesel amaçlı cemiyetlerdir. Bölge halkının desteğini sağlamak için kongreler düzenlemiş ve Wilson ilkelerinin "çoğunluğu Türk olan bölgelerdeki egemenlik hakkı Osmanlı Devleti'nindir" maddesini uluslar arası kamuoyuna duyurmak

dayanak noktasını oluşturmuştur.



                               I.      Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:,

·         Mondros Ateşkesi'nden sonra kurulan ilk cemiyetlerdendir.

·         Trakya'nın Yunanistan'a verilmesi tehlikesi karşısında kurulmuştur. Ancak bu cemiyet M. Kemal'in Anadolu'ya geçmesi sırasında ulusal amaçlara uygun faaliyetlerde bulunmamıştır. Osmanlı Devleti yıkılırsa bağımsız bir Trakya Türk Cumhuriyeti kurmayı amaçlamıştır.



                            II.     İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

·        İzmir'in düşman işgaline girmesini engellemeyi amaçlamıştır.

·         Kuva-yı Milliye hareketinin oluşmasında  etkili olmuştur. Kuva-yı Milliye birliklerine silah ve cephane sağlamıştır.

·        İzmir'in işgali üzerine Reddiİlhak adını almış ancak etkinliğini kaybetmiştir.



                         III.      Reddiİlhak Cemiyeti:

·        İzmir'deki Yunan işgalini engellemek için kurulmuştur.

·         Balıkesir ve Alaşehir Kongrelerinin toplanmasında etkili olmuştur.



                         IV.      Trabzon Muhafaza-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti:

·         Trabzon ve çevresini Rum ve Ermenilere karşı korumak için Trabzon'da kurulmuştur.

·         Erzurum Kongresi'nin toplanmasına katkıda bulunmuştur.



                            V.      Kilikyalılar Cemiyeti:

·         Fransız ve Ermenilerin Adana ve çevresine yönelik emellerine tepki olarak, o emelleri engellemek içinİstanbul'da kurulmuştur.



                         VI.      Milli Kongre Cemiyeti:

·         Tüm ulusal güçleri birleştirmek, vatanın ve ulusun haklarını korumak amacıylaİstanbul'da kurulmuştur.

·         Kuva-yı Milliye sözünü ilk kez kullanan cemiyettir.



                               (ALINTIDIR)