TEST DIŞI TEKNİKLER
A. Gözleme dayalı teknikler 1. Gözlem
Bireyin belli zaman ve durumlarda gösterdiği davranışları sisternli bir şekilde gözleyerek sonuçlan kaydetme işidir.
• Gelişigüzel
• Sistemli
Gelişigüzel gözlemde bireyi tanımanın amacı ve göziem planı önceden oluşturulmaz.
Sistemli gözlemde kimin nerede, ne zaman ve hangi davranışlarının gözleneceği önceden planlanır.
Gözlem araç ve gereç kullanmayı. gerektirmediği için kullanılması kolay bir teknik olmakla birlikte bazı sınırlılıklara sahiptir. Belli bir durumda bireyin tüm davranışlarına dikkat etmek güç olduğundan gözlem sonuçları yüzeyse! olabilir.
2. Olay Kaydı (Anekdot)
Gözlem sonuçlarının objektif olarak kaydedilmesi yöntemidir. Anekdotun özetlenmesi İçin gözlenen
204
Rehberlik
bireyi tanıtan bilgiler, tarih, yer, gözlenen davranış, gözlemci ve gözlemcinin yorumunun kaydedileceği formlar kullanılır. Anekdotlarda gözlenen davranış, olay veya durumlar objektif bir şekilde betimlenmelidir, Anekdotlarda gözlemci yorumu gözlemcinin öznel yargılarından uzak olduğu tak-tirde faydalı bilgiler sağlayabilir ancak yorumun objektif olmayabileceği unutulmamalıdır.
3. Derecelendirme Ölçekleri
Derecelendirme ölçeği gözlem sonuçlarının kaydedilmesinde kullanılan araçlardan birisidir. Derecelendirme ölçeği, bir bireyin belli bir konuda çeşitli davranış özellikleri hakkında sıralanmış açıklayıcı ifade ya da cümlelerin, bireyi tanıyan ve gözlemi yapan kişi tarafından işaretlenmesini esas alır
Derecelendirme ölçekleri gözlenen niteliğin bireyde ne derece olduğunu saptamaya ve gözlem sonuçlarını sayısal verilere dönüştürmeye yarar.Derecelendirme ölçekleri sayısal, grafiksel ve betimsel dereceleme ölçekleri olarak farklı türlere ayrılır.
4. Oyun Terapisi
Oyun terapisi, çocukların duygu ve davranışlarının bir oyun ortamında gözlenmesi tekniğidir. Çocuklar kendilerini oyun aracılığıyla ifade ederler. Dolayısıyla çocukların duyguları ve davranışlarını incelemek, gösterdikleri davranış bozukluklarının sebeplerini anlamak için oyun ortamından yararlanmak anlamlı olmaktadır. Oyun terapisi hem bir bilgi toplama aracı hem de bir terapi yöntemidir.
Bu gözlemlerden çocuğun korkulan, öfkeleri, ihtiyaç ve istekleri hakkında bilgi edinilmektedir.
5. Vaka İncelemesi
Vaka incelemesi, sorunu olan kişinin tüm yön-leriyle derinlemesine incelenmesidir. Vaka incelemesinde bir çok test ve test dışı teknik bir arada kullanılarak sorunu olan birey hakkında çeşitli bilgiler toplanır.
Tekniğinin amacı, toplanan bilgiler ışığında bireyin sorununun nedenlerini ortaya koymak ve uygun çözümler üretmektir. Bu teknik okullarda öğrenme ve uyum güçlüğü gösteren veya özel eğitime muhtaç olan öğrencilerin
özgeçmişlerini, aile içi ilişkilerini, sosyal yaşâm ve kişiler arası ilişkilerini araştırmak amacıyla kullanılabilir.
B. Kendini anlatma teknikleri
1. Anket
Anket bireylerin belli bir konudaki bilgi, düşünce ve görüşleri hakkında bilgi toplamak için hazırlanmış soru gruplarıdır. Anket öğrencilerin duygu, düşünce ve görüşleri hakkında bilgi elde etmek amacıyla oldukça sık kullanılmaktadır.
Rehberlik ve psikolojik danışma çalışmalannda anketin asıl amacı, öğrencilerin kişisel nitelikleri, ev ve aile durumları, sağlık durumları, ilgileri, sevdikleri dersler ve etkinlikler gibi konularda bilgi toplamaktır.
2. Görüşme
Görüşme bireyi tanımada en yaygın olarak kullanılan tekniklerden biridir. Görüşme kişi ile yüz yüze, amaçlı ve planlı olarak yapılan konuşmadır.
3. Otobiyografi
Otobiyografı bireyin kendisi hakkındaki bilgilerin yine kendisi tarafından yazılı olarak anlatılmasıdır.
Otobiyografi, bireyin kendisi hakkında istediği her konuda yazması veya istenen konularda yazması olmak üzere iki şekilde yazdırılabilir. Otobiyografi tekniğinde amaç bireyin davranışlarının altında yatan etkenleri ortaya çıkarmak olduğundan bu bilgileri bireyle paylaşmak gerekir.
4. Problem Tarama Listesi
Problem tarama listesi bireylerin uyum ve gelişimini engelleyen sorunların ortaya çıkarılması için kullanılan bir tekniktir.
Bu teknikte çeşitli problem alanlarına il'işkin olarak listelenmiş ifadeler kullanılmaktadır. Bireyden kendisini yansıtan ifadeleri işaretlemesi istenmekte, sonuçlar bireysel veya grup olarak değerlendirilmektedir.
5. Psikodrama
Psikodrama bireyin duygularını, kaygılarını, korkulannı kısaca iç dünyasını bir oyun içinde rol oynayarak anlatması tekniğidir.
Rehberlik
205
Psikodrama daha çok psikolojik danışmada kullanılan terapötik bir tekniktir ve devam eden bir grup terapisi sürecinde gerekli görüldüğünde terapist tarafından uygulanmaktadır.
6. Arzu Listeleri
Çocuğa sorulan sorular sonucu doyurulmamış
gereksinimleri, arzuları, gerginlik, sıkıntı ve
sorunlarını ifade etme olanağı bulurlar. Örnek;
Alaaddinin sihirli lambası elinizde olsa ne
yapardınız?
C. Sosyometrik teknikler
1. Sosyometri
Grubu oluşturan bireylerin birbirleriyle ilişkilerini ve etkileşim biçimlerini değerlendirmeye yarayan bir tekniktir. Sosyometri tekniği bir grubu oluşturan bireylerin sosyal durumu, grup içindeki ait gruplar ve bireylerin rolleri hakkında bilgi verir.
Örneğin sosyometri uygulamasında amaç sınıfta kimlerin kimlerle arkadaşlık yaptığı ve yakın ilişkiler kurduğunu öğrenmekse öğrencilere "sınıfta en gevdiğiniz ve birlikte olduğunuz üç arkadaşınızın adını yazınız" şeklinde bir yönerge verilebilir.
2. Kimdir-Bu
Grup içjndeki sosyal ilişkilerin ortaya çıkarılması amacıyla kullanılan sosyometrik bir tekniktir. Kimdir-bu tekniğinde bireylere olumlu ve olumsuz davranış ifadelerinden oluşan bir liste verilir ve bireyden her davranışın yanma grupta bu davranışı kimin gösterdiğini düşünüyorsa o kişinin adını yazması istenir. Kişi ifadelerin yanma kendi ismini de yazabilir. Her davranışın yanma birden çok isim yazılabileceği gibi kişiler birden çok davranışın yanına da yazılabilir. Kimdir-bu tekniğinde, olumlu ve olumsuz davranışlar düz ifade veya soru cümlesi şeklinde olabilir. Örneğin listedeki ifadelerden biri "Başkalarıyla iyi geçinir." veya "Başkalarıyla iyi geçinen kimdir?" olarak düzenlenebilir.
3. Sosyodrama
Sosyodrama bir grup bireyin yaşadıklar, ortak bir sosyal soruna ilişkin rolleri paylaşarak uzman kişinin yönetiminde oynamalar, tekniğidir. Sosyodramada bireyler kendilerini değil sosyal sorunla ilgili olarak bir başkasının rolünü oynarlar. Psikodramada birey kendisini oynarken sosyodramada bir başkasını canlandırmaktadır.
