TELEVİZYONUN GENEL ETKİLERİ
Televizyon kitle iletişim araçları içinde en fazla tartışmaya konu olan araçtır. Bu tartışmalar, televizyonun birey ve toplum üzerindeki etkilerine odaklanmıştır. Televizyonun etkilerini şu şe-kilde sınıflayabiliriz:
Aile yapısına etkisi: Televizyon şeklen aileyi bir araya getiren bir araç gibi gözükse de aile fert¬lerinin karşılıklı ilgilerinin televizyon doğrultusunda yön değiştirmesine yol açarak aileyi bölme özelliği de taşır. Bilhassa akşamları ailece televizyon seyrederken suskun bir şekilde televizyon karşısında oturmak aile içindeki sohbetin ve duygu alışverişinin azalmasına yol açmakta, aile için¬de iletişim kopuklukları hatta anlaşmazlıklar çıkabilmektedir. Televizyonun gündüz yayınlarına baş¬laması ve bayanlara yönelik programların artması ile birlikte kadınların ilgisi ve zamanı kullanma eğilimleri büyük ölçüde televizyon yönünde değişmiş, aileleri için ayırdıkları zaman azalmış, kom¬şuluk ve arkadaşlık ilişkileri zayıflamıştır. Televizyonun aile üzerindeki olumlu tesiri ise fertlerin sey¬redilen program hakkında duygu ve düşüncelerini birbirlerine aktarmalarıdır. Böylece sadece sey¬retmek yerine, seyredileni düşünmek, düşünüleni başkalarına aktarmak fırsatı yakalanmış olmak¬tadır.
Eğitime etkisi: Televizyon, teknik özellikleri ve geniş kitlelere seslenebilme özelliği ile top-lum eğitimine katkıda bulunabilen bir araçtır. Kitleler, televizyonda verilecek dolaylı ya da do-laysız eğitim programları ile belirli bir eğitim seviyesine getirilebilir. Televizyon sayesinde eği-tim seviyesi aşama aşama yükseltilebilir. Kimi zaman da televizyon çocukların ders çalışması-nı engelleyen onların zaman kaybetmesine yol açan bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır.
Toplumun kültür yapısına etkisi: Televizyonun, toplum kültürünü etkilemesinin yanı sıra, bir kültür belirleyicisi olma özelliği vardır. Bu yüzden toplum kültürünü "televizyon kültürü" şek-linde de vasıflandırmak mümkündür. Yine televizyon, değişik kültürleri evrensel şekilde kay-naştırarak sosyal ve eğitime yönelik bir görev yerine getirmektedir. Ancak televizyonda yayın-lanan her program o toplumun değerlerine uygun olmayabilir. Örneğin, Amerika'da yapılan bir programda ortaya konulan düşünceler Türk toplumunun değer yargılarına aykırı olabilir.
Siyasi yapıya etkisi: Televizyon siyasi bilincin yerleşmesinde ya da insanların politize ol-malarında en etkin vasıtalardan biridir. İnsanlar televizyonda gördüklerinin tesiri ile siyasi bir tavır tespit edebilir ve tercih yapabilirler. Kitle iletişim araçları, kamuoyunu yönlendirme yete-neğine sahiptir. Toplumun hiç düşünmediği bir konuyu gündeme getirebilmekte bu yolla insan-ların düşüncelerini şekillendirebilmektedir.
Spora etkisi: Televizyonun, değişik spor türlerinin kitlelere tanıtılması açısından da olumlu et¬kileri vardır. Televizyonun spora olumsuz etkilerinden bir tanesi ise büyük futbol kulüplerinin mü¬sabakalarının televizyondan naklen verilmesidir. Statlardaki seyircinin azalmasına yol açan bu uy¬gulama birçok kesim tarafından tenkit edilmektedir. Televizyonda gösterilen saldırganlık davranış¬ları izleyiciler tarafından özümsenmekte ve bu tür davranışlar doğal olarak karşılanmaktadır.
Zamanın kullanımına etkisi: Televizyon, en fazla ilgi gören ve en popüler boş zaman düzen-leyicisidir. Televizyon insanları meşgul ederek onların boş zamanlarını doldurur. Kişiler, televizyon seyretmeye ayrılan zamanı, genellikle diğer faaliyetler için ayırdıkları zamandan kısarlar. Televiz¬yonun renkli çekiciliği, beden ve beyin gücünü gerektiren birçok faaliyetin terk edilmesine yol açar.
Kitap okumaya etkisi: Kitap okumaya ayrılan zamanın televizyon seyredilmek için kulla¬nılması ve dolayısıyla kitap okuma alışkanlığının ve kitap satışlarının azalmasına yol açması televizyonun olumsuz etkileri olarak gösterilebilir.
Reklamlar aracılığıyla etkisi: Hayal ve gerçeğin diğer programlara göre daha derinden ve ayrılmayacak derecede kaynaştığı yer reklamlardır. Reklamların senaryoları, insanların para harcamalarını sağlamak için hayal gücünü kullanmaya dönük tasarlanmıştır. Öte yandan tele-vizyon, topluma sunulan mal ve hizmetlerin tanıtılmasını, hangi malın hangi ihtiyaçları karşıla-dığına ilişkin bilgilerin verilmesini sağlar.
Televizyonun yararlarını genel olarak şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Bireylerin toplumsallaşmasını sağlamaktadır.
2. Toplum üyelerinin aralarında paylaşabilecekleri ortak deneyimler sağlayarak, sosyal de-
ğerler ve normları yaygınlaştırarak sosyal bağlılığın büyümesini sağlamaktadır.
3. Değişen sosyal normlara uyumu sağlamaktadır.
4. Yetişkinin vakit geçirmek amacıyla izlediği programları yetişkinlerle beraber izleyen ço-
cuğun yeni beceriler kazandığı, insanlar arası ilişkiler konusunda yeni fikirler edindiği bir öğ-
renme ortamı oluşmaktadır. Ancak bu düşünceye karşı görüşler de vardır. Bu görüşlere göre
televizyon hep beraber izlendiğinde grup üyeleri arasındaki ilişkiyi pekiştirmemektedir. Aile
üyelerinden her biri, izlediği programa karşı çoğu zaman grup üyesi olarak değil, yalnız kişisel
olarak tepkide bulunmaktadır.
5. Televizyonun bilgilendirme ve sosyalleştirme işlevleri vardır.
6. Dil ve zihin gelişimine katkıda bulunmaktadır.
7. Kişinin yakın çevresinde ulaşamayacağı görüntüler sunarak onun çevresini zenginleştir-
mektedir.
8. Televizyon hoşça vakit geçirmek için önemli bir eğlence aracıdır.
9. Okul öncesi çocukların hayal güçlerinin gelişmesini sağlamaktadır. Bazı gelişmiş ülkelerde
okul öncesi eğitimden okula giderek faydalanamayan çocuklar için yayınlanan okul öncesi eğitim
programlarıyla televizyon okul öncesi eğitimin amaçlarını gerçekleştirme görevini üstlenmiştir.
10. Televizyon bireylerin kendilerini tanıyabilmelerine, kişiliklerini geliştirebilmelerine ortam
hazırlayan, zaman zaman onlara düşünme ve eleştirme fırsatı veren bir araçtır.
Televizyonun zararlarını genel olarak şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Televizyon saldırganlık ve şiddete neden olmaktadır.
2. Bireyi bir hayal dünyasına çekerek gerçeklerden uzaklaştırmaktadır.
3. Çocuklar ekranda gördükleri tehlike sahnelerini kendi yaşamlarında da uygulamaya ça-
lışarak kendilerine zarar verebilmektedirler.
4. Tüketim beklentilerini değiştirebilmektedir.
5. Aile ve arkadaşlık ilişkilerinden uzaklaştırabilmektedir.
6. İnsani ilişkilerin yerini televizyonun getirdikleri alabilmektedir.
7. Göz sağlığını bozabilmektedir.
8. Hareketsizliğe neden olduğu için genel fizik gelişimini olumsuz etkileyebilmektedir.
9. Kolay bilgi edinme alışkanlıkları vererek okuma zevkini azaltmakta ve okuma süresini kı-
saltabilmektedir.
10. Çocukların dikkat sürelerini azaltabilmektedir.
11. Televizyonda zengin yaşam ve estetik anlayışının, daha yeni, daha lüks yaşama yarışı-
na sebep olması temel gereksinimlerini karşılamakta zorluk çeken alt gelir seviyesindeki ço-
cuklar ve gençler üzerinde gerginlik ve şiddet içeren davranışlara yol açabilmektedir
