Konu: Sosyal bilgiler dersi genel ders notları

[Sosyal Bilgiler1]

SOSYAL BİLGİLER
KARADENİZ BÖLGESİ K I B I K Ç E K M E Y E C E K D İ
MARMARA BÖLGESİ S U T B E Y
EGE BÖLGESİ E S M A B O M Y A M U K
AKDENİZ BÖLGESİ S E B E B A T A B E G
İÇ ANADOLU BÖLGESİ H A K K İM E (Volkanik Dağlar)
S E Ç S A H T E İ
DOĞU ANADOLU BÖLGESİ A T A S I N (Volkanik Dağlar)
A K P A K B O M
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ KARCA DAĞVe MARDİN KAPI
Toros dağlarıda güneyde uzanmaktadır.
TÜRKİYE
Türkiyenin kuzeyinde: Karadeniz--->Sinop--->İnceburun
Kuzeybatısında : Marmara Denizi
Batısında : Ege Denizi--------------->Gökçeada--->Avlaka
Güneyinde : Akdeniz-------------------->Hatay-------->
Doğusunda :---------------------------------->Iğdır
TÜRKİYE'NİN İki önemli boğazıvardır. İstanbul BoğazıKaradeniz ve Marmara
Marmara Uzunluğu 31 km. genişliği 660 m. ve 3 km. arasında değişir.
Çanakkale Boğazıise Marmara ve Ege Deniz'ini birbirine bağlar Uzunluğu 65 km. Genişliği 2-6 km.
arasında değişir.
TÜRKİYE'NİN KOMŞULARI
Doğuda : Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, Nahcıvan, İran
Güneyde : Irak, Suriye
Kuzeybatıda : Yunanistan, Bulgaristan ile komşudur.
TÜRKİYE'NİN en doğu ucu ---->Türkiye, İran, Azerbaycan, Nahcivan sınırlarının kavşak noktasıdır.
En batıucu-------->Gökçeadadaki Avlaka burnudur.
En güney ucu---->Hatay ilinin Beysun köyüdür.
En kuzey ucu----->Sinop ilinin İnceburundur.
TÜRKİYENİN ÖLÇÜMLERİ
Türkiye'nin eni : 680 km.
Türkiye'nin boyu : 1565 km.
Yüzölçümü : 814.578 kilometre karedir.
İKLİMİ:
Üç iklim görülür.
1-Karadeniz İklimi:Yazlar serin, kışlar ılık ve her mevsim yağışlıgeçer. Karadeniz kıyısıboyunca

etkilidir. Doğu Karadeniz bölümü yurdumuzun en çok yağışalan bölümüdür.
2-Karasal İklim: Yazlar sıcak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Yaz ve kışmevsimleri arasındaki
sıcaklık farkıfazladır. Yurdumuzun dağlarla çevrili deniz etkisini alamayan alanlarda görülür. En fazla
yağışilk bahar mevsiminde düşer. İç Anadolu, Doğu Anadolu Trakya'nın iç kısımlarıve Güney doğu
Anadolu da görülür.
3-Akdeniz İklimi: Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıgeçer. Don olaylarıve kar yağışları
ender görülür.
Akdeniz ve Ege bölgelerinin kıyıkesimlerinde görülür. Ayrıca Marmara kıyılarında görülen bu iklim
tipi, bu alanda daha serttir.
BİTKİÖRTÜSÜ:
Orman: Karadeniz ikliminin bitki örtüsüdür. Bol yağışister.
Bozkır(Step): Karasal iklimin görüldüğü alanların bitki örtüsüdür. Kısa bir süre yeşil kalan daha sonra
kuruyan kısa boylu ot topluluklarıdır. Geven ve Yavşan Otu karakteristik bitkileridir.
Maki: Akdeniz ikliminin tipinin bitki örtüsüdür. Yaz kışyeşil kalan kısa boylu ağaç ve çalılıklardan
oluşur. Defne, Mersin, Zakkum, Keçi boynuzu karakteristik bitkileridir. Makiler yaz kuraklığına karşı
da dayanıklıdır.
KaynağınıTürkiye’den Alıp DışÜlkelere Dökülen Akarsularımız
Dicle: Doğu Anadolu’dan doğar, Basra Körfezine dökülür.
Fırat: “ “ kaynağınıalır. Irak topraklarında Dicle nehri ile birleşerek Basra
Körfezine dökülür.
Çoruh: Doğu Karadeniz’den doğar. Gürcistan topraklarından Karadeniz’e dökülür.
Aras: Doğu Anadolu’dan doğarak Hazar Deniz’ine dökülür.
Kura: “ “ kaynağınıalır. Azerbaycan topraklarında Aras nehri ile birleşerek
Hazar Deniz’ine dökülür.
KaynağınıDışÜlkelerden Alıp Yurdumuza Dökülen Akarsularımız
Meriç: Bulgaristan’dan kaynağınıalarak Ege Deniz’ine dökülür.
Asi: Lübnan dağlarında doğar, Hatay’dan Akdeniz’e dökülür.
Yurdumuzda KaynağınıAlıp Yine Yurdumuza Dökülen Akarsularımız
Kızılırmak: En uzun Akarsuyumuzudur. Karadeniz’e dökülür.
Yeşilırmak: Karadeniz’e dökülür.
Sakarya: Karadeniz’e dökülür.
Susurluk: Marmara’ya dökülür.
Gediz, Bakırçay, Büyük ve Küçük Menderes: Ege Deniz’ine dökülür.
Göksu, Aksu, Ceyhan, Seyhan, Tarsus: Akdeniz’e dökülür.
KARADENİZ BÖLGESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ:
1- Bölgede yer alan Kuzey Anadolu Dağlarıkıyıya paralel uzanır. batıdan doğuya gidildikçe sıkışır ve
yükselir.
2- Zigana Türkiye'nin en uzun karayolu tünelidir.
3-Doğu Karadeniz’de ulaşım dağlardan güçlükle sağlanır. Orta kesimde yükselti azdır. İç kesimlerde
ulaşım daha kolaydır.
4-Dağlar arasında tarıma elverişli ovalar yer alır. (Batıkesiminde)
5- Dağların kıyıya çok yakın olmasıve denize paralel uzanmasınedeniyle girinti ve çıkıntılar azdır.
Bundan dolayıdoğal liman, koy ve körfezler yoktur. Tek doğal liman Sinop’tur. Samsun, Trabzon,
Ereğli gibi limanlar dalga kıranlarla korunur.
6-Doğal göller bakımından fakirdir. Heyelan gölleri dışında baraj gölleri bulunur.
7-Karadeniz derdin ve az tuzlu bir denizdir. Suların az tuzlu olmasının nedeni yağışın bol,
buharlaşmanın az olmasıdır. 150-200 metreden daha derin yerlerde Kükürtlü Hidrojen Gazı
bulunduğu için canlıyaşayamaz.
8-Kıyıkesimlerinde Karadeniz iklimi görülürken iç kesimlerde yamaçlarda yağışdaha azdır. Kara

İkliminin etkisindedir.
9-Bitki örtüsü ormanlıktır. Dağların denize bakan yamaçlarında daha gür ormanlıklar bulunur. İç
kesimlerde ise daha seyrektir.
10-Kalabalık nüfuslu değildir. Nüfus genelde kıyıve ovalıklarda toplanmıştır.
Karadeniz kıyıkemsinde de dağınık bir yerleşim görülür Sebebi yer şekillerinin fazla engebeli
olmasınedeniyle tarım alanlarının küçük parçalar halinde dağılmışolmasıdır. Halk bu nedenle
geçimini sağlamak için büyük kentlere göç eder.
11-Nüfusun büyük bir bölümü tarımla uğraşır.
Çay: Ülkemizin çay gereksiniminin tamamıD. Karadeniz Bölümünden karşılanır. Çay bol
yağışyıkanmışve kireçsiz toprak ister.(Rize) ,(Çay-Kur)
Fındık: Bölgenin en önemli ürünüdür. En çok Giresun, Trabzon ve Ordu da yetiştirilir. Dış
ülkeye ihraç edilir. (Fisko Birlik)
Mısır: Bölgenin en önemli besin kaynağıdır. Tüm kıyışeridinde yetişir.
Tütün: Orta ve BatıKaradeniz’de yetişir.
Pirinç: Orta Karadeniz’in ovalarında yetişir.
12- Diğer geçim kaynaklarıhayvancılık, balıkçılık, deniz taşımacılığı, ormancılık ve madenciliktir.
13- Farklıolarak Zonguldak dışarıdan göç alır.Kömürün varlığına bağlıolarak Karabük ve Ereğli’de
Demir-Çelik fabrikalarıkurulmuştur. Türkiye’nin en büyük taşkömürü havzasıburadadır ve en büyük
demir-çelik endüstrisi de bu bölgededir.
AKDENİZ BÖLGESİ’NİN GENEL ÖZELLİKLERİ:
1- Türkiye’nin dördüncü büyük bölgesidir.
2- Dağlık ve engebeli bir bölgesidir. Kıyılarıaz girintili çıkıntılıve dar bir kıyışeridi vardır.
3- Batıve Orta Toroslar arasında Taşeli platosu uzanır.
4- Toros dağlarıulaşımıgüçleştirdiğinden iç bölgelere bağlantıgeçitlerden sağlanır. Gülek
Boğazı(Çukurova ve İç Anadolu arası) Çubuk Boğazı(Antalya ve Göller Yöresi arası), Belen
Geçidi (Amanoslarda)
5- Hatay’da genişve verimli Amik ovasıbulunur.
6- Beyşehir, Eğirdir, Burdur ve Acıgöl’ün bulunduklarıalana “Göller Yöresi” adıverilir.
7- Körfezleri Fethiye, Finike, Antalya, Mersin ve İskenderun
8- Kıyıkesiminde Akdeniz iklimi hakimdir. Bitki örtüsü maki, yüksek yerlerde Çam ormanlarıdır.
Dağların İç Anadolu’ya bakan kesimlerinde kuraklık artar ve bozkırlar görülür.
9- Nüfusun fazla değildir. Nüfusu verimli ovalar ve endüstri bölgelerinde toplanmıştır. Bölgenin en
büyük şehri ve endüstri merkezi Türkiye’nin dördüncü büyük şehri olan Adana’dır. Adana
pamuk hasadının yapıldığıyaz mevsiminde oldukça fazla göç alır.
10- Tarım önemli bir gelir kaynağıdır. Bölgede küçük başhayvancılıkta vardır. Göller Yöresinde;
gül ve haşhaşyetiştiriciliği yapılmaktadır.
11-Mersin de AtaşRafinerisi, Seydişehir de Alüminyum işletmeleri, İskenderun da DemirÇelik
vardır. Fethiye de Krom, Keçiborlu’da Kükürt, Seydişehir ve Akseki de Boksit
çıkartılmaktadır.
12- Ekonomiye en fazla katkısıtarım alanında olmaktadır. Türkiye’nin Pamuk ihtiyacının büyük
bölümü Çukurova’dan karşılanmaktadır. Ülkemizde Turfanda Sebzeciliğin en fazla yapıldığı
bölgedir. ( Mevsiminde yetişmesi gereken ürünlerin daha erken yetiştirilmesi demektir) Isparta
yöresinde gül ve gül yağıüretimi önemlidir.
İÇ ANADOLU BÖLGESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ:
1- Anadolu’nun tam ortasında yer alan ikinci büyük bölgemizdir.
2- Yüksek plato ve ovalar genişyer kaplar. Bu nedenle ulaşım oldukça kolaydır. Platoları
Cihanbeyli, Bozok, Obruk, Haymana… Ovaları, Konya, Ereğli ovası
3- Türkiye’nin ikinci büyük gölü olan Tuz Gölü buradadır. Akşehir, Eber, Tuzla, Seyfe ve
Çavuşsuyu buradadır.
4- Bölgede kara iklimi görülür. Etrafının dağlarla çevrili olmasıdeniz etkisinin bölgeye
sokulmasınıengellemiştir. En çok yağışilkbaharda görülür.
5- Bitki örtüsü bozkırdır. Akarsu boylarında ağaçlıklara rastlanır.
6- Az nüfuslu bir bölgedir. Nüfus daha çok kenar kesimlerindeki yağışalan dağeteklerinde ve
kuzeyde toplanmıştır. Türkiye’nin başkenti ve ikinci büyük kenti olan Ankara buradadır.

7- Ekonomisi tarıma dayanır. Türkiye’nin tahıl ambarıdır. (Arpa, buğday) İklimi yarıkurak olduğu
için Nadas usulü kullanılır. (Nadas: Arazinin her yıl ekilmeyip bazıyıllarda dinlendirilmeye
ayrılmasıdır.) Buğday en çok Konya’da pirinç ise Ankara’da yetişir.
8- Küçükbaşhayvancılık yaygındır. En çok koyun ve tiftik keçisi yetiştirilir.
9- KromEskişehir-Seyitgazi
Bor--Eskişehir
Linyit-Ankara
KayatuzuÇankırı
LületaşıEskişehir
Civa-Niğde
10- Endüstri son yıllarda gelişme göstermiştir. Kırıkkale’de Orta Anadolu Rafinerisi ve Savunma
Sanayi kurulmuştur.Kızılırmak ve Sakarya üzerinde hidroelektrik santralleri vardır.
11- Tarım alanında katkısıbüyüktür. Özellikle Buğday üretiminde birinci sıradadır. İhraç
ürünlerinde Tiftik keçisi önemlidir. Ulaşım, ticaret, bankacılık ve endüstri alanında önemli
gelişmeler sağlanmıştır. Nevşehir, Ürgüp, Göreme, Konya önemli turizm merkezleridir.
MARMARA BÖLGESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ:
1- İkinci küçük bölgemizdir. Bozcaada ve Gökçeada bu bölgemiz sınırlarıiçindedir.
2- Yükseltisi en az olan bölgemizdir.
3- Adaları: Bozcaada, Gökçeada, Heybeliada, Burgaz, İmralı, Büyükada ve Avşa
4- Yarımadaları: Gelibolu, Biga, Kapıdağ, Kocaeli ve Çatalca
5- Körfezleri: İzmit, Gemlik, Bandırma ve Erdek
6- Marmara çevresinde Akdeniz iklimi görülür. Ancak yazlar sıcak ve kurak değildir. Kışmevsimi
daha soğuktur. Zeytinlikler, bağlar ve bahçeler genişyer tutar. Karadeniz kıyılarında
Karadeniz iklimi görülür. Trakya’nın iç kesimlerinde ise Kara iklimi görülür. Karadeniz ikliminin
görüldü yerlerde orman, kara ikliminin görüldüğü yerlerde ise bozkır görülür.
7- Türkiye’nin en yoğun nüfuslu bölgesidir. Yer şekilleri, ulaşım imkanlarıve iklimin
uygunluğu nedeniyle yerleşme uygundur. Nüfus kentlerde toplanmıştır. En çok göç alan
bölgemizdir.
8- Türkiye’nin endüstri, ticaret, ulaştırma ve kültür etkinlikleri bakımından en gelişmiş
bölgesidir.
9- Endüstri bakımından en ön sıradadır. İstanbul ticaret ve ulaştırma bakımından dünyaya açılan
kapısıdır. Türkiye’nin endüstri ürünlerinin yarısıburada üretilir. İstanbul ve Bursa en önemli
turizm merkezleridir.
EGE BÖLGESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
1- Yurdumuzun üçüncü küçük bölgesidir.
2- Diğer bölgelerimizden farklıolarak dağlar denize dik olarak uzanır. Bu nedenle kıyılarıçok
fazla girintili ve çıkıntılıdır.
3- Yarımadaları: Karaburun, Bodrum, Reşadiye ve Bozburun
4- Körfezleri: Edremit, Çamdarlı, İzmir, Kuşadası, Güllük ve Gökova
5- Kıyılarında görülen Akdeniz İkliminin etkisi dağlar arsındaki ovalardan içerilere kadar sokulur.
Bitki örtüsü maki ve çam koruluklarıdır. Bölgenin iç kesimlerinde ve yüksek yerlerinde Kara
iklimi görülür. Bitki örtüsü, otsu topluluklar ve yüksek kesimlerde ormandır.
6- Kalabalık bir bölgedir. Kıyıkesimi ve verimli ovalar sık nüfusludur. Daha çok kentlerde
yaşarlar. Marmara’dan sonra en fazla göç alan bölgedir. İzmir Türkiye’nin üçüncü büyük
şehridir. Önemli bir ticaret merkezi ve limanıdır. İç kesimlerinde nüfus daha azdır.
7- Kıyıkesiminde ürün çeşidi fazladır. Turfanda sebzecilik yapılır.
8- İlaç yapımında kullanılan meyan kökü ve dericilikte kullanılan meşe palamudu bölgenin en
önemli kaynağıdır.
9- Maden bakımından zengindir.
10- İzmir Çamaltıtuzlasında tuz elde edilir. Endüstri bakımından da gelişmiştir. İzmir ve Manisa
çevresinde endüstri kuruluşlarıyoğundur. İzmir’de Aliağa Rafinerisi vardır.
11- Marmara’dan sonra en gelişmişbölgemizdir. İzmir önemli limanıdır. Ekonomiye katkısıen çok
tarım alanındadır. Tütün, önemlidir.
12- Soma, Tunçbilek Termik Santrali Kemer, Demir köprü, Adıgüzel Hidroelektrik Santralleri
elektrik üretmektedir.

13- Gerek tarihi, gerekse doğal güzellikleri bakımından önemli bir turizm bölgesidir.
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
1- Alan bakımından en küçük bölgemizdir.
2- Yer şekilleri oldukça sadedir. Diyarbakır havzası, Harran (Altınbaşak) ve Suruç ovalarıve
Gaziantep ve Şanlıurfa platolarıdüzlükleridir. Bölgenin en yüksek yeri Karacadağvolkanik
kütlesidir.
3- Bölgenin genelinde karasal iklim görülmekle beraber, batıbölümü Akdeniz ikliminin etkisi
altındadır. En yüksek sıcaklıklar bu bölgede görülür. Yıllık yağışmiktarıİç Anadolu’dan fazla
olmasına rağmen buharlaşma çok olduğu için en kurak bölgemizdir. Siverek.
4- Bitki örtüsü bozkırdır. Türkiye’de en az ormana sahip bölgemizdir.
5- Türkiye’de en az nüfusa sahip bölgemizdir. Nüfus daha nemli olan batıkesiminde, Torosların
eteklerinde ve Mardin Eşiğinde toplanmıştır.
6- Ekilebilecek alan çok ancak su yetersizdir. Sulanabilen alanlar tarıma elverişlidir. Fırat ve
Dicle nehirlerinin suyundan faydalanabilmek için (GAP) projesi devreye sokulmuştur. Bu
şekilde bölgenin verimi artırılmak istenmiştir.
7- Bölgede en çok buğday, mercimek, Antep fıstığıve üzüm yetiştirilir. Küçükbaşhayvancılık
diğer bir uğraştır. Koyun, keçi ve hayvan ürünleri ticareti gelir kaynaklarındandır.
8- En önemli gelir kaynağıpetroldür. Petrol Diyarbakır, Siirt ve Adıyaman çevresinde çıkartılır.
Petrolü Batman Rafinerisi işlemektedir. Gaziantep endüstri bakımından gelişmiştir.
9- Bölgenin en önemli özelliği (ekonomik bakımdan) Türkiye’de petrolün tek çıkarıldığıyer
olmasıdır. Ayrıca son yıllarda devreye sokulan Atatürk Barajıelektrik üretiminde önemlidir.
Ülkemizde en çok Mercimek üretilen bölgemizdir.
DOĞU ANADOLU BÖLGESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
1- Alan bakımından en büyük bölgemizdir.
2- Türkiye’nin en yüksek ve en dağlık bölgesidir.
3- Van Gölü üzerinde feribot seferi yapılır. Suyu sodalıolduğu için balıkçılığa elverişli değildir.
4- Şiddetli Kara iklimi görülür. Yazlar kısa ve serin, kışlar uzun ve soğuktur. En düşük
sıcaklıklar burada görülür. (Erzurum-Iğdır)
5- Bitki örtüsü alçak yerlerde bozkır, yüksek yerlerde ormanlıktır. Ancak ormanlar son yıllarda
tahrip olmuştur.
6- Az nüfuslu bir bölgedir. Dağlık olması, iklimin elverişsizliği, tarımalanlarının darlığıgöçlere
neden olmaktadır. Nüfus ovalarda toplanmıştır.
7- Başlıca geçim kaynağıhayvancılıktır. Daha çok büyükbaşhayvancılık yapılır.(Erzurum-Kars
Yaylası) Hayvan ve hayvan ürünleri ticareti yapılır. İklimin uygun olduğu yerlerde tarım da
yapılmaktadır. Daha çok Buğday, arpa, pamuk, Malatya’da kayısıyetiştirilir.
8- Türkiye’nin maden bakımından en zengin bölgesidir.
Demir-Divriği-Hekimhan
Bakır--Ergani-Maden
Krom--Guleman-Palu
Kayatuzu->Erzincan
9- Bölgede Keban, Karakaya Hidroelektrik Santralleri ve Afşin-Elbistan Termik Santralleri ile
Türkiye’nin en fazla elektrik üreten bölgesidir.
10- En önemli ekonomik katkısıhayvan ürünleri ve canlıhayvan ticaretidir(İhracat).
11- Siirt battaniyeleri ile ünlüdür.
BÖLÜM BÖLÜM BÖLGELERİMİZİN ÖZELLİKLERİ:
Karadeniz Bölgesi
BatıKaradeniz Bölümü:
Dağlar: Küre, Bolu, Ilgaz ve Köroğlu
Ova: Düzce, Bolu, Kastamonu
Akarsu: Devrez çayı, Gökırmak, Yenice Irmağıile Bartın Çayı

Yer altı: Zonguldak-Taşkömürü, Ereğli-Karabük-Demir-Çelik, Küre-Bakır
Liman: Sinop (Doğal liman), Zonguldak ticaret limanı
Fabrika: Kastamonu-Şeker
Tarım Ürünleri: Mısır, buğday, pirinç, tütün, şekerpancarı, keten, kenevir
Turizm: Bolu-Abant Gölü, Yedigöller Milli Parkı, Düzce-İçmeler, Safranbolu Evleri, Kışsporları
Kartalkaya-Ilgaz
Orta Karadeniz Bölümü:
Dağları: Canik
Irmak: Yeşilırmak, Kızılırmak
Ovalar: Çarşamba, Bafra
Liman: Samsun
Yer altı: Merzifon-Havza ve ÇeltekLinyit
Ürünleri: Mısır(en Önemli) tütün, şekerpancarı, pirinç, ayçiçeği, soyafasulyesi ve fındık
Fabrika: Samsun ve Tokat Sigara Fab. Turhal, Suluova ve Çorumdaki Şeker Fab.
Doğu Karadeniz Bölümü:
Dağları: Çimen, Kop, Mescit ve Yalnızçam
Vadileri: Kelkit ve Çoruh
Heyelan Gölleri: Tortum ve Sera
Geçit: Trabzon’un güneyinde Kalkanlıgeçidi, Zigana geçidi.
Liman: Trabzon
Ürünleri: Mısır, tütün, paptates, fasulye, sebze ve meyve kıyıkesiminde çay ve fındık
Fabrikaları: Çay-KurRize, Fiskobirlik-Giresun
Yer altı: Artvin de MurgulBakır
Turizm: Trabzon’daki Atatürk Köşkü ve Maçka’daki Sümela Manastırı
Akdeniz Bölgesi
Antalya Bölümü:
Ovaları: Antalya ve Manavgat, Bozova, Elmalı, Acıpayam, Tefenni
Dağları: Bozdağları, Sultan ve Geyik
Gölleri: Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl
Akarsuları: Dalaman, Aksu, Manavgat
Turistik:Manavgat Çavlanı
Ürünleri:Buğday, Şeker pancarı, gül, anason, turfanda sebze
Hayvancılık:Küçükbaşhayvancılık, kıl keçisi
Fabrika: (Isparta) Türkiye’nin gül merkezidir. Gülbirlik, gül yağıfabrikası, aynızamanda en büyük
halımerkezidir.,Burdur Şeker fabrikası.
Madenleri:Krom, Kükürt ve boksit(Seydişehir) Alüminyum (dalaman) Kağıt Fabrikası.
Turizm:Antalya ve Çevresinde) Side, Perge, Aspendos, Selçuklu Kervansarayları, Karain,
Damlataşve İnsuyu mağaraları, Düden, Manavgat, Kurşunlu Çavlanı
Adana Bölümü:
Dağları:Boklar, Aladağ, Binboğa, Tahtalı, Nur dağları
Ovaları:Çukurova, Amik, Dörtyol, Silifke
Geçitleri: İç Anadolu-Çukurova=Gülek
İç Anadolu-Silifke=Sertavul
Bölümü-Güneydoğu Anadolu’ya bağlayan= Belen geçidi
Akarsular:Asi, Ceyhan, Seyhan ve Göksu
Üretim:Pamuk, Mısır, Susam, Yerfıstığı, Pirinç, Soya fasulyesi, nohut, tahıl, turunçgiller
Fabrika:Adana:__Dokuma başta olmak üzere gıda, kimya, çimento ve tarım makineleri
Rafineri:Mersin AtaşRafinerisi, İskenderun Demir-Çelik Fabrikası

İç Anadolu Bölgesi:
Konya Bölümü:
Dağları:Karadağ, Karacadağ
Platolar:Tuzgölü, Cihanbeyli ve Obruk
Ovalar:Konya
Göl:Tuzgölü, Eber ve Akşehir
Tarım:En fazla buğday- Arpa, Şeker pancarıile haşhaş
Hayvancılık:Küçükbaş(Koyun ve Tiftik Keçisi)
Yer altı:Sarayönü Civa
YukarıSakarya Bölümü:
Dağları:Sündiken, Köroğlu, Sivrihisar, İdris, Elmadağ
Ovalar:Ankara, Eskişehir, Akıncıve Çubuk
Plato:Haymana
Göl:Eymir ve Mogan
Fabrika:(Ankara) Uçak, Traktör, Çimento
Tarım:Buğday, Arpa, Şekerpancarı
Hayvancılık:Küçükbaşhayvancılık(Koyun ve Tiftik Keçisi)
Yer altıKaynakları:Linyit, Bor, Krom ve Lületaşı
Turistik:Ankara’da HacıBayram Veli Türbesi, Gordion, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Anıtkabir,
Atatürk Orman Çiftliği ve Çankaya Atatürk Köşkü, Eskişehir’de Yunus Emre Türbesi…
Orta Kızılırmak Bölümü:
Dağları:Hasandağı, Melendiz, Erciyes Dağı(SönmüşYanardağ)
Plato:Bozok
Ovalar:Kayseri, Develi ve Aksaray
Fabrikaları:(Kayseri) Hava ikmal ve Bakım, Bez Fabrikası, Sucuk Fabrikası, Pastırma FAb.
(Kırıkkale) Silah Fab. (Kırşehir) :Lastik Fab.
Rafineri:Kırıkkale Rafinerisi
Yer altı:Çinko, Demir, Flüorit, Jips ve Kaya Tuzu
Üretim:Buğday, Arpa, Tahıl, Şekerpancarıve Baklagiller(Nevşehir ve Niğde’de) Elma, Bağdem,
Üzüm
Turistik:Nevşehir) Ürgüp, Göreme (Yer altıŞehirleri) Ihlara Vadisi, Peri Bacaları
YukarıKızılırmak Bölümü:
Dağları:Akdağlar, Çamlıbel, Hınzır veTecer
Fabrikaları:Sivas Tütün Fab., Beton Travers, Süt işleme, Et Fabrikası
Ürünleri:Arpa, Buğday, Çavdar ve Şeker Pancarı
Hayvancılık:Küçük ve BüyükbaşHayvancılık
Yer altı:Demir, Krom, Linyit
Ege Bölgesi:
Ege Bölümü:
Dağları:Kaz, Marda, Yunt, Bozdağlar, Aydın
Akarsuları:Bakırçay, Gediz, Küçük ve Büyük Menderes
Set Gölü:Çamiçi
Önemi:Sanayi, Ulaşım, Ticaret ve Turizm (İç göç alır)
Turizm:Ayvalık, Kuşadası, Bodrum, Marmaris
Ticaret:İzmir 3. büyük şehir(İstanbul,Ankara)
Sanayi:Otomontoj, Madeni Eşya, petro-Kimya, dokuma, Çimento, Sigara Zeytinyağı

Rafineri:Aliağa Petrol Rafinerisi(İzmir)
Ticaret:Edremit ve Ayvalık Türkiye’nin başta Zeytin üretim ve dağıtım yeridir.
Ürünleri:Bakırçay ovasıve İzmir çevresi tütün, Gediz ve Küçük Menderes ovaları, Çekirdeksiz
Üzüm, Büyük Menderes Ovasıİncir, Pamuk, Mısır, Sebze ve Meyve, Meyan Kökü, Meşe
Palamudu ile Turunçgiller
Hayvancılılk: Küçükbaşhayvancılık yapılır, Muğla çevresinde Arıcılık önemlidir.
Yer altıSoma ve Yatağan’da) Termik Santral (Eğmir) Demir (Menteşe yöresi) Krom, (Ödemiş)
Civa (Soma ve Yatağan) Linyit, (İzmir ve Muğla çevresinde) Zımpara Taşı
Not:İzmir ÇamaltıTuzlası, Türkiye’nin denizden tuz elde edilen en büyük merkezidir.
Turizm:(Denizli) Pamukkale Travertenleri ve kaplıcaları
İç Anadolu Bölümü:
Dağları:Murat, Eğriboz ve Emir
Ovalar:Kütahya ve Afyon
Üretim:En çok (Buğday), haşhaşve Şekerpancarı
Hayvancılık:Küçük başhayvancılık
Halıcılık:Uşak, Gördes, Kula, Demirci ve Simav dünyada ünlüdür.
Çinicilik:Kütahya
FabrikaUşak) İlk şeker pancarıFab. (Afyon) Şeker ve Çimento ve Madensuyu İşletmesi, (Gediz)
İplik Fabrikası
Yer altı: (Tuçbilek ve Seyitömer) Termik Santrali, (Afyon) Mermer Ocakları, (Kütahya) Krom
Yatakları
Marmara Bölgesi:
Yıldız Bölümü:
Dağlar:Yıldız
Ürünler:Ormancılık, Orman Ürünleri, Yıldız Dağlarıeteklerinde hayvan mandıracılık, Ayçiçeği,
Şekerpancarı, buğday, Üzüm
Fabrika:Çimento, Bitkisel yağve Cam Fabrikası
Ergene Bölümü:
Dağları:Koru ve Işıklar
Ürünler:Ayçiçeği(En fazla) buğday, Şekerpancarı, Üzüm, Tütün, Patates, pirinç
Kapıkule Gümrük Kapısı
Çatalca-Kocaeli Bölümü:
Irmakları:Sakarya(Karadeniz’e dökülür)
Gölleri:Büyük ve Küçük Çekmece, Durusu Gölü, Sapanca Gölü
Ovaları: Adapazarı
Ürünleri:Mısır, Şekerpancarı, Zeytin, Patates, Ayçiçeği, Tütün, Fındık ve Buğday
Ticaret:Ulaştırma, Bankacılık, ticaret
Boğaz:Boğaziçi Köprüsü ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü
Rafineri:İzmit(İpraş)
Sanayi:İstanbul, (Otomotiv, dokuma, besin, cam, Seramik, Çimento, Gemi yapımı),
Adapazarı(Vagon, Kereste, Tarım aletleri), Gölcük (Gemi yapımı), Hereke (Yünlü dokuma ve
halıcılık)-Dünyaca Ünlü

Güney Marmara Bölümü:
Adalar: Gelibolu, Gökçeada ve Bozcaada
Dağ: Uludağ
Ovalar: Bursa, İnegöl, Yenişehir ve Balıkesir
Gölleri: Kuşgölü, Ulubat ve İznik
Akarsu: Susurluk
Üretim: Kıyıboyu Zeytinlik, bağlar, Ovalarda: Meyve, Sebze, Şekerpancarı, ayçiçeği, tütün, tahıl
Sanayi: İpek böcekciliği ve Dokumacılığı(Bursa) yünlü dokuma, Oto montaj,
(Çanakkale) Seramikleri, (Gemlik) Zeytinleri ve Suni İpek Dokumacılığı
Yer altı: Susurluk havzasından çıkarılan BorMinarelleri
Doğu Anadolu Bölgesi:
YukarıFırat Bölümü:
Dağları: Mercan ve Tunceli
Ovaları: Tercan, Erzincan, Elbistan, Malatya ve Elazığ
Akarsuları: Murat nehri, Karasu, Fırat
Barajları: Keban, Karayaka ve Atatürk
Ticaret: Malatya (Kayısı), Elazığ(Şeker, Ferrokrom, plastik boru)
Ürünleri: Buğday, Arpa, Pamuk, Tütün , Şekerpancarı, Baklagiller
Fabrika: Erzincan (Şeker), Bitlis (sigara)
Yer altı: Linyit, Krom, Demir, Bakır, Kaya tuzu, Kurşun ve Çinko
Divriği-Demir
Afşin-Elbistan Termik Santrali ile zengin Linyit yatakları
Erzurum-Kars Bölümü:
Dağları: Kargapazarı, Allahuekber, Palandöken, Kısır Dağları
Plato: Kars-Ardağan Platosu
Akarsu: Karasu, Aras, Kura
Ovası: Iğdır
Ürünleri: Sulama ile tarım yapılır, Pamuk, buğday, şekerpancarı, çeltik
Hayvancılık: Çayır ve meraların çokluğu hayvancılığığeliştirir, sığır ve koyun
Yer altı: Kayatuzu, Linyit ve oltu taşı
Gölü: Çıldır
Turistik: Sarıkamışve Palandöken
YukarıMurat-Van Bölümü:
SönmüşVolkanikdağ: Nemrut, Süphan, Tendürek ve Büyük Ağrı, Aladağ, Bingöl, Şerafettin
Dağları
Platoları: Muş, Bulanık ve Eleşkirt
Ovaları: Yüksekova ve Başkale
Göl: Vangölü
Hayvan: Küçükbaş- koyun
Fabrika: (Ağrı, Muşve Eleşkirt)-Şeker Fabrikası, Tatvan (Tersane
Yer altı: Linyit
Hakkari Bölümü:
Dağları: Türkiye’nin ikinci yüksek dağlarıolan Buzul Dağları

Akarsuları: Dicle kollarından Zap ve Botan
Yer altı: Şırnak(Asfaltsit)
Güney Doğu Anadolu Bölgesi:
Orta Fırat Bölümü:
Plato: Şanlıurfa ve Gaziantep
Volkanik Dağ: Karacadağ
Ovaları: Altıncaşak, Ceylanpınar ve Suruç
Akarsuları: Fırat (Atatürk Barajı)
Ürünleri: Tahıl, Antep Fıstığı, Pamuk ve Baklagiller (kırmızımercimek), Bağlar ve Zeytinlikler,
Siverek ve Şanlıurfa Peyniri
Petrol: Kuyular Adıyaman ve Kahta çevresindedir.
Dicle Bölümü:
Dağları: Diyarbakır havzası- Mardin Eşiği
Ticari Ürünleri: Kilim ve Battaniyesi ile ünlü (Siirt) petrol merkezidir.
Rafineri: Batman
Ürünleri: Pamuk, Tütün, Kırmızımercimek, karpuz ve Üzüm,
Diyarbakır karpuzu ile ünlüdür.
Hayvancılık: Koyun ve Kıl keçisi
Not: Türkiye’de üretilen petrolün hemen hemen tamamıDiyarbakır ve Siirt çevresinden çıkartılır.
Raman, Garzan, Kurtalan ve Ulukışlada kuyular vardır.
Yeraltı: Petrol, Fosfat ve Linyit
BARAJ GÖLLERİMİZ
Hirfanlı (Kızılırmak)
Almus (Yeşilırmak)
Hasan Uğurlu (Yeşilırmak)
Keban (Fırat)
Sarıyar (Sakarya)
Seyhan (Seyhan)
Demirköprü (Gediz)
Karakaya (Fırat)
Atatürk (Fırat)
Devegeçidi (Dicle)
Adıgüzel (Büyük Menderes)
Kemer (Büyük Menderes)
Akarsu ve Göllerimiz
KaynağınıTürkiye’den Alıp DışÜlkelere Dökülen Akarsularımız
Dicle: Doğu Anadolu’dan doğar, Basra Körfezine dökülür.
Fırat: Doğu Anadolu’dan kaynağınıalır, Irak topraklarında Dicle nehri ile birleşerek Basra
Körfezine dökülür.
Çoruh: Doğu Karadeniz’den doğar, Gürcistan topraklarından Karadeniz’e dökülür.
Aras: Doğu Anadolu’dan doğarak, Hazar Denizi’ne dökülür.
Kura:Doğu Anadolu’dan kaynağınıalır, Azerbaycan topraklarında Aras nehri ile birleşerek Hazar
nehrine dökülür.
KaynağınıDışÜlkelerden Alarak Yurdumuz Denizlerine Dökülen Akarsularımız
Meriç: Bulgaristan’dan kaynağınıalarak, Ege Denizi’ne dökülür.
Asi: Lübnan dağlarından doğar, Hatay’da Akdeniz’e dökülür.

KaynağınıYurdumuzdan Alıp, Yurdumuza Dökülen Akarsularımız
Kızılırmak: En uzun akarsuyumuzdur, Karadeniz’e dökülür.
Yeşilırmak: Karadeniz’e dökülür.
Sakarya: Karadeniz’e dökülür.
Susurluk: Marmara’ya dökülür.
Gediz-Bakırçay-Büyük ve Küçük Menderesler: Ege Denizi’ne dökülür.
Göksu-Aksu-Ceyhan-Seyhan-Tarsus: Akdeniz’e dökülür.
BÖLGELERİN ATATÜRKÇÜLÜK KONULARI
Karadeniz Bölgesi:
* Samsun Milli mücadelemizde önemli bir yere sahiptir. Atatürk milli mücadeleyi Samsun’a 19
Mayıs 1919’da çıkarak başlamıştır.
* Samsundan sonra Havza’ya geçmişTürk milletine milli mücadele konusundaki kararını
açıklamıştır. (İlk Defa)
* Hemen ardından Amasya’ya gitmiş, burada Amasya Genelgesini yayımlamıştır. “Vatanın
bütünlüğünün ve milli bağımsızlığının tehlikede olduğunu belirtmiş, Milletin bağımsızlığının yine
milletin azim ve kararıyla kurtarılacağınıbelirtmiştir.” Amasya Genelgesi bu bakımdan Türkiye
Cumhuriyeti tarihinde yer alan önemli bir bölgedir.
Bu illerin milli mücadele tarihimizde ayrıbir yeri ve önemi vardır.
Marmara Bölgesi:
*Avrupa’dan gelen kara ve demir yollarıEdirne’de birleşerek buradan İstanbul’a ulaşır. Edirne
Osmanlıdöneminden kalan tarihi eserlerle doludur. BurasıTürkiye’nin batıya açılan kapısıdır.
Kapıkule Gümrük Kapısıburadadır.
*İstanbul Türkiye’nin dünyaya açılan kapısıdır. İstanbul Boğazıüzerinde Boğaziçi ve Fatih Sultan
Mehmet olmak üzere iki köprü kurulmuştur. Bu köprüler Asya ve Avrupa’yıbirbirine bağlar
*Gelibolu Yarımadasıve Çanakkale’nin Birinci Dünya Savaşındaki önemi çok büyüktür. Burada
yapılan savaşlarda Türk askerleri destanlaşmıştır. Türk süngüsü tarihe “Çanakkale geçilmez”
Mudanya da kurtuluşSavaşımızın sonunda ateşkes anlaşmasının imzalandığıtarihi kentimizdir.
Ege Bölgesi:
*Uşak’ta Cumhuriyet döneminin ilk şeker fabrikasıkurulmuştur.
*BurasıMilli mücadelede önemli bir yere sahiptir. Yunanlılara karşıBirinci ve İkinci İnönü Zaferi
burada kazanıldı. Bu zaferden sonra Yunanlılar yeniden saldırdılar; ancak Mustafa Kemal
Paşa’nın komutasında yapılan 22 gün, 22 gece süren Sakarya Meydan Muharebesi (13 Eylül
1921) Türk ordusunun zaferiyle son buldu. Bu başarıdan dolayıMeclis Atatürk’e “Gazi” ünvanını
verdi ve “Mareşalliğe” yükseltti. Sakarya Zaferi milletin yeni Türk Devleti’ne ve ordusuna güveni bir
kat daha arttı.
*Düşmanıyurttan tamamen atmak için 26 Ağustos 1922’de başlayan Büyük Taarruz ve
30Ağustos 1922’de yapılan Başkumandan Meydan Muharebesi, Anadolu’nun Türk yurdu
olmasından Malazgirt Zaferi ile başlayan mücadelenin son halkasıolmuştur. Bundan sonra
Atatürk’ün “Ordular İl Hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!” emriyle şahlanan Türk askeri Afyon’dan Ege ve
Marmara kıyılarına kadar ulaştı2 Eylül’de Eskişehir 8 Eylül’de Bursa, 9 Eylül’de İzmir
bırakılamadı.
Akdeniz Bölgesi:
*Kahraman Maraşhalkı, Kuva-yi Milliye birlikleriyle bütünleşerek KurtuluşSavaşıbaşlangıcında
Türk istiklal ve hürriyeti için işgalcilere karşıkoymuştur. Bu kentimizin başarılımücadelesinden
sonra TBMM tarafından kırmızışeritli “İstiklal Madalyası” ve “Kahramanlık” ünvanıverilmiştir.
*Yeni Türk Devleti, KurtuluşSavaşında zafer ulaşıp ülkenin bütünlüğünü ve tam bağımsızlığını
sağladıktan sonra kalkınmasınıbarışiçerisinde gerçekleştirmek istiyordu. Bu amaçla çözülmesi
gereken sorunlarıbarışyoluyla sonuçlandırmaya çalıştı. 1938’de Fransızlarla yapılan antlaşma ile

Hatay’ın bağımsızlığına kavuşmasıyoluyla olumlu bir adım atıldı. Bir yıl sonra da 1939 Hatay Türk
Devleti Meclisi, Ana vatana katılmayıoybirliği ile kabul etti. Böylece Atatürk’ün çok önem verdiği
Hatay Anavatana katılmışoldu.
*Adana ve çevresi Ermeni olayları…
Güneydoğu Anadolu Bölgesi:
*Gaziantep’in adıönceleri Antep idi. Milli mücadelede yöre halkının gösterdiği kahramanlık
nedeniyle kente TMMM tarafından “Gazi” ünvanıverilmiştir.
*Şanlıurfa da Milli mücadelede gösterdiği başarısından dolayıTBMM tarafında “Şanlı” ünvanı
verilmiştir.
İç Anadolu Bölgesi:
*27 Aralık 1919’da Ankara’ya gelen Mustafa Kemal Paşa’yıAnkaralılar sevgiyle karşıladı. Millet
hakimiyetine dayalıolmayan bağımsızlığın, tam bağımsızlık sayılamayacağınıbilen Atatürk 23
Nisan 1920’de TBMM’yi milli mücadelenin merkezi olan Ankara’da açtı. 13 Ekim 1923’te başkent
olan Ankara, Cumhuriyetten sonra gelişmeye başladı.
*Selçuklu ve Osmanlıeserleriyle dolu Sivas ilimiz, KurtuluşSavaşında da önemli bir rol
oynamıştır. Amasya Genelgesi ile yapılamasıkararlaştırılan Sivas Kongresi 4-11 Eylül 1919’da bu
kentimizde yapılmıştır. Bu kentimizde daha önce Erzurum Kongresinde verilmişolan kararlar
benimsendi ve kabul edildi. Ayrıca günümüzde eğitim ve kültür merkezidir.
Doğu Anadolu Bölgesi:
*Erzurum Kongresi
*Doğu illeri müdafa-i hukuk cemiyetinin kurulması
*Ruslara ve Ermenilere kıyak çeken İtilaf devletleri ve Rus savaşlarımız Ermeni ve Kürt
sorunumuz analtılacaktır.
D E M O K R A S İ
1.Demokrasi:Halkın kendi kendini yönetmesine denir.Halk kendi yöneticilerini kendisi seçer.
2.Demokrasinin Temel İlkeleri:Milli egemenlik, hürriyet ve eşitlik, siyasi partiler.
a.Milli Egemenlik:Demokraside egemenlik millete aittir.Millet bu hakkınıtemsilcilerini kullanarak
seçer.Yönetenler,gücünü milletten alır.
b.Hürriyet ve Eşitlik:Hürriyet ; başkalarına zarar vermeden her şeyi yapabilmektir.Eşitlik;hiçbir
ayrım yapmaksızın herkesin kanun önünde eşit olmasıdır.
c.Siyasi Partiler:Siyasi partilerin çok olmasıdemokrasinin daha iyi işlemesini sağlar.Farklı
düşüncedeki insanlar kendi fikirlerine uygun partilere üye olabilir.Ve istedikleri partiyi
destekleyebilirler.Atatürk demokrasinin tam anlamıyla gerçekleşe- bilmesi için çok partili hayata
geçilmesinin şart olduğunu belirtmiştir.
3.Kamuoyu :Toplumu ilgilendiren herhangi bir sorun üzerinde halkın benimsediği genel düşünce
,ortak kanaattır.
4.Kamuoyunu Oluşturan Etkenler :Kamuoyunun oluşmasıiçin ortada bir neden ve sorun olması
gerekir.Radyo, televizyon,telefon,faks,teleks gibi cihazlar haberlerin çok kısa sürede her tarafa
yayılmasınısağlar.Sinema ve tiyatro da kamuoyu oluşmasında etkilidir.Sendika,kulüp,dernek,vakıf,
okul-aile birliği, okul koruma derneği gibi sivil toplum örgütleri kamuoyu oluşmasında çok
etkilidir.Gazete,dergi,kitap gibi basılıaraçlar kamuoyu oluşmasında etkilidir.
5.Meslek:Bir kimsenin geçimini sağlamak için yaptığısürekli iştir.
6.Nitelikli Eleman:Nitelikli insan eğitim yoluyla okullarda yetişir.Her insanın isteği , beklentisi ve
yeteneği farklıdır.Herkes kendi isteği alanda yetişirse daha başarılıolur.İşini daha başarılı
yapar.Alanında uzmanlaşacağı için zamandan enerjiden, malzeme ve emekten tasarruf
edecektir.Bunun yanında daha üretken ve yeniliklere açık olacaktır.Böylece hem kendine hem de
ülkesine faydalıbir insan olacaktır.
7.Devlet:Toprağıolan ,üzerinde yaşayan insanlarıve egemenliği bulunan bir kuvvettir.

8.Devleti Meydana Getiren Unsurlar(Öğeler): Vatan,vatan üzerine yerleşmişbir millet,ve milleti her
türlü tehlikeden koruyan hakim bir kuvvet.
9.Devletin Temel Amaçları:Türk milletinin bağımsızlığını,bütünlüğünü,ülkenin
bölünmezliğini,cumhuriyeti ve demokrasiyi korumaktır.Kişilerin ve toplumun refah ve huzurunu ve
mutluluğunu sağlamaktır.
10.Devletin Vatandaşa KarşıGörevleri:Yurdun ve milletin bağımsızlığını, bütünlüğünü korumak ,
toplumun güven ve düzenini sağlamak,vatandaşların canınımalınıve namusunu koruyarak huzurlu bir
şekilde yaşamalarınısağlar.Devletin esas görevlerinden biride anayasada yer alan temel hak ve
hürriyetleri korumaktır.Bunlar;eğitim hakkı,sağlık hakkı, seyahat hakkıkonut edinme hakkı, işyeri
açma haklarıdır.v.b
11.Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Değiştirilemez Nitelikleri:Anayasamıza göre ;
-Türkiye Devleti bir cumhuriyettir.
-T.C , insan haklarına saygılı,Atatürk milliyetçiliğine bağlı,demokratik,laik ve sosyal bir hukuk
devletidir.
-Türkiye Devleti ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür.
-Dili Türkçe’dir.
-Bayrağışekli kanunda belirtilen , beyaz ay yıldızlıal bayraktır.
-Milli marşı“İstiklal Marşı”dır.
-Başkenti Ankara’dır.
12.Vatandaşlık Hak ve Görevleri:Seçme ve seçilme hakkı,kanunlara uymak, vergi vermek ve
askerlik yapmak devlete karşıen önemli görevlerimizdendir.
a) Seçme ve seçilme hakkı:Seçimlere katılmak ,seçmek ,aday olmak demokrasinin en önemli
özelliğidir.18 yaşınıdolduran her Türk vatandaşı, seçme ve halk oylamasına katılma hakkına
sahiptir.Ancak silah altındaki er ve erbaşlar,askeri öğrenciler, ceza evlerinde tutuklu bulunanlar ve
hükümlüler oy kullanamazlar.
b) Kanunlara uymak:Devletin koyduğu kurallar uymak hepimizin rahat ve huzurlu yaşamasıiçin
gereklidir.Bunu bilen her Türk vatandaşıyaşayışımızıdüzenleyen bu kanunlara uymakla vatandaşlık
görevini yerine getirmişolur.
c) Vergi vermek:Toplumda vatandaşların tek başlarına yapmalarımümkün olmayan işler vardır.Bu
nedenle okul, hastane, yol, köprü,baraj yapımıvb. ihtiyaçlar devlet tarafından yapılır.Devlet bunları
yerine getirirken paraya ihtiyaç duyar.Devletin gelir kaynaklarının başında vatandaşlardan alınan
vergiler gelir.Anayasamıza göre; herkesin gelirine göre vergi alınır.Vergi vermek en önemli
görevlerimizdendir.Gelir vergisi,kurumlar vergisi,emlak,motorlu taşıtlar, veraset ve intikal, akaryakıt
tüketim vergisi, damga vergisi ve katma değer vergisi gibi vergi çeşitleri vardır.
d) Askerlik yapmak:T.C vatandaşıolan her erkek 20 yaşına gelince askerlik yapmakla
zorunludur.Askerlik görevini bitirenler 41 yaşına kadar yeniden askere çağrılabilir.
13.Doku ve Organ Nakli Nedir?
Değişik hastalıklardan dolayıvücudumuzdaki bazıorganlar görevlerini yapamaz duruma gelir.Bu
durumdaki doku ve organ yerine ,sağlıklıolan doku ve organın nakledilmesine , doku ve organ nakli
denir.İsteyen kişiler hayattayken doku ve organlarınıbağışladıklarınıbildirirler ve öldükten sonra bu
organ ve dokular yetkililerce alınarak ihtiyaç sahiplerine verilir.
14.Çocuk Haklarına Dair Sözleşme Hangi Konularıİçerir?
BirleşmişMilletler tarafından kabul edilen ve ülkemizin de kabul ettiği bu sözleşmede; çocukların
korunması, bakımı, temel yaşama hakkı, görüşlerini ifade etme hakkı, düşünce ve vicdan hürriyeti,
sağlığınıkoruma ,eğitimi vb. konularıiçerir.
Ülkemizde kimsesiz ve bakıma muhtaç çocukların bakımıve korunması;“Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme Kurumu” tarafından gerçekleşir.
15.Gençliğimizi Tehdit Eden ZararlıAlışkanlıklar ve Hastalıklar Nelerdir?
Sigara,alkol,uyuşturucu(eroin,kokain) ,tiner kumar zararlıalışkanlıklardır.
Hepatit-B ve AIDS gibi bulaşıcıhastalıklar gençliği tehdit eder.Bu hastalıklar;kan nakli, kirli cerrahi
aletler (ameliyat aletleri) ,aynışırınganın birden fazla insanda kullanılmasıve cinsel temasla
bulaşır.Hastalıklardan korunmak için test edilmişkan, sterilize edilmiş( temizlenmiş) cerrahi aletler
kullanılmalıve şırıngalar bir defa kullanılarak yok edilmeli.
16.Akraba Evliliğinin Sakıncaları:Kalıtsal hastalıklardan bazıları akraba evliliğiyle çocuklara
geçer.Akraba evliliklerinde eğer ailede ve soyda kalıtsal bir hastalık varsa bunun çocuklarda ortaya
çıkma olasılığıyüksektir.Sağlıklıbir nesil için akraba evliliğinden kaçınmalıyız.
COĞRAFYA VE DÜNYAMIZ

COĞRAFYA NEDİR?
Yeryüzüne bağlıçeşitli olayları tanıtan ve bu olayların oluş,dağılışve sonuçlarınıortaya koyan
bunların insanlarla olan karşılıklıilişkilerini konu alan bilim dalına denir.
COĞRAFYANIN KONUSUNA NELER GİRER?
Yeryüzündeki çeşitli doğa olayları( deprem,sel,heyelan(toprak kayması), yangın,hortum,kasırga vb.)
Yeryüzü şekilleri ( dağ,ova,akarsu,göl,plato,vadi vb.)
İklim olayları( rüzgar,sıcaklık,basınç,kar,yağmur,dolu vb. atmosfer olaylarının hepsi)
Bitki örtüleri ( ormanlar,stepler, makiler,)
Toprak çeşitleri( çöller, buzullarla kaplıalanlar,nemli bölge topraklarıvb.)
Yerleşme tipleri(insanların yerleştikleri yerler (akarsu boyları,dağlık alanlar veya dağınık yerleşilen
yerler vb. )
Nüfusun dağılışıve yoğunlaştığıyerler.( şehir, köy ,kasaba, mezra vb.)
Ekonomik faaliyetler ( hayvancılık, madencilik,tarım vb.)
Dünyanın şekli ve hareketleri, enlem ,boylam, özel konum ,matematik konum
Dünya’mızında içinde bulunduğu evren ve evrende yer alan diğer gök cisimleri ( yıldız,gezegen vb.)
Enerji kaynakları, ticaret, ulaşım, yer altıve yer üstü kaynaklar üretim,tüketim vb
Yukarıda sayılan bütün faaliyetler ile insanın ilişkisi coğrafyanın konusu içine girer.
COĞRAFYA ÖĞRENMENİN FAYDALARI NELERDİR?
Dünyamızıve yurdumuzu tanırız.
Ülkemizin kalkınmasında severek sorumluluk alma duygumuz gelişir.
Yurdumuzun Dünya üzerindeki yerini ve önemini öğreniriz.
Yurdumuzun yer altıve yer üstü kaynaklarınıtanırız.
Ülkemizin kaynaklarınıbilinçli bir şekilde kullanmayıöğreniriz.
Vatan ve millet sevgimiz artar.
Yurdumuzun ve Dünyamızın ekonomik ve beşeri yapısınıöğreniriz.
Komşu ülkeleri ve ülkemizin çevresindeki dost ve düşmanlarının bulunduklarıyerleri öğreniriz.
Dünya’mızdaki kıtaları, okyanuslarıve denizleri tanırız.
EVREN NEDİR?
İçinde sayılamayacak kadar çok gök cisimlerini bulunduran sınırsız gök boşluğuna denir.
YILDIZ NEDİR?
Isıve ışık saçan gök cisimlerine denir.Bize en yakın olan yıldız Güneştir.
GEZEGEN NEDİR?
Yıldızlardan aldıklarıışığıyansıtan gök cisimlerine denir.
Not: (Burada yıldız bir sobaya gezegenler ise duvara benzetilir. Sobanın ısıve ışık
yayabildiğini, duvarın ise sadece ısıyıve ışığıaldığınısöyleyebiliriz.)
GÜNEŞSİSTEMİNEYE DENİR?
Güneşve etrafında dönen gezegenlerin meydana getirdikleri topluluğa GüneşSistemi denir.Dünyamız
bu sistemin içindedir.
GÜNEŞSİSTEMİNİOLUŞTURAN GEZEGENLER SIRASIYLA HANGİLERİDİR?
Merkür,Venüs,Dünya,Mars,Jüpiter,Satürn,Uranüs,Neptün ve Plüton’dur.
GEOİT NEDİR?
Dünyamızın kutuplardan basık, ekvatorda şişkincedir.Dünyanın kendine özgü bu şekline geoit denir.
EKSEN NEDİR?
Dünyamızın tam ortasından geçtiği düşünülen ( şişgibi) şeye denir.Dünyamız bu eksen etrafında
dönmektedir.Dünyanın merkezinden geçen bu eksenin , yer yuvarlağınıiki noktadan deldiği
varsayılır.Bu noktalara kutup noktalarıdenir.Kuzeydekine Kuzey Kutup Noktası, güneydekine Güney
Kutup Noktasıdenir.
EKVATOR NEDİR?
Kutup noktalarından eşit uzaklıkta olan ve yer yuvarlağınıiki eşit yarım küreye ayıran daireye Ekvator
denir.
PARALEL DAİRELERİNEDİR?
Dünya üzerinde gerçekte olmayan ve ekvatora paralel olarak uzanan çizgilere denir.Kuzey yarım
kürede 90 tane, güney yarım kürede 90 tane olmak üzere 180 tanedir.İki paralel dairesi arası111
km’dir.
MERİDYEN NEDİR?
Dünya üzerinde gerçekte olmayan ve ekvator ve paralel dairelerini dik açıyla keserek kutuplarda
birleştiği düşünülen çizgilere denir. Toplam 360 tanedir.180 tanesi batıda , 180 tanesi doğudadır.

Başlangıç meridyeni İngiltere’nin başkenti Londra’nın Greenwich (Grinviç) Gözlem Evi’nden geçen
meridyendir.
Not: (Burada da Yengeç Dönencesi ile Oğlak Dönencesi karşılaştırılır. Oğlağın
Yengeçten daha büyük olduğunu bu nedenle oğlağın yengeci sırtında taşıyabileceğini bu vesile
ile de oğlak dönencesinin altta yani Güney Yarım Kürede, Yengeç Dönencesinin üstte yani
Kuzey Yarım Kürede olduğu belirtilir.
Gece-Gündüz Eşitliği(21 Mart-23Eylül)
Not: Çocuklara Kuzunun nasıl bağırdığısorulur. Çocuklar hep bir ağızdan ME diye
bağırırlar. O sırada Öğretmen “Bakın gece-gündüz eşitlendi der. Çocuklara bunu birkaç kez
yaptırır. Sonra Tahtaya yazar. Bunun “ME” 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinin başharfleri olduğunu
söyler. Birkaç kez daha tekrarlattırır.
En Uzun Gece, En Uzun Gündüz (21Aralık-21Haziran)
1.Anadolu'ya ilk Türk akınlarıne zaman olmuştur.
4.Yüzyılda Avrupa Hunlarıtarafından , 6.Yüzyılda Sabir ( Sibir) Türkleri tarafından Anadolu'ya ilk
akınlar yapılmıştır.Bu akınlar yurt edinmek amacıyla yapılmamıştır.
2. Anadolu’yu yurt edinmek için ilk akınlar ne zaman yapılmıştır.?
Oğuzlar zamanında ÇağrıBey tarafından yapılmıştır.
3. Büyük Selçuklu Devleti İle Bizans Arasında Yapılan Pasinler Savaşının(1048) Önemi Nedir.?
Bizans'a karşıkazanılan ilk büyük savaştır.
4. Büyük Selçuklu Devleti İle Bizans Arasında Yapılan Malazgirt Savaşının (1071) Önemi Nedir.?
Bu savaştan sonra Türkler Anadolu'yu yurt edinmeye başlamıştır.Anadolu'nun kapılarıTürklere
açılmıştır.
Not: Bir kısım öğrenci Alparslan ve adamları, Bir kısım öğrenci de Romen Diyojen ve
grubu olur. Sınıfın içi Anadolu olarak kabul edilir. Alparslan ve arkadaşlarıdışarıçıkartılır. Bir
süre sonra hücum edip kapıyıaçarlar ve içeri girerler böylece Malazgirt ile Anadolu’nun kapıları
açılmışolur.
5.Anadolu'da kurulan ilk Türk devletlerini,kurucularınıve kurulduklarıyerleri belirtiniz.
Danişmentliler: Danişment Gazi tarafından , Sivas,Tokat,Çorum,Yozgat ve Malatya civarında
kurulmuştur.I.Haçlı
Seferinde I.Kılıçarslanla birlikte Haçlılara karşısavaşmışlardır.
Saltuklular: Anadolu'da kurulan ilk Türk Devletidir.Ebulkasım tarafından, Erzurum dolaylarında
kuruldu.
Mengücekliler: Mengücek Gazi tarafından Erzincan'da kuruldu.Bizans ve Gürcülerle mücadele
ettiler.
Artuklular: Artuk Bey'in oğullarıtarafından Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da kurulmuştur.Üç
bölüme ayrılmıştır.
Hasankeyf Artukluları:Diyarbakır'da, Mardin Artukluları-Mardin'de , Harput ArtuklularıHarput
(Elazığ) ve çevresinde
Not: İlk olarak Şimdi yeni bir sınav olarak Devlet Memurluk Sınavı’nın çıktığısöylenir
sonra Öğretmen Sınıfa acaba bunu neden anlattım diye sorar. Çocuklarda merak eder çünkü
dersle bir alakasıyoktur. Sonra bunu Tahtaya biraz değiştirerek yazar.
Devlet Memurluk Sınavı Araştırması
Danişmentliler Mengücekler Saltuklular Artuklular
Sivas Erzincan Erzurum Diyarbakır
Haritada da gösterir ve sırasınında değişmediğini söyler
6.Anadolu'da kurulan ilk Türk Devletlerinin önemi nedir.?
Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslâmlaşmasınısağlamışlardır.
7.Anadolu Selçuklu Devleti kim tarafından , kaç yılında kuruldu.?
Kutalmışoğlu Süleyman şah tarafından 1077 yılında kuruldu.İznik başkent yapıldı.
8.Miryokefalon Savaşının (1176) önemi nedir.?

Anadolu Selçukluların Bizans'a karşıkazandıklarıbüyük bir zaferdir.Bu zaferle Anadolu’nun Türk
yurdu olduğu ve Türk yurdu olarak kalacağıkesinleşti.Bu savaşII.Kılıçarslan zamanında yapılmıştır.
Bu savaştan sonra Bizans savunmaya geçti .Yıkılıncaya kadarda saldırıya geçemediler.
Not: Tahtaya kocaman bir ev resmi çizilir ve bu resmi neden çizdiğimiz sorulur. Öğrenci
biraz düşününce açıklanır. Malazgirt’le Anadolu’nun kapılarının açıldığını, Bu savaşla da Artık
Anadolu’ya Ev yapıldığınıyani Tam bir yerleşme sağlandığısöylenir.
9.Anadolu Selçukluların en parlak dönemi kimin zamanında olmuştur.?
I.Alaaddin Keykubat zamanında en parlak zamanıyaşamışlardır.
10.YassıÇemen Savaşının (1230) önemi nedir.?
I.Alaaddin Keykubat zamanında , Anadolu Selçukluları ile Harzemşahlar arasında
yapılmıştır.Harzemşahlar yenilerek yıkılma durumuna gelmişlerdir.
11.Kösedağsavaşının(1243) önemi nedir?
Moğollarla Anadolu Selçuklularıarasında yapılmıştır.Anadolu Selçuklularıyenilmiştir ve yıkılma
durumuna gelmiştir.
Anadolu Selçuklularıbu savaştan sonra yıkılıncaya kadar (1308) Moğollara her yıl vergi vererek
yaşamıştır.
12.HaçlıSeferleri nedir.?
Hristiyanların birleşerek kutsal yerleri (Kudüs) almak ve Türklerin ilerleyişini durdurmak için
Müslüman ülkelere yaptıklarıseferlere HaçlıSeferleri denir.
13.HaçlıSeferlerinin Nedenleri Nelerdir.?
 Bizans'ın Türkleri Anadolu'dan atmak için papadan yardım istemesi
 Kutsal yerlerin Kudüs'ün Müslümanlardan kurtarılmak istenmesi
 Avrupa'nın yoksul olmasıMüslüman ülkelerin ise zengin olmaları
 Papanın halkıHaçlıordusuna katmak için çalışmaları
14.HaçlıSeferlerinin SonuçlarıNelerdir.?
 I.HaçlıSeferinde Kudüs,Urfa ,Antakya'da birer derebeylik kuruldu ise de Müslümanlar buraları
geri aldılar.
 HaçlıSeferlerinin başarısız olması, Papaya ve kiliseye olan güveni azaltmıştır.
 Anadolu,Suriye,Filistin ve Mısır'daki şehirler yakılıp yıkıldı.
 Türklerin batıyönündeki ilerleyişleri durdu.Çok sayıda Türk can ve mal kaybına uğradı.
 Haçlıseferlerinde pek çok Derebeyi'nin ölmesi üzerine Avrupa'da Krallar güçlenmeye başladı.
Köylüler Derebeylerin baskısından kurtulmaya başladı.
 Ticaretle uğraşan ve Burjuva adıverilen sınıf güçlendi.
 Doğu ile Batıarasındaki ticaret gelişti.Akdeniz limanlarıgelişti.
 Avrupalılar; pusula,barut,kağıt ve matbaa gibi teknik buluşlarıMüslümanlardan öğrenerek
Avrupa'ya taşımışlardır.
16.Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra Anadolu’da Hangi Beylikler Kurulmuştur.?
Osman oğulları:1299 yılında Söğüt ve çevresinde kurulmuştur.Osman Bey tarafından kuruldu.
Karaman oğulları:Konya,Karaman civarında kurulmuştur.
*Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçe’yi ilk defa devletin resmi dili ilan etmiştir.
*OsmanlıDevletiyle en çok mücadele eden beylik Karaman oğullarıdır.
Germiyan oğulları:Kütahya ve çevresinde kurulmuştur.
Karesi oğulları: Balıkesir ve Çanakkale civarında kurulmuştur
*Denizciliğe önem vermişlerdir. Güçlü donanmalarıvardır.
Hamit oğulları: Eğirdir,Isparta,Burdur dolaylarında kurulmuştur.
Menteşe oğulları:Muğla ve çevresinde kurulmuştur.
Candaroğulları: Kastamonu ve Sinop çevresinde kurulmuştur.
Aydın oğulları:Aydın ,İzmir,Birgi dolaylarında kurulmuştur.
Saruhanoğulları:Manisa ve çevresinde kurulmuştur.
Dulkadiroğluları:Maraşve Elbistan çevresinde kurulmuştur.
Ramazan oğulları:Adana ,Tarsus civarında kurulmuştur.
Eretna Beyliği:Erzurum,Erzincan ve Sivas dolaylarında kurulmuştur.
17.Türkiye'nin Matematik Konumunu Belirtiniz.
36 42 kuzey paralelleriyle 26 45 doğu meridyenleri arasındadır.
18.Türkiye'nin Özel Konumunu Belirtiniz.
 Kuzey yarım kürededir.

 Asya,Avrupa,Afrika kıtalarının birbirlerine en fazla yaklaştıklarıyerdedir.
 Avrupa,Ortadoğu ve Kafkas ülkeleri arasındadır.
 Karadeniz'i Okyanuslara bağlayan Çanakkale ve İstanbul boğazlarına sahiptir.
 Kuzeyinde Karadeniz, güneyinde Akdeniz ve Batısında Ege Denizi vardır. Üç tarafıdenizlerle
çevrilidir.Marmara Denizi Karadeniz ve Ege Denizini birbirine bağlayan Marmara Denizi Türkiye'nin iç
denizidir.
19.Başlıca BulaşıcıHastalıklar Hangileridir.?
Verem,kızamık,kabakulak,boğmaca,tifo,kolera,dizanteri,trahom,kuduz,sıtma (Bunların aşılarıve
tedavileri olduğu için tehlike olmaktan çıkmışlardır.) Aıds ve Hepatit-B günümüzde hala tehlike
olmaktan çıkmamıştır.
20.Dünyamızdaki KıtalarıBüyükten Küçüğe Sıralayınız.
Asya, Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Antarktika, Avrupa, Okyanusya(Avustralya)
21.Eski Dünya KaralarıHangi Kıtalardır.?
Asya,Avrupa,Afrika
22.Yeni Dünya KaralarıHangi Kıtalardır.?
Kuzey Amerika, Güney Amerika, Antarktika,Okyanusya(Avustralya)
23.Akdeniz'i Atlas Okyanusuna Bağlayan Boğazın AdıNedir.?
Cebel-i Tarık Boğazı
24.Akdeniz'i Kızıldeniz'e Bağlayan Kanalın AdıNedir.?
SüveyşKanalı
25.Dünyamızdaki Karaların ve Denizlerin OranıNedir.?
Karalar % 29 Denizler % 71
26.Anadolu Selçuklularıve Beylikler Döneminde Kültür ve Uygarlık
Sultan:Devletin başında bulunan hükümdara denirdi.
Vezir : Sultanın yardımcısıdır. Sultandan sonra en yetkili devlet adamıdır.
Divan:Devlet işlerinin görüşüldüğü kurula denir. Savaşa, barışa vb. burada karar verilir.
Melik:Hükümdar ailesinin erkek üyeleridir.İllerde valilik yaparak tecrübe kazanır ve ilerde hükümdar
olmaya adaydılar.
Atabey: Meliklerin deneyim kazanmalarıiçin uğraşan deneyimli kişilerdi. Not: OsmanlıDevletinde
buna Lala denir.
Subaşı:Eyaletlerde askerlik işlerine bakarlardı.
Kadı:Adalet işlerine bakarlardı.
Ordu: Sultanın şahsına ait askerler,Türkmenler, ikta sahiplerinin beslediği askerler olmak üzere üç
kısma ayrılmıştır.
Miri Arazi:Dörde ayrılır.
Has arazi:Gelirleri Sultana ait topraklardır. Sultan bu topraklarıistediği gibi kullanırdı.
Ikta: Bu arazilere sahip kişiler elde ettikleri gelirin bir kısmıyla kendi ihtiyaçlarınıkarşılarlar, bir kısmıyla
da devlete asker beslerlerdi.
Mülk arazi: Görevlerinde başarılıolan devlet adamlarına verilen arazilerdir. Sahibi ölünce çocuğuna
kalırdı.
Vakıf arazi: Geliri, çeşitli sosyal kurumların giderleri için ayrılan topraklardır.(Cami,çeşme,köprü vb.)
27.MOĞOLLAR:
Cengiz Han tarafından 1196'da Moğolistan'da kuruldu.Karakurum başkentidir.Cengiz Han'ın
ölümünden sonra devlet Kubilay Hanlığı( Çin'de), Altın Orda (Karadeniz'in kuzeydoğusunda), Çağatay
Hanlığı( Türkistan'da), İlhanlılar ( İran ve Anadolu'da) olmak üzere dörde ayrılmıştır.Moğolların
önünden kaçan Türkmenler Anadolu'ya geldikleri için Anadolu’nun Türkleşmesini sağlamışlardır.
28.ALTIN ORDA DEVLETİ:
Karadeniz’in kuzeydoğusunda 1227’de Batu Han tarafından kuruldu. Saray şehri başkent idi.Berke
Han zamanında hem en parlak zamanınıyaşadılar hem de İslamiyet’i kabul ettiler. Timur’un saldırıları
sonucu zayıflayarak, 1395'te Kırım,Kazan,Özbek ve Sibir Hanlıklarıkuruldu.
NOT: Altın Orda devletinin parçalanmasıRusya'nın işine gelmiştir.Kurulan bu küçük devletlerle daha
rahat mücadele etmiş ve bu devletleri teker teker yenerek Karadeniz'e kadar inmişve Osmanlı
Devletinin başına bela olmuştur.18 ve 19.yüzyıllar Rusların sıcak denizlere inme politikasınedeniyle
Osmanlı-Rus mücadelesi olarak geçmiştir.
29.TİMUR DEVLETİ:
Çağatay Devletinin iç karışıklıklarından faydalanarak 1369'da Belh şehrinde Timur tarafından
kuruldu.
Devletin başkenti daha sonra Semerkant olmuştur.Timur Altın Orda Devleti üzerine yaptığıseferlerle
bu devleti yıkmıştır. Daha sonra Anadolu'ya yönelerek OsmanlıDevletiyle savaşmışve Yıldırım

Bayezıt'ıyenerek OsmanlıDevletinin fetret devrini yaşamasına neden olmuştur. Timur'un kurduğu
devlet 1507'de Özbekler tarafından yıkıldı.
30.BABÜR DEVLETİ:
Babür tarafından Kuzey Hindistan ve Afganistan'da kuruldu.Agra devletin başkenti idi.Devletin diğer
ünlü hükümdarıŞah Cihandır.Şah Cihan karısıiçin Tac Mahal adında dünyanın en güzel anıtlarından
olan bir türbe yaptırmıştır. .Devletin kurucusu Babür , Babürname adında anılarınıanlattığıdeğerli bir
eser bırakmıştır.Babür Devleti 1858 'de Hindistan'ı sömürge haline getiren İngilizler tarafından
yıkılmıştır.
31.Akkoyunlular:
Kara Yülük Osman Bey tarafından 1403'te Doğu Anadolu'da kurulmuştur.Devletin en güçlü olduğu
zamanlar Uzun Hasan zamanıdır.1473'te Uzun Hasan'la OsmanlıDevleti hükümdarıFatih arasında
Otlukbeli savaşıolmuştur. Bu savaşıOsmanlıDevleti kazanmış ve Akkoyunlu Devleti yıkılma
durumuna gelmiştir.Bu devlete Safevi Devleti hükümdarıŞah İsmail son vermiştir.
32.KARAKOYUNLULAR:
1380'de Bayram Hoca tarafından Doğu Anadolu'da kuruldu.Kara Yusuf zamanında en güçlü dönemi
yaşadılar.1469'da Akkoyunlular tarafından yıkıldılar.
33.MOĞOLLAR VE DİĞER TÜRK DEVLETLERİZAMANINDA KÜLTÜR VE UYGARLIK
Devlet Yönetimi:Moğollarda devlet Cengizhan'ın koyduğu Cengiz yasalarına göre yönetilirdi.
Kurultay:Moğollarda devlet işlerinin görüşüldüğü meclistir.Bu mecliste boy beyleri ve hükümdar
seçilir ve devletin işleri karara bağlanırdı.
Din ve İnanış:Moğollar Totemizm,Şamanizm,Budizm ve Hristiyanlık dinlerine inanmışlardır.Şamanizm
dininde ayinleri yönetenlere Kam veya Şaman denirdi.
Sosyal Yaşam:Moğollarda sosyal hayat dört gruptan oluşuyordu.Han
ailesi,Noyanlar(Beyler),askerler,halk ve kölelerdir.
Yazıve Dil:Moğollar Uygur alfabesini kullandılar.Cengiz yasaları,fermanlar ve bazıdini metinler
kalmıştır."Moğolların Gizli Tarihi" adlıeser günümüze kadar gelmişve bizlere Moğolların yaşantıları
hakkında bilgiler vermektedir.Moğollar zamanında halk Türkçe ve Moğolca konuşurdu.Altın Orda ve
Çağatay Hanlıklarında Türkçe'nin önemi armışve çoğalmıştır.
Doğu Türkçesine Çağatayca denirdi.Ali Şir Nevai'nin Muhakemetü'l Lügateyn adlıbir eseri Çağatay
edebiyatına iyi bir örnektir.Bu eserde Türkçe ile Farsça (İranlıların konuştuğu dil) karşılaştırılarak
Türkçe'nin üstünlüğü anlatılmıştır.
TÜRKİYE’NİN JEOPOLİTİK ÖNEMİ
Türkiye’nin Dünya üzerindeki yeri,sınırları,öteki ülkelere,önemli deniz yollarına,uluslar arası
askeri ve ekonomik gruplara göre bulunduğu yeri jeopolitik önemini ortaya koyar.
Türkiye’nin jeopolitik konumu şu maddelerden anlaşılmaktadır:
1. Türkiye Asya ve Avrupa’yıbirbirine bağlayan yollar üzerindedir.
2. Türkiye Asya,Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine en çok yaklaştığıyerde bulunur.
3. Türkiye üç tarafıdenizlerle çevrili bir yarımada ülkesidir.
4. Türkiye zengin petrol yataklarına sahip fakat sanayileşmemişOrta Doğu ülkeleri ile sanayileşmiş
fakat petrole muhtaç Avrupa ülkeleri arasında bir köprü vazifesi görür.
5. Türkiye kıtaların içlerinde yer almasına rağmen boğazlarla okyanuslara bağlantısıolan bir
ülkedir.
6. Türkiye dünya ülkeleri arasında saygın bir yere sahiptir ve NATO’nun doğal üyesidir.
7. Türkiye Balkanların,Kafkasların ve Ortadoğu’nun en güçlü ülkesidir.
8. Türkiye yeni kurulan Türk Cumhuriyetleri için model bir ülkedir.

İç Tehdit: Dil,din,yurt,tarih ve ülkü birliği gibi özellikler zayıflatılarak veya ayrılıklar yaratılarak
o ülkenin parçalanmasıveya yıkılmasıhedefleniyorsa buna iç tehdit denir.
Türkiye’nin İç Tehdit Unsurları
1. Kültürümüzün bozulmak istenmesi
2. Dilimizin bozulmak istenmesi
3. Dinimizin bozulmak istenmesi
4. Dışkaynaklıideolojik akımlar
5. Atatürk ilke ve inkılâplarınıyıpratıcıdüşünce ve davranışlar
DışTehdit: Ülkemize dışardan gelen tehditlerdir.
Türkiye’nin DışTehdit Unsurları
1. Yunanlılarla Kıbrıs meselesi,Ege Adalarısorunu ve Megola idea
2. Ermenilerin Ermeni devleti kurma tehdidi
3. İsrail’in yayılmacıpolitikası
4. Suriye ile olan su sorunu ve Hatay sorunu
5. Sovyet Rusya’nın sıcak denizlere inme emeli
6. Kalkınma ve modernleşmemizin engellenmeye çalışılması
İSTANBUL’UN FETH