mondros ateşkes antlaşmasından sonra kurulan yararlı ve zararlı cemiyetler

[Sosyal Bilgiler1]

MONDROS’TAN SONRA KURULAN CEMÝYETLER

Milli Varlığa Düşman (Zararlı) Cemiyetler:
Türklerin Kurdukları Zararlı Cemiyetler:
1-Hürriyet ve Ýtilaf Cemiyeti: II. Meşrutiyet döneminin önemli siyasi kuruluşudur. Ýttihat ve Terakki Partisi’nin iktidarını yıkmak için mücadele etmiştir. Mondros Ateşkesinden sonra Ýtilaf Devletleri ile işbirliği yaparak Anadolu hareketine karşı çıkmıştır.
2-Teali-Ýslam Cemiyeti: Merkezi Ýstanbul’dadır. Medrese öğrencileri ve öğretmenleri tarafından kuruldu.         
*Osmanlı Devleti’nin içine düştüğü bunalımdan kurtulması için dine yönelmeli, halifenin buyruklarına uyulmalı,   şeriat ve halifelik makamlarının güçlendirilmesi gerektiğini savundular.
4-Ýngiliz Muhipleri Cemiyeti: Kurtuluşun Ýngiliz mandasına girmekle olacağını düşünenlerin kurduğu cemiyettir. Anadolu’da ayaklanmalar çıkararak ulusal direnci engellemek istemiştir. Osmanlı devlet adamları ve padişah da derneğin üyeleri arasındaydı. Bu nedenle diğer cemiyetlere göre daha fazla yaptırım gücüne sahiptir.
5-Kürt-Teali Cemiyeti: Wilson ilkelerine göre Ýngiliz desteği ile bağımsız bir Kürdistan kurmayı amaçlıyordu
Azınlıklar Tarafından Kurulan Zararlı Cemiyetler
1-Mavri Mira (Kara Talih) Cemiyeti: Merkezi Ýstan-bul’dur. Rum Patrikhanesi tarafından kuruldu. Yunan Kızılhacı, Resmi Göçmenler Komisyonu, Yunan Rum okullarındaki izcilik kurumları Mavri Mira’nın emri altında bulunuyordu. Bizans Ýmparatorluğu’nu yeniden canlandırmayı amaçlıyordu.
2-Rum Pontus Cemiyeti: Merkezi Samsun’dur. Doğu Karadeniz’de eskisi gibi Rum Pontus Devleti’ni kurmayı amaçlıyordu. Faaliyetlerine en geç son veren azınlık cemiyetidir.
3-Etnik-i Eterya Cemiyeti: Yunanlıların milli cemiyetidir. 18. yy’da kuruldu. Trabzon ve çevresinde bağımsız bir Pontus Rum Devleti kurmayı amaçlıyordu. Türkleri en uzun süre uğraştıran azınlık cemiyetidir.
4-Ermeni Taşnak-Hınçak Cemiyetleri: 1836’da Ýsviçre’de kuruldu. Daha sonra merkezini Londra’ya taşıdı. Ermeni patriği öncülüğünde mücadele veren bu cemiyetin amacı; Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermeni Devleti kurmaktı.
NOT: Azınlıkların kurduğu bu cemiyetleri Ýtilaf Devletleri desteklemiştir. Kuruluş amaçları Ýtilaf Devletlerinin Anadolu’yu işgalini kolaylaştırmaktı. Genel amacı bağımsız devlet kurmaktı.
Milli Varlığa Yararlı Cemiyetler (Ulusal Örgütler)
1-Trakya Paşaeli Cemiyeti: 1918’de Mavri Mira Cemiyeti’ne karşı Edirne’de kuruldu. Trakya bölgesindeki Rum işgaline karşı kuruldu. Amacı; Batı Trakya’yı içine alan ayrı bir devlet kurmaktı. Basın-yayın yoluyla kamuoyu oluşturmuş.
2-Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Doğuda bir Ermeni devleti kurulmasını önlemek amacıyla kuruldu. Merkezi Ýstanbul’du, Erzurum ve Elazığ’da da şubeleri vardı. Doğu Anadolu’da oturan bütün halkın dini ve siyasi haklarına sahip çıkmayı amaçladı. Erzurum Kongresi’nin toplanmasına öncülük etti.
NOT: Ulusal mücadeleye katkısı en fazla olan cemiyettir.
3-Ýzmir Müdafaa-i Hukuk-i Osmaniye Cemiyeti: Ýzmir’de Yunan işgalini önlemek için kuruldu. Ýzmir’in Türklüğü hakkında dünya kamuoyunu aydınlatmayı amaçladı. Anadolu’ya silah ve cephane gönderilmesine yardımcı oldu. Daha sonra ismini “Redd-i Ýlhak Cemiyeti” olarak değiştirdi.
4-Redd-i Ýlhak Cemiyeti: Ýzmir’in Yunanlılarca işgaline karşı kuruldu. Balıkesir ve Alaşehir Kongrelerinin toplanmasını sağladı. Kuva-i Milliye hareketini başlattı.
5-Milli Kongre Cemiyeti: Türkler hakkında dünyada yapılmış ve yapılmakta olan olumsuz propagandaya basın-yayın yoluyla karşılık vermek için kurulmuştur. Basın-yayın yoluyla Türk milletinin haklı davasını tüm dünyaya duyurmaya çalıştı.
6-Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Karadeniz ve yöresinin Türklere ait olduğunu savunmak ve Rum Pontus devletine karşı çıkmak için kurulmuştur.
7-Kilikyalılar Cemiyeti: Merkezi Ýstanbul’dadır. Adana ve çevresini Fransız işgalinden korumak ve bölgenin Ermenilere verilmesini önlemek amacıyla kurulmuştur.
NOT: Bu ulusal örgütler Sivas Kongresi’nde birleştirilmiş, bir çatı altında toplanmıştır.
Ulusal Örgütlerin Genel Özellikleri
*Bölgesel olarak kurulmuşlar ve ilkeleri milliyetçiliktir.
*Ýşgallere karşı kurulmuşlardır.
*Milli direniş bilincini uyandırmışlardır.
*Bulundukları bölgenin Türklüğünü korumayı amaçlamışlardır.                                 
*Silahlı mücadele, basın-yayın yoluyla mücadele vermişlerdir.
*Azınlık faaliyetlerini önlemek istemişlerdir.                                               
*Birbirlerinden kopuk hareket etmişlerdir.
*Osmanlı hükümetinin işgallere karşı duyarsız kalması sonucu kurulmuşlardır.
*Kuruluşlarında ulusal iradeyi temsil etmemektedirler.
*Sivas Kongresi’nde birleştirilmişlerdir, böylece ulusal iradeyi temsil etmeye başlamışlardır.

[Sosyal Bilgiler1]