TANZİMAT FERMANI( 3 KASIM 1839)
Sultan Abdülmecit döneminde hariciye nazırı (dış işleri bakanı) Mustafa reşit paşa tarafından hazırlanan Tanzimat fermanı Gülhane parkında ilan edildi. Bu yüzden “ Gülhane hattı hümayunu” da denir.
Amaç:
I. Osmanlı devletinin dağılmasını önlemek
II. Batılı devletlerin Osmanlının iç işlerine karışmasını engellemek
III. Bu dönemde gündemde olan mısır ve boğazlar sorununda batılı devletlerin desteğini almak.
Maddeleri:
Müslüman, Hıristiyan ve Musevi bütün halkın, can, mal ve namus güvenliği sağlanacaktır.
Vergiler herkesin gelirine göre toplanacaktır.
Askere alma ve terhis işlemleri belli kurallara bağlanacaktır.
Herkes kanun önünde eşit olacak, her gücün üstünde kanun gücünün olduğu kabul edilecek
Hiç kimse yargılanmadan haksız yere idam edilmeyecektir.(mahkemeler)
Herkes mal ve mülk sahibi olabilecek, isterse satabilecek veya miras bırakabilecek.(müsadere yasak)
Kısaca Tanzimat Fermanı
Mahkemeler herkese açık olacak( adalet) + müsadere yasaklanacak.(özel mülkiyet)
Eşitlik sağlanacak, Müslim- gayri Müslim.
Vergiler herkesin gelirine göre olacak.
Rüşvet ve iltimas yasaklanacak.
Askerlik vatani görev olacak.
Kanun üstünlüğü( alınan kararlara padişah da uyacak) .(hukuk devleti)
Tanzimat Fermanı’nın Önemi:
Osmanlı Devleti’nde ilk kez kanun gücünün üstünlüğü kabul edilmiştir.
Padişah ilk kez kendi gücünün de üstünde kanun gücü olduğunu kabul etti.
Ömür boyu olan askerlik 5 yıla indirildi. Önce sadece Müslümanların yaptığı askerlik tüm halka yaygınlaştırıldı.
Tanzimat Fermanı ile Osmanlı Devleti’nde Müslümanlar ve gayrimüslimler kanun önünde eşitlendi.
Not: Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesinde Avrupalı devletlerinin baskısı olmamıştır. Osmanlı tarihinde batılı hukuk kurallarına geçişin ilk aşamasını oluşturur. Osmanlı devleti ilk kez hukuk devleti özelliği kazanmıştır. Padişahın yetkileri ilk kez anayasal bir belgeyle kısıtlanmıştır.
Not: Osmanlı tarihinde Tanzimat Fermanı ile başlayıp (1839), I.Meşrutiyet Dönemi’ne (1876) kadar geçen döneme “Tanzimat Dönemi” denir. Bu dönemde hakim fikir akımı Osmanlıcılık’tır.
ISLAHAT FERMANI( 1856)
Sultan Abdülmecit döneminde ilan edildi. Tanzimat fermanı ile başlayan hukuki düzenlemelerin devamı niteliğindedir.
Amaç:
Pariste toplanacak konferansta Avrupalı devletlerin desteğini almak
Yabancı devletlerin Osmanlının iç işlerine karışmasını önlemek
Azınlık isyanlarını engellemek
Islahatların yapılması için Avrupalı devletlerin baskılarından kurtulmak.
Islahat Fermanı’nın Önemi:
Bu ferman Tanzimat Fermanı’nın genişletilmiş şeklidir.
Avrupalı devletlerin baskısı sonucunda ilan edilmiştir.
Bu ferman ile azınlıklar, Müslüman halktan daha ayrıcalıklı hale geldiler.
Avrupalı devletler Islahat Fermanı’nın ilan edilmesine rağmen azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmaya devam ettiler.
Kaynak: Alper HOCA
