I. DÜNYA SAVAŞI’NI BİTİREN BARIŞ ANTLAŞMALARI
1)VERSAİLLES(VERSAY) ANTLAŞMASI
(28 HAZİRAN 1919)
İtilaf devletleri ile Almanya arasında imzalanan bu antlaşmanın bazı maddeleri şunlardır.
• Alsas-Loren Fransa’ya verilecek
• Belçika yeniden bağımsız olacak
• Çekoslovakya,Polonya,Litvanya ve Danimarka ’ya bazı topraklar verilecek
• Avusturya ile ittifak yapılmayacak
• Sömürgeleri İtilaf devletleri arasında paylaşılacak
• Almanya savaş tazminatı ödeyecek
• Asker sayısı sınırlandırılacak ve silah üretimi durdurulacak
2)SAİNT GERMAİN(SEN JERMEN)ANTLAŞMASI ( 10 EYLÜL 1919)
İtilaf devletleri ile Avusturya arasında imzalanan bu antlaşmanın bazı maddeleri şunlardır:
• Avusturya ve Macaristan iki ayrı devlet olacak
• Avusturya;Macaristan,Çekoslovakya ve Yugos-lavya’nın bağımsızlığını tanıyacak
• Zorunlu askerlik kaldırılacak ve asker sayısı sınırlandırılacak
• Avusturya savaş tazminatı ödeyecek
• Almanya ile İttifak yapmayacak
3)NEUİLLY(NÖYYİ) ANTLAŞMASI
(27 KASIM 1919)
Bulgaristan ile İtilaf devletleri arasında imzalanan bu antlaşmanın bazı maddeleri şunlardır:
• Bulgaristan;Romanya,Yugoslavya ve Yunanis-tan’a toprak verecek
• Donanma ve Hava kuvvetleri bulundurmayacak
• Bulgaristan savaş tazminatı ödeyecek
4)TRİANON(TRİYANON) ANTLAŞMASI
(6 HAZİRAN 1920)
I.Dünya savaşının hemen ardından Macaristan’da Sovyet Rusya benzeri bir yönetim kurulmuştur.İtilaf Devletleri bu komünist yönetimi bir darbe sonucu iktidardan düşürmüşler ve yeni kurulan hükümetle bu antlaşmayı yapmışlardır:
• Macaristan Yugoslavya,Romanya ve Çekoslovakya’ya toprak verecek
• Zorunlu askerlik kaldırılacak ve asker sayısı kısıtlanacak
• Macaristan donanma ve hava gücü bulundurmayacak
• Savaş tazminatı ödeyecek
5)SEVR ANTLAŞMASI
(10 AĞUSTOS 1920)
İtilaf devletleri ve Osmanlı devleti arasında imzalanan bu antlaşma ileride daha ayrıntılı incelenecektir.
BARIŞ ANTLAŞMALARININ GENEL ÖZELLİKLERİ
• Versay antlaşması ile Almanya’nın bir daha Avrupa’daki dengeleri sarsmaması amaçlanmıştı . Fakat bu antlaşma çok ağır şartlar taşıması nedeniyle II.Dünya savaşının nedenlerinden biri oldu.
• Bulgaristan’ın ege denizi kıyısındaki son toprağını da Yunanistan’a vermesiyle Ege denizi ile bağlantısı tamamen kesildi.Böylece Osmanlı Devleti ile Yunanistan sınır komşusu oldu.
• İmzalanan Barış antlaşmalarında Wilson ilkeleri dikkate alınmamış ve itilaf Devletleri’nin çıkarları gözetilmiştir.
• Sınırların çizilmesinde milliyet prensibi dikkate alınmadığı için azınlık sorunları savaş sonrasında artarak devam etti.
• Avrupa’da birçok yeni devlet kuruldu ve Avrupa’nın siyasi haritası değişti.
• Yeni rejimler ortaya çıktı.
I.DÜNYA SAVAŞI’NIN GENEL SONUÇLARI
• Osmanlı Devleti,Rusya,Avusturya-Macaristan ve Almanya parçalandı.
• İngiltere’nin üstünlüğü bir süre daha devam etti.
• Polonya,Çekoslavakya,Yugoslavakya,Ukrayna,Litvanya,Macaristan,Türkiye gibi yeni devletler kuruldu.
• Barışı korumak için “Milletler Cemiyeti” kuruldu.
• Sömürgecilik anlayışı mandater yönetimler şekline dönüştü.
• Sınırların çizilmesinde “milliyet prensibi” ne uyulmadığı için yeni problemler ortaya çıktı.Çok uluslu yeni devletler kuruldu(Çekoslovakya,Yugoslavya gibi)
• Çok ağır şartlar taşıyan barış antlaşmaları yeni bir savaşın çıkmasına zemin hazırladı.
• ABD’nin uluslar arası alandaki etkisi arttı.
• Büyük devletlerin parçalanması yeni kurulan devletlerin bulunduğu bölgelerde otorite boşluğu oluşturdu.
• Komünizm,faşizm,nazizm gibi anlayışların egemen olduğu yeni yönetimler kuruldu.
KONUYLA İLGİLİ ÖSS SORULARI VE ÇÖZÜMLERİ
1.Bazı büyük devletlerin,Osmanlı devleti’ni Birinci dünya savaşına sokmaya çalışmalarınsa Osmanlı Devleti’nin hangi özelliği önemli etken olmuştur?
A)Askeri gücü B)Jeopolitik konumu
C)Savaş tecrübesi D)Ekonomik gücü
E)Siyasal yapısı
ÇÖZÜM:I.Dünya savaşı sırasında Osmanlı Devleti ekonomik siyasi askeri ve savaş tecrübesi bakımından oldukça zayıf bir durumdaydı.Jeopolitik konumu ise diğer devletlerin kendi lehlerine kullanabilecekleri bir durumdu.Doğru cevap B seçeneğidir.
2.Sovyet Rusya Çarlık Rusya’sının Berlin antlaşmasıyla Osmanlı devletinden aldığı yerleri I.dünya savaşından çekildiğini belirten Brest-Litovks antlaşmasıyla Osmanlı Devletine iade etmiş ancak Anlaşma devletleri bu kararı geçersiz saymıştır.
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?
A)Bağımsız devletler sayısının arttığının
B)Sovyet Rusya’nın diğer devletlerle ilişkilerinin çarlık Rusya’sınınkinden farklı olduğunun
C)Antlaşma devletleri arasında görüş ayrılığı olduğunun
D)Osmanlı Devleti’nin Avrupa devletler hukukundan yararlandığının
E)I.dünya savaşı öncesinde kurulan ittifakların aynen devam ettiğinin
ÇÖZÜM:I.Dünya savaşında çarlık Rusya’sı itilaf devletleri yanında yer alıyordu.I.Dünya savaşı devam ederken 1917’deki Bolşevik ihtilali ile Çarlık rejimi yıkılarak Sovyet Rusya kurulmuştu.Rusya’daki yeni rejim itilaf Devletlerinin tepkisine neden oldu.Yeni yönetimi benimsemek istemeyen itilaf devletleri Sovyet Rusya’nın yaptığı antlaşmalara karşı çıkmıştır.Bu durum Sovyet Rusya’nın İtilaf Devletleriyle ilişkilerinin Çarlık Rusya’sınınkinden farklı olduğunu göstermektedir.Doğru Cevap B seçeneğidir.
3.Birinci Dünya savaşı sırasında gizli antlaşmalarda Boğazlar ve Doğu Anadolu Bölgesi’nin Rusya’ya verilmesi kararlaştırılmışken,Mondros Ateşkes Antlaşmasında böyle bir hüküm yer almamıştır.
Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A)Rusya’nın Birinci dünya savaşından çekilmesi
B)Rusya’nın iç karışıklıkların devam etmesi
C)Türklerin Çanakkale Cephesinde başarılı olması
D)İngiltere ve Fransa’nın Rusya’dan daha çok İtalya’nın dostluğuna önem vermesi
E)Türklerin Muş ve Bitlisi Ruslardan geri alması
ÇÖZÜM:I.Dünya savaşına İtilaf devletleri yanında giren Çarlık Rusya’sında 1917’de Bolşevik İhtilali gerçekleşmiş ve Bolşevik Rusya savaştan çekilmiştir.Rusya’da yeni kurulan yönetimden hoşnut olmayan İtilaf Devletleri daha önce Rusya’ya vermeyi vaat ettikleri topraklarla ilgili yeni bir düzenleme yapmışlardır.Doğru cevap A seçeneğidir.
4.Birinci Dünya savaşı’nda yenilen Almanya,Versay Antlaşmasıyla Polonya’ya bırakmış olduğu yerleri geri almak için daha sonra Polonya’nın batı bölgesinin işgal etmiştir.Almanya’nın bu tutumu karşısında İngiltere ve Fransa barışı korumaya çalışmışlarsa da İkinci Dünya savaşı’nın çıkmasını engelleyememişlerdir.
Bu durum Birinci ve İkinci Dünya savaşları arasında nasıl bir ilişki olduğunu gösterir?
A)İkinci Savaşta daha çok cephe açılmıştır.
B)Birinci dünya savaşı öncesindeki bloklaşmalar günümüze kadar devam etmiştir.
C)Savaşların ikisi de aynı hükümleri içeren antlaşmalarla sonuçlanmıştır.
D)Birinci savaşın sonucu ikinci savaşın başlamasına ortam hazırlamıştır.
E)ikinci savaşın sonunda da Avrupa’nın siyasi yapısı korunmuştur.
ÇÖZÜM:Soru kökünde Almanya’nın I.Dünya savaşı’nın sonucunda Versay Antlaşmasıyla Polonya’ya bırakmış olduğu yerleri almak için Polonya’yı işgal ettiği ve bununda II.Dünya Savaşına neden olduğu anlatılmaktadır.Bu soruda neden-sonuç ilişkisi vardır.Birinci olayın sonucu ikinci olayın nedeni olmuştur.Doğru cevap D seçeneğidir.
KONUYLA İLGİLİ ÖYS SORULARI VE ÇÖZÜMLERİ
1.Aşağıdakilerden hangisi “Çanakkale savaşı” nın sonuçlarından biri değildir?
A)İtilaf devletlerinin Ruslara gerekli askeri yardımı yapamaması
B)I.Dünya Savaşının uzaması
C)Yarım milyona yakın insanın ölmesi
D)İngiliz ve Fransız donanmalarının büyük kayıplar vermesi
E)Rusya’nın I.Dünya savaşından çekilmesi
ÇÖZÜM:Çanakkale Savaşının sonuçları şunlardır;
• İtilaf Devletlerinin Ruslara gerekli askeri yardımı yapamaması
• I.Dünya savaşının uzaması
• Yarım milyona yakın insanın ölmesi
• İngiliz ve Fransız donanmalarının büyük kayıplar vermesi
Rusya’nın I.Dünya Savaşından 1917 yılındaki Bolşevik İhtilali sonunda çekilmiştir.Doğru cevap E dir.
2.Birinci Dünya savaşı sonucunda kurulmuş olan üç yeni devlet aşağıdakilerden hangisidir?
A)Bulgaristan-Romanya-İsviçre
B)Hollanda-Belçika-Danimarka
C)Arnavutluk-Sırbistan-Karadağ
D)Yugoslavya-Çekoslovakya-Polonya
E)Avusturya-Macaristan-Yunanistan
ÇÖZÜM:Birinci dünya savaşı sonucunda kurulmuş olan üç yeni devlet Yugoslavya,Çekoslovakya ve Polonya’ dır.Doğru cevap D seçeneğidir.
3.Birinci Dünya savaşının uzamasına aşağıdaki cephelerden hangisinin neden olduğu söylenebilir?
A)Kafkasya B)Çanakkale C)kanal
D)Filistin E)Irak
ÇÖZÜM:İngiltere ve Fransa’nın Çanakkale Cephesini aşamaması Rusya’ya gerekli askeri yardım yapamamalarına ve I.dünya savaşının uzamasına neden olmuştur.Doğru cevap B seçeneğidir.
4.I.Dünya savaşında Arapların Türklere karşı İngilizlerle birlikte hareket etmesi aşağıdaki görüşlerden hangisinin geçerliliğini yitirdiğini gösterir?
A)Halkçılık B)Ulusçuluk C)Ümmetçilik
D)Devletçilik E)Medeniyetçilik
ÇÖZÜM:Araplar Müslüman unsurlardan biridir.I.Dünya savaşında Arapların Türklere karşı İngilizlerle birlikte hareket etmesi Ümmetçilik (İslamcılık) görüşünün geçerliliğini yitirdiğini gösterir.Doğru cevap C dir
5.Aşağıdaki antlaşmalardan hangisi ikinci Dünya savaşının çıkmasına ortam hazırlayan etkenlerden biridir?
A)Sen Jermen B)Versay C)Sevr
D)Nöyyi E)Triyanon
ÇÖZÜM:Almanya ile imzalanan Versay Antlaşması Almanya’nın tepkisine yol açmış ve Almanya bu antlaşmayı 1930’lu yıllarda açıkça tanımadığını belirtmiştir.Almanya’nın bu tutumu II.Dünya savaşına ortam hazırlamıştır.Doğru Cevap B seçeneğidir.
6.Aşağıdaki devletlerin hangisinde Birinci Dünya savaşı sonunda rejim değişikliği olmuştur?
A)Fransa B)Almanya C)İngiltere
D)İsveç E)Japonya
ÇÖZÜM:Fransa,İngiltere İsveç ve Japonya I.Dünya savaşını kazanan devletlerdir.Almanya Savaşı kaybetmiş ve savaşın sonunda Almanya’da rejim değişikliği olmuştur.Doğru cevap B seçeneğidir.
7.Mekke ve Medine’nin bulunduğu Hicaz’ın Osmanlı egemenliğinden çıkması aşağıdaki savaşlardan hangisinin bir sonucudur?
A)93 Harbi B)Birinci Balkan Savaşı
C)Trablusgarp Savaşı D)Birinci Dünya Savaşı
E)İkinci Dünya savaşı
ÇÖZÜM:Mekke ve medinenin bulunduğu Hicaz’ın Osmanlı egemenliğinden çıkması Birinci Dünya Savaşının sonunda olmuştur.Doğru Cevap D seçeneğidir.
8. I.Bitlis ve Muş’un geri alınması
II.İngilizlerin Halep’in kuzeyinde durdurulması
III.Çanakkale Boğazının savunulması
IV.Derne ve Tobruk’ta İtalyanlarla savaşılması
Yukarıdakilerden hangileri,Mustafa kemal’in Birinci dünya Savaşı’ndaki etkinliklerini kapsar?
A)I ve III B)II ve III C)I,II ve III
D)I,III ve IV E)II,III ve IV
ÇÖZÜM:Mustafa kemal paşa Trablusgarp savaşında Derne ve Tobruk ta İtalyanlarla savaşmıştır.Bitlis ve Muşun geri alınması İngilizlerin Halep’in kuzeyinde durdurulması ve Çanakkale Boğazının savunulması Mustafa kemal’in I.Dünya Savaşı etkinlikleri arasındadır.Mustafa kemal I.Dünya Savaşı sırasında sırasıyla Çanakkale Kafkasya ve Suriye-Filistin cephelerinde savaşmıştır.Doğru cevap C seçeneğidir
