Saltanattan Milli Egemenliğe
Egemenlik(hâkimiyet), ülkeyi yönetme gücüdür, egemenlik yani yasama, yürütme ve yargı bir kişinin elinde toplanırsa yönetim şekli Monarşi-Padişahlık olur.
Milli egemenlik ise, yönetimin halkın (seçtiği temsilcilerin) elinde olmasıdır.
Mustafa Kemal’in amacı, önce yurdumuzu işgalden kurtarmak, ardından da millî egemenliğe dayanan yeni bir Türk devleti kurmaktı.
Mustafa Kemal, millî egemenliği gerçekleştirme yolundaki ilk büyük adımı TBMM’yi açarak ile attı.
Meclis’te kabul edilen, ilk anayasa(1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu) “Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir.” maddesi ile ulusal egemenlik yasal güvence altına alındı.
Saltanatın merkezi olan İstanbul’un önce İtilaf devletlerince işgal edilmesi, Mudanya Mütarekesi ile TBMM’ye teslim edilmesi ile ne anlama gelir?
Osmanlı Devleti’nin hukuken sona erdiği
Lozan Görüşmelerine, Türk tarafından hem TBMM’yi hem de İstanbul Hükümetinden temsilci çağıran, İtilaf devletlerinin amacı, iki taraf arasındaki görüş ayrılıklarından yararlanarak, antlaşma masasında istediklerini elde etmekti. Hem İtilaf devletlerinin oyununu boşa çıkarmak hem de Türk Milleti’nin gerçek ve tek temsilcisinin TBMM olduğunu göstermek üzere, 1 Kasım 1922’de saltanat kaldırıldı.
* Saltanat, neden daha önce kaldırılmadı?
Kurtuluş savaşı birlik-beraberlik içinde kazanılabilirdi. Savaş sırasında Padişahlığı kaldırmak birliğimizi bozup, TBMM’ye karşı yeni isyanların çıkmasına yol açabilirdi.
Padişah VI. Mehmet Vahdettin, İngilizlere sığınarak İstanbul’dan ayrıldı. Halifeliği kaldırılmadı. neden?
Halifelik dini bir makam olduğundan kaldırılması İslam’a karşı görülüp tepkilere-isyanlara neden olabilirdi. İnkılaplar halifenin desteği ile halka daha kolay benimsetilebilirdi.
Önce TBMM’nin açılması, ardından Saltanatın kaldırılması; Cumhuriyet’in İlanına uygun ortam oluşturdu.
Saltanatın kaldırılması, siyasi-yönetim alanında yapılan ilk inkılaptır.
