Yaşasın Cumhuriyet
* Cumhuriyetin ilanına zemin hazırlayan gelişmeler nelerdir?
TBMM’nin açılması, Saltanatın kaldırılması
Saltanatın kaldırılması ile, rejim(?) ve devlet başkanlığı nasıl belirleneceği tartışmaları başladı.
Gazi’ye göre: “Türk milletinin karakterine ve geleneklerine en uygun olan idare, Cumhuriyet idaresidir.” Zira milli mücadelenin başlangıcından beri, milli egemenliğin sağlanması gerektiğini vurguluyordu.
23 Nisan 1920’de kurulan yeni Türk Devleti’nin henüz ismi yoktu. Hükümet, BMM Hükümeti adını taşıyordu. Meclis Başkanı aynı zamanda hükümetin de başkanı idi. Meclis hükümeti sistemine göre, bakanlar milletvekillerince oylanarak seçiliyordu. Bu sistem, aynı düşüncede olmayan bakanların aynı kurul içerisinde yer almasına neden oluyordu. Ortak karar almayı güçleştiren bu durum nedeniyle sık sık istifalar yaşanıyor, hükümet çalışmaları aksıyordu. Tam bu sırada 27Ekim 1923’te Fethi Okyar hükümeti istifa etmiş, bakanların seçimi üzerinde bir türlü anlaşma sağlanamamıştı. Bunalımın aşılması, Cumhuriyetin ilanı için de fırsat doğurdu. Atatürk’ün tasarısı, 29 Ekim 1923’de kabul edilerek Cumhuriyet ilan edildi.
Meclisteki tüm milletvekillerinin oyunu alan Mustafa Kemal, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı oldu. Ayrıca “meclis hükümeti” sistemi yerine, “kabine hükümeti” sistemine geçildi. (yani halkın seçtiği milletvekilleri Cumhurbaşkanını seçecek, Cumhurbaşkanı, milletvekillerinden başbakanı atayacak, başbakanda milletvekilleri arasından uyum içinde çalışabileceği bakanlarını belirleyerek hükümeti oluşturacak.) Böylece olası hükümet bunalımları da bu sistemle aşılmış oldu.
Cumhuriyet’in ilanı ile;
Demokrasinin- milli egemenliğin gerçekleşmesi yolunda çok önemli bir adım atıldı.
Yeni Türk devletinin adı, devlet başkanı ve rejimi belli oldu.
Meclis başkanlığı ile hükûmet başkanlığı birbirinden ayrıldı. Böylece güçler ayrılığı yolunda önemli adımlar atıldı.
