Ýslam öncesi Türk devletleri konusu ile ilgili kpss sýnavýnda çýkmýþ sorular

[Sosyal Bilgiler1]

1.    Çin'den   baþlayarak   Ön   Asya'ya   ulaþan   Ýpek Yolu'nun geçtiði yerler zaman zaman deðiþmiþtir.
Bu geliþmelerde aþaðýdakilerden hangisi etkili olmuþtur? (99 DMS OÖ)
A)   Gereksinim    duyulan     maddelerin    çeþitlilik
göstermesi
B)   Dünya nüfusunun artmasý
C)   Coðrafi keþiflere ara verilmesi
D)   Doðu    ile   Batý   arasýnda   siyasi   iliþkilerin
baþlamasý
E)   Güçlü devlet ve kabilelerin tutumlarýnda deðiþme
olmasý

3. islamiyetten önceki Türk devletlerinde, önceleri ekonomik etkinlikler yalnýz hayvancýiýða dayanýyordu. Daha sonra bu durum deðiþmiþ, tarým önem kazanmýþtýr.
Tarým   hangi   Türk   devleti   zamanýnda   önem kazanmaya baþlanmýþtýr? (99 DMS OÖ)
A)   Hunlar
B)   Göktürkler
C)   Uygurlar
D)   Karluklar
E)   Hazarlar
Eski Türklerde iktisadi hayat büyük ölçüde hayvancýlýða dayanmaktaydý. Bu göçebe hayatýn tabi bir sonucuydu. Uygurlarýn yerleþik hayata geçmesi ile Türkler tarýmla uðraþmýþlar tahýl, meyve ve sebze yetiþtirmiþlerdir.
(Cevap C)



Ýpek Yolu; Çin'den baþlayýp Orta Asya'dan geçerek Hazar Denizi'nin kuzeyinden Kýrým'dan Karadeniz'e, Ýran üzerinden de Anadolu kýyýlarýna kadar ulaþan ticaret yoludur.
Ýpek Yolu'nun geçtiði güzergahýn zaman zaman deðiþmesinin nedeni; bu yol üzerindeki güçlü devlet ve kabilelerin tutumlarýnda deðiþiklik olmasýdýr.
(Cevap E)

Uygurlar, Orta Asya'daki diðer Türk devletlerine göre;
I.   Halýcýlýk
II.   Demircilik
III.   Tarým
IV.   Resim ve heykel
alanlarýnýn      hangilerinde      daha      baþarýlý olmuþlardýr? (99 DMS ÖL)
A) Yalnýz I   B) Yalnýz II
C) II ve III   D) II ve IV
E) III ve IV



A) B) C) D) E)
2.

Uygurlarýn Budizm ve Mani dinlerini kabul etmeleri aþaðýdakilerin hangisine yol açmýþtýr? (99 DMS OÖ)
Sanat alanýnda geliþmelerine Baðýmsýz devlet kurmalarýna Ýki ayrý devlet halinde yaþamalarýna Orta Asya'dan batýya göç etmelerie Askerlik açýsýndan güçlenmelerine
Uygurlar Budizm ve Mani dinlerini kabul etmeleri ile yerleþik hayata geçmiþler, bu dinlerin etkisi ile mabetler, saraylar yapmýþlar, mimari ve süslemecilikte ilerlemiþlerdir.
(Cevap A)

Uygurlar yerleþik hayata geçen ilk Türk devletidir. Bu yüzden tarým ve sanat alanýnda daha baþarýlý olmuþlardýr.
(Cevap E)
Türkterin Orta Asya'da dýþ tehlikelerle karþý karþýya kalmalarý ve topraklarýnýn doðal sýnýrlarla korunmamýþ olmasý, aþaðýdakilerin hangisinde yeteneklerinin geliþmesine neden olmuþtur? (99 DMS ÖL)
B) Ticaret D) Dokumacýlýk
A) Askerlik C) Tarým E) Hayvancýlýk

-TARIH-

61



Türkler Orta Asya'da komþu devletlerin oluþturduðu tehdit ve tehlikelerle karþý karþýya kaldýklarýndan kendilerini korumuþlardýr. Bu da askeri yeteneklerinin geliþmesine neden olmuþtur.
(Cevap A)

Orta Asya'da kurulan Türk devletierinde yönetimie ilgili olarak, askeri, siyasi, iktisadi ve kültürei sorunlar Toy veya Kurultay adý verilen meclislerde görüþülür ve karara baðlanýrdý. Bu meclise herkes katýlmazdý, Katýlma hakkýna sahip olanlara Toygun adý verilmiþtir.
(Cevap A)



6.

Türklerin geleneksel dini olan Þamanizm'in diðer dinlerin etkilerine açýk olmasý, aþaðýdakilerden hangisine ortam hazýrlamýþtýr? (99 DMS ÖL)
A)   Þamanizm'in yaygýnlaþmasýna
B)   Türkler arasýnda çeþitli dinlerin yayýlmasýna
C)   Devletin resmi bir dini olmasýna
D)   Türk   törelerinin   uygulanmasýndan
vazgeçilmesine
E)   Diðer dinlere inananlarýn sayýsýnýn azalmasýna

9. Türklerin tarih boyunca deðiþik ülkelerde yerleþmeleri, çeþitli alanlarda geliþmeler göstermelerine neden olmuþtur. Aþaðýdaki alanlarýn hangisinde, bu farklýlýðýn en az olduðu savunulabilir? (99 DMS L)
A)Din C) Askerlik E) Sanat
B) Ekonomi D) Sosyal yaþam



A) Hazarlar D) Akhunlar
7.

Þamanizmin diðer dinlerin etkilerine açýk olmasý, Türkler arasýnda çeþitli dinlerin yayýlmasýna ortam hazýrlamýþtýr.
(Cevap B) |
m <n a.
Aþaðýdakilerden hangisi yazýyý ilk kullanan Türk devletidir? (99 DMS ÖL)
'5 ýu
C) Göktürkler
B) Uygurlar E) Karluklar
En eski Türk alfabesi Göktürklerin kullandýðý Orhun alfabesidir ve Kuzey lehçesiyle yazýlmýþtýr. Orhun alfabesi saðdan sola veya yukarýdan aþaðýya doðru yazýlmaktadýr. 4 sesli, 3 birleþik ve 31 sessiz harften oluþan 38 harfli bir alfabedir.
(Cevap C)

Türkler tarih boyunca deðiþik ülkelerde yerleþmiþler, bu da onlarýn dini, ekonomik, sanat ve sosyal hayatlarýnda birtakým deðiþikliklere yol açmýþtýr. Askerlik alanýndaki deðiþiklik diðerlerine göre en azdýr.
(Cevap C)
10. Orta Asya'da kurulan Türk devletlerinde;
I.   Kaðan
II.   Tudun
III.   Han
IV.   Hakan
ýçýn
unvanlarýndan      hangileri      hükümdar kullanýlmamýþtýr? (99 DMS L)
B) Yalnýz II D) I ve III
A) Yalnýz I C) Yalnýz III E) I ve IV



8.

Aþaðýdakilerden hangisi Orta Asya'da kurulan Türk devletlerinde yönetimin özelliklerinden biri deðildir? (99 DMS L)
A)   Herkesin kurultaya katýlma hakkýnýn olmasý
B)   Ülkenin bölümler halinde yönetilmesi
C)   Devlet       yönetiminde       törelere       uyma
zorunluluðunun olmasý
D)   Hatun'un (hükümdarýn eþi) kurultaya katýlmasý
E)   Devlet  yönetme  yetkisinin   hükümdara  Tanrý
tarafýndan verildiðine inanýlmasý

Orta Asya da kurulan Türk Devletleri'nde devletin baþýnda çeþitli unvanlarý taþýyan hükümdarlar bulunurdu. Bu unvanlar Þanyü, Kaðan, Han, Hakan, Ýdikut'tur. Tudun ise iktisadi ve mali iþlerle uðrayan yüksek dereceli devlet görevlisine verilen addýr. (Prof. Dr. Ýbrahim Kafesoðlu, Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayýnlarý)
(Cevap B)

62-

-GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-



11. Aþaðýdakilerden hangisi Göktürklerde devlet adamlarýnýn millete hesap vermesi devlet ve halkýn karþýlýklý olarak görevlerinin belirtilmesi konularýný içermektedir? (99 DMS L)
A) B) C) D) E)
Orhun Yazýtlarý  Karabalgasun Yazýtlarý  Oðuz Kaðan Destaný  Þehname  Manas Destaný

13.  I.   Karluklar
II.   Hazarlar
III.   Avarlar
IV.   Hunlar
Yukarýdaki Türk topluluklarýndan hangileri Orta Avrupa'da teþkilatlý bir devlet kurmuþlardýr? (99 DMSL)
A) Yalnýz I D) II ve III
C) Yalnýz IV
B) Yalnýz II E) II! ve IV



Orhun Yazýtlarý Türk Tarihini aydýniatan ilk yazýlý kaynaklar VIII. yy.'da Göktürk alfabesiyle yazýlan Orhun yazýtlarý'dýr.
-   Türk adýnýn geçtiði ilk Türkçe metin
-   Türk tarihini aydýnlatan ilk yazýlý kaynaklar
-   Türk  edebiyatýnýn  en   iyi  edebiyat  örneklerini
oluþturmasý yönünden önemlidir.
Karabalgasun Yazýtlarý: Uygurlar dönemine ait olan bu yazýtlar Türkçe, Çince, Sogdca olarak üç dilde yazýlmýþtýr. Uygur tarihi ve hakanlarý için önemli bilgiler içermektedir.
Oðuz Kaðan Destaný: Hunlar dönemine ait olan Oðuz Kaðan Destaný eski Türk Devlet gelenekleri ve sosyal davranýþlarýný yansýtan destandýr. Þehname: Firdevsî tarafýndan yazýlmýþtýr ve Türk -iran Savaþlarýný ve iliþkilerini anlatmaktadýr. Manas Destaný:  Kýrgýzlara aittir.  En uzun Türk destanýdýr.
(Cevap A)

Verilen bilgilerden Avarlar ve Hunlar Orta Avrupa'da
Devlet kurmuþlardýr,
Avarlar:      Göktürk     egemenliðinden      kaçarak
Macaristan'a   yerleþip   bir   Orta   Avrupa   devleti
kurmuþlardýr.
Hunlar: Avrupa Hun Devleti Avrupa'da kurulan ilk Türk devletidir. Kavimler göçü ile Avrupa'ya gelen Hunlarýn kurmuþ olduðu devletin ilk hükümdarý Balamir'dir.
(Cevap E)
14. Ýslamiyet'ten önceki Türk Devletlerinde hükümdarýn egemenlik hakký ile ilgili olarak aþaðýdakilerden hangisine inanýlýrdý? (2000 DMS)
A)   Halk tarafýndan verildiðine
B)   Kurultay tarafýndan verildiðine
C)   Büyük devletler tarafýndan verildiðine
D)   Baþkalarýndan zorla alýndýðýna
E)   Tanrý tarafýndan verildiðine



12. Aþaðýdakilerden hangisi Ýslamiyetten önceki Türk Devletlerinin dini inanýþlarý arasýnda yer almaz? (99 DMS L)
A) B) C) D)
E)
Göktanrý'ya inanýlmasý
Ölümden sonra yaþama inanýlmasý
Dinsel inançlara saygý gösterilmesi
Kendilerinden    olmayanlardan    cizye   vergisi
alýnmasý
Ölen   kiþinin   mezarýnýn   yanýna,   öldürdüðü
düþman sayýsý kadar balbal (heykel) dikilmesi
Verilen seçeneklerden D seçeneði dýþýndakiler Ýslamiyet öncesi Türk Devletleri'nin dini inanýþlarý arasýnda yer alýr. Cizye vergisi, Müslüman olmayanlardan askerlik yapmadýklarý için alýnan vergidir.
(Cevap D)

Eski Türk topluluklarýnýn dini inanýþlarýna göre Gök-tanrý, tek yaratýcý olarak görülmektedir. Bütün Türk toplumlarýnda kurban sunulan varlýklarýn baþýnda ve hepsinin üstünde Göktanrý vardýr. Hükümdar Göktanrý tarafýndan görevlendirilir ve dünyayý yönetirdi.
(Cevap E)
15. Aþaðýdakilerden hangisi Orhun Kitabeleri'nin tarihi açýsýndan önemini belirleyen özelliklerden biri deðildir? (2000 DMS)
A)   Türk adýnýn geçmesi ve Türkçe yazýlmýþ olmasý
B)   Hun tarihi ile ilgili ayrýntýlý bilgi vermesi
C)   Türk yazýsýnýn en eski alfabesi ile yazýlmasý
D)   Siyasi bir beyanname olmasý
E)   VIII. yüzyýlda yazýlmýþ olmasý

-TARIH-

63



Türk tarihi aydýnlatan ilk yazýlý kaynaklar VIII. yy.'da Göktürk alfabesiyle yazýlan Orhun yazýtlarý'dýr. 727'de Göktürklerin büyük veziri Tonyukuk, 732'de Kül Tigin ve 735'te Bilge Kaðan adýna dikilen bu anýtlar en iyi edebiyat örneklerini oluþtururlar. Türk adýnýn geçtiði ilk Türkçe metin olmasý, Türk devlet adamlarýnýn ulusa hesap vermesi. devlet ve halkýn karþýlýklý görevlerinin belirtilmesi. Türk uygarlýðý ve yasalarý hakkýnda bilgi vermesi bakýmýndan bu anýtlar çok önemlidir. Türklerde sosyal devlet anlayýþýnýn ilk ipuçlarýný vermesi bakýmýndan da bu anýtlar ayrý önem taþýr.
(Cevap B)
16.  I. Duvar Resmi
II.   Dokuma
III.   Mimari
Uygurlarýn yukarýdaki sanat alanlarýnýn hangilerinde etkinlik göstermeleri, onlarýn yerleþik hayata geçtiklerine bir kanýt sayýlabilir? (2001 KMS)

18. Orhun Kitabeleri için,
I.   Türk edebiyatýnýn ilk yazýlý örneði,
II.   En eski yazýlý hukuk kurallarý,
III.   Türktarihiyle ilgili belge
nitelemelerinden hangileri geçerlidir?(2003/2)
A) Yalnýzl   B) Yalnýz II
ve II!
C) I ve II   D)
E) II ve III
Türk tarihini aydýnlatan ilk yazýlý kaynaklar Göktürk alfabesiyle yazýlan Orhun yazýtlarýdýr. 727'de Göktürklerin büyük veziri Tonyukuk, 732'de Kül tigin ve 735'te Bilge Kaðan adýna dikilen bu anýtlar en iyi edebiyat ömeklerini oluþturur. Türk adýnýn geçtiði ilk Türkçe metin olmasý, Türk uygarlýðý ve yasalarý hakkýnda bilgi vermesi bakýmýndan bu yazýtlar çok önemlidir.
En eski yazýlý hukuk kurallarý Sümerlere aittir. Dünyanýn ilk yazýlý yasalarý Urukagina yasalarýdýr.
(Cevap D)



A) Yalnýz I C) Yalnýz III E) I- ll-lll

B) Yalnýz II D) l-lll

LU
co
a.



A) Yargu D) Oðuþ
17.

Verilen sanat alanlarýndan duvar resmi ve mimari yerleþik yaþama geçiþin kanýtýdýr. Dokumacýlýk ise göçebecilikte geliþmiþtir.
(Cevap D)
Orta Asya Türk devletlerinde sosyal hayatý düzenleyen ve yazýlý olmayan kurallara ne denir? (2002 KPSS)
C)Kün
B) Töre D) Budun

UJ >■

19. Güney Sibirya'da Altay Daðlarý eteklerinde Pazýrýk'ta MÖ III. - II. yüzyýllardan kalma kurganda Hunlara ait mumyalanmýþ ceset, at iskeleti, dört tekerlekli araba ve halý bulunmuþtur.
Buna göre Hunlarla ilgili olarak;
i.     Ölümden sonra hayatýn devam ettiði inancýna sahip olduklarý,
II.   Yerleþik hayata geçtikleri,
III.   Dokuma eþya kullandýklarý
Yukarýdakilerden      hangisi      veya      hangileri söylenebilir?( 2003/2)
A) Yalnýz I   B) Yalnýz II
C)lvelll   D) II ve III



Yargu: Tercüman, elçiler, yargýçlar
Budun: Boylar topluiuðu
Oðuþ: Aile
Kün: Halk
Töre: Sosyal hayatý düzenleyen ve yazýlý olmayan
kurallara denir.
(Cevap B)

ve
Soruda verilenler göz önüne alýndýðýnda
bilgiler Hunlar için söylenebilir.
Yerleþik hayata geçen Türk devleti Uygurlardýr.
(Cevap C)

64-

-GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGÝSÝ-



20.  I. Orhun Kitabeleri
II.   Manas Destaný
III.   Karabalgasun Yazýtlarý
Yukarýdakilerden        hangileri
aittir?(2004 KPSS)
B) Yalnýz II D) I ve II
A) Yalnýz I C) Yalnýz III E) II ve III

Göktürkler'e

22.  Uygurlar döneminde ticari iliþkiler kiþiler arasýnda yazýlý anlaþmalarla düzenlenirdi.
Bu durum Uygurlarda aþaðýdaki hangi sistemin geliþtiðini gösterir? (2005 KPSS)
A)   Hukuk
B)   Siyaset
C)   Sanat
D)   Edebiyat
E)   Askerlik



Orhun   Abideleri:   II.   Göktürk  dönemine   aittir.
Ýslamiyet   öncesi   Türk   tarihinin   önemli   Türkçe
belgeleridir.
Ýskitler: Þu Destaný
Hunlar: Oðuz Kaðan Destaný
Göktürkler: Ergenekon Destaný, Orhun Kitabeleri
Uygurlar: Türeyiþ ve Göç Destaný
Kýrgýzlar: Manas Destaný
Uygurlar: Karabalgasun Destaný
(Cevap A)

Uygurlarda ticaret hayatýnýn geliþmesi, kiþiler arasýndaki iliþkilerin kanýtlanabilir olmasý için yazýlý sözleþmeler önem kazanmýþtýr.Böyiece Uygurlar'la birlikte hukuk daha saðlam ve þekilci bir nitelik kazanmýþtýr.
(Cevap A)



21.  I.Toy

II. Kurultay

Yukarýdakilerden   hangileri   Ýslamiyet'ten   önce •—
ekonomik, baðlandýðý
kurulan Türk devletlerinde siyasi, kültürel iþlerin görüþülüp karara meclistir? (2004 KPSS)

A) Yalnýz I C) Yalnýz III E) I, II ve III

B) Yalnýz II D) I, II



Ýslamiyetten önceki Türk devletlerinde Türk meclislerine Toy, Kurultay veya Kengeþ denilirdi. Kurultay; Devletin önemli kararlarýnýn alýndýðý meclise verilen addýr. Kurultay danýþma meclisi idi. Ýl; Ýslâmiyet öncesi Türk devletlerinde siyasi örgütlenmenin en üst kademesi "il" ya da "devlet" tir. Mete devrinden baþlayarak, devlet iþleri ve dini törenlerle ilgili olarak üç ayrý toplantýdan bahsedilmiþtir. Bunlar arasýnda ilkbaharda yapýlan en önemlisidir. Bu toplantýda hükümdarlýklar tasdik edilir veya yeni tanhu seçimi yapýlýr. Gerektiðinde idareye geniþ icrai yetkiler verilir ve bütün ülke meseleleri üzerine umumi müzakereler açýlarak görüþülüp karara baðlanýrdý. Bu meclise toy, meclise katýlma yetkisine salip olanlara toygun adý verilmiþtir. (Kafesoðlu, Ýbrahim, Türk Milli Kültürü, Ýstanbul, 1996, sf: 246-253)
(Cevap D)

23.  Ýslamiyet'ten   önceki   Türkler   farklý   inanýþlardaki insanlarla birlikte yaþamýþlardýr.
Bu durum Türklerin hangi özelliðini gösterir? (2005 KPSS)
A)   Kararlarýn alýndýðý bir meclislerinin olduðunun
B)   Ülkeyi iki koldan yönetmelerinîn
C)   Hoþgörülü olmalarýnýn
D)   Yerleþik hayata geçtiklerinin
E)   Birçok devlet kurduklarýnýn
Ýslamiyet'ten önceki Türkler farklý inanýþlardaki insanlarla birlikte yaþamýþlardir. Bu durum Türklerin hoþgörülü olduðu gösterir.
(Cevap C)

-TARIH-

65

24. Aþaðýdakilerden hangisi ilk Türk Ýslam devletlerinde toprak yönetimi ile ilgili bir kavram deðildir? (2005 KPSS)

A) ikta C) Zeamet E) Ulak

B)Has D) Ocaklýk

Ulak: Türk Ýslam devletlerinde bugünkü postacýnýn
karþýlýðý   olarak   haberci,    haber   veren   kimse
anlamýnda "ulak" terimi kullanýlmýþtýr.
Ýkta:  Ordu  görevlilerine  ve  devlet  memurlarýna
hizmet  ve   maaþiarýna   karþýlýk  verilen   topraðýn
geliridir.    Ýkta   sahipleri    getirlerin    bir    kýsmýný
kendilerine ayýnrlar geri kalanýyla da "sipahi" denilen
atlý asker beslemek zorundaydý.
Has arazisi: Geliri hükümdara ayrýlan topraklardýr.
Hükümdar bu topraklarý yakýnlarýna verebiliyordu.
Zeamet:  Yýllýk geliri  20  bin  ile  100  bin  akçe
arasýndaki    topraklardýr.    Eyalet    merkezlerinde
bulunan   hazine   ve   týmar   defterini   tutanlara,
sancaklardaki alay beylerine, kaie komutanlarýna,
divan katiplerine, eyalet askerlerinin subaylarýna ve
kadý gibi ikinci derece memurlara verilirdi.
Ocaklýk:   Gelirleri   kale   muhafýzlarý   ve  tersane -g
giderterine ayrýlan topraklardý.   g
Q

[PeRi]

tesekkürler