İslam öncesi Türk devletleri konusu ile ilgili kpss sınavında çıkmış sorular

[Sosyal Bilgiler1]

1.    Çin'den   başlayarak   Ön   Asya'ya   ulaşan   İpek Yolu'nun geçtiði yerler zaman zaman deðişmiştir.
Bu gelişmelerde aşaðıdakilerden hangisi etkili olmuştur? (99 DMS OÖ)
A)   Gereksinim    duyulan     maddelerin    çeşitlilik
göstermesi
B)   Dünya nüfusunun artması
C)   Coðrafi keşiflere ara verilmesi
D)   Doðu    ile   Batı   arasında   siyasi   ilişkilerin
başlaması
E)   Güçlü devlet ve kabilelerin tutumlarında deðişme
olması

3. islamiyetten önceki Türk devletlerinde, önceleri ekonomik etkinlikler yalnız hayvancıiıða dayanıyordu. Daha sonra bu durum deðişmiş, tarım önem kazanmıştır.
Tarım   hangi   Türk   devleti   zamanında   önem kazanmaya başlanmıştır? (99 DMS OÖ)
A)   Hunlar
B)   Göktürkler
C)   Uygurlar
D)   Karluklar
E)   Hazarlar
Eski Türklerde iktisadi hayat büyük ölçüde hayvancılıða dayanmaktaydı. Bu göçebe hayatın tabi bir sonucuydu. Uygurların yerleşik hayata geçmesi ile Türkler tarımla uðraşmışlar tahıl, meyve ve sebze yetiştirmişlerdir.
(Cevap C)



İpek Yolu; Çin'den başlayıp Orta Asya'dan geçerek Hazar Denizi'nin kuzeyinden Kırım'dan Karadeniz'e, İran üzerinden de Anadolu kıyılarına kadar ulaşan ticaret yoludur.
İpek Yolu'nun geçtiði güzergahın zaman zaman deðişmesinin nedeni; bu yol üzerindeki güçlü devlet ve kabilelerin tutumlarında deðişiklik olmasıdır.
(Cevap E)

Uygurlar, Orta Asya'daki diðer Türk devletlerine göre;
I.   Halıcılık
II.   Demircilik
III.   Tarım
IV.   Resim ve heykel
alanlarının      hangilerinde      daha      başarılı olmuşlardır? (99 DMS ÖL)
A) Yalnız I   B) Yalnız II
C) II ve III   D) II ve IV
E) III ve IV



A) B) C) D) E)
2.

Uygurların Budizm ve Mani dinlerini kabul etmeleri aşaðıdakilerin hangisine yol açmıştır? (99 DMS OÖ)
Sanat alanında gelişmelerine Baðımsız devlet kurmalarına İki ayrı devlet halinde yaşamalarına Orta Asya'dan batıya göç etmelerie Askerlik açısından güçlenmelerine
Uygurlar Budizm ve Mani dinlerini kabul etmeleri ile yerleşik hayata geçmişler, bu dinlerin etkisi ile mabetler, saraylar yapmışlar, mimari ve süslemecilikte ilerlemişlerdir.
(Cevap A)

Uygurlar yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir. Bu yüzden tarım ve sanat alanında daha başarılı olmuşlardır.
(Cevap E)
Türkterin Orta Asya'da dış tehlikelerle karşı karşıya kalmaları ve topraklarının doðal sınırlarla korunmamış olması, aşaðıdakilerin hangisinde yeteneklerinin gelişmesine neden olmuştur? (99 DMS ÖL)
B) Ticaret D) Dokumacılık
A) Askerlik C) Tarım E) Hayvancılık

-TARIH-

61



Türkler Orta Asya'da komşu devletlerin oluşturduðu tehdit ve tehlikelerle karşı karşıya kaldıklarından kendilerini korumuşlardır. Bu da askeri yeteneklerinin gelişmesine neden olmuştur.
(Cevap A)

Orta Asya'da kurulan Türk devletierinde yönetimie ilgili olarak, askeri, siyasi, iktisadi ve kültürei sorunlar Toy veya Kurultay adı verilen meclislerde görüşülür ve karara baðlanırdı. Bu meclise herkes katılmazdı, Katılma hakkına sahip olanlara Toygun adı verilmiştir.
(Cevap A)



6.

Türklerin geleneksel dini olan Þamanizm'in diðer dinlerin etkilerine açık olması, aşaðıdakilerden hangisine ortam hazırlamıştır? (99 DMS ÖL)
A)   Þamanizm'in yaygınlaşmasına
B)   Türkler arasında çeşitli dinlerin yayılmasına
C)   Devletin resmi bir dini olmasına
D)   Türk   törelerinin   uygulanmasından
vazgeçilmesine
E)   Diðer dinlere inananların sayısının azalmasına

9. Türklerin tarih boyunca deðişik ülkelerde yerleşmeleri, çeşitli alanlarda gelişmeler göstermelerine neden olmuştur. Aşaðıdaki alanların hangisinde, bu farklılıðın en az olduðu savunulabilir? (99 DMS L)
A)Din C) Askerlik E) Sanat
B) Ekonomi D) Sosyal yaşam



A) Hazarlar D) Akhunlar
7.

Þamanizmin diðer dinlerin etkilerine açık olması, Türkler arasında çeşitli dinlerin yayılmasına ortam hazırlamıştır.
(Cevap B) |
m <n a.
Aşaðıdakilerden hangisi yazıyı ilk kullanan Türk devletidir? (99 DMS ÖL)
'5 ıu
C) Göktürkler
B) Uygurlar E) Karluklar
En eski Türk alfabesi Göktürklerin kullandıðı Orhun alfabesidir ve Kuzey lehçesiyle yazılmıştır. Orhun alfabesi saðdan sola veya yukarıdan aşaðıya doðru yazılmaktadır. 4 sesli, 3 birleşik ve 31 sessiz harften oluşan 38 harfli bir alfabedir.
(Cevap C)

Türkler tarih boyunca deðişik ülkelerde yerleşmişler, bu da onların dini, ekonomik, sanat ve sosyal hayatlarında birtakım deðişikliklere yol açmıştır. Askerlik alanındaki deðişiklik diðerlerine göre en azdır.
(Cevap C)
10. Orta Asya'da kurulan Türk devletlerinde;
I.   Kaðan
II.   Tudun
III.   Han
IV.   Hakan
ıçın
unvanlarından      hangileri      hükümdar kullanılmamıştır? (99 DMS L)
B) Yalnız II D) I ve III
A) Yalnız I C) Yalnız III E) I ve IV



8.

Aşaðıdakilerden hangisi Orta Asya'da kurulan Türk devletlerinde yönetimin özelliklerinden biri deðildir? (99 DMS L)
A)   Herkesin kurultaya katılma hakkının olması
B)   Ülkenin bölümler halinde yönetilmesi
C)   Devlet       yönetiminde       törelere       uyma
zorunluluðunun olması
D)   Hatun'un (hükümdarın eşi) kurultaya katılması
E)   Devlet  yönetme  yetkisinin   hükümdara  Tanrı
tarafından verildiðine inanılması

Orta Asya da kurulan Türk Devletleri'nde devletin başında çeşitli unvanları taşıyan hükümdarlar bulunurdu. Bu unvanlar Þanyü, Kaðan, Han, Hakan, İdikut'tur. Tudun ise iktisadi ve mali işlerle uðrayan yüksek dereceli devlet görevlisine verilen addır. (Prof. Dr. İbrahim Kafesoðlu, Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayınları)
(Cevap B)

62-

-GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-



11. Aşaðıdakilerden hangisi Göktürklerde devlet adamlarının millete hesap vermesi devlet ve halkın karşılıklı olarak görevlerinin belirtilmesi konularını içermektedir? (99 DMS L)
A) B) C) D) E)
Orhun Yazıtları  Karabalgasun Yazıtları  Oðuz Kaðan Destanı  Þehname  Manas Destanı

13.  I.   Karluklar
II.   Hazarlar
III.   Avarlar
IV.   Hunlar
Yukarıdaki Türk topluluklarından hangileri Orta Avrupa'da teşkilatlı bir devlet kurmuşlardır? (99 DMSL)
A) Yalnız I D) II ve III
C) Yalnız IV
B) Yalnız II E) II! ve IV



Orhun Yazıtları Türk Tarihini aydıniatan ilk yazılı kaynaklar VIII. yy.'da Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun yazıtları'dır.
-   Türk adının geçtiði ilk Türkçe metin
-   Türk tarihini aydınlatan ilk yazılı kaynaklar
-   Türk  edebiyatının  en   iyi  edebiyat  örneklerini
oluşturması yönünden önemlidir.
Karabalgasun Yazıtları: Uygurlar dönemine ait olan bu yazıtlar Türkçe, Çince, Sogdca olarak üç dilde yazılmıştır. Uygur tarihi ve hakanları için önemli bilgiler içermektedir.
Oðuz Kaðan Destanı: Hunlar dönemine ait olan Oðuz Kaðan Destanı eski Türk Devlet gelenekleri ve sosyal davranışlarını yansıtan destandır. Þehname: Firdevsî tarafından yazılmıştır ve Türk -iran Savaşlarını ve ilişkilerini anlatmaktadır. Manas Destanı:  Kırgızlara aittir.  En uzun Türk destanıdır.
(Cevap A)

Verilen bilgilerden Avarlar ve Hunlar Orta Avrupa'da
Devlet kurmuşlardır,
Avarlar:      Göktürk     egemenliðinden      kaçarak
Macaristan'a   yerleşip   bir   Orta   Avrupa   devleti
kurmuşlardır.
Hunlar: Avrupa Hun Devleti Avrupa'da kurulan ilk Türk devletidir. Kavimler göçü ile Avrupa'ya gelen Hunların kurmuş olduðu devletin ilk hükümdarı Balamir'dir.
(Cevap E)
14. İslamiyet'ten önceki Türk Devletlerinde hükümdarın egemenlik hakkı ile ilgili olarak aşaðıdakilerden hangisine inanılırdı? (2000 DMS)
A)   Halk tarafından verildiðine
B)   Kurultay tarafından verildiðine
C)   Büyük devletler tarafından verildiðine
D)   Başkalarından zorla alındıðına
E)   Tanrı tarafından verildiðine



12. Aşaðıdakilerden hangisi İslamiyetten önceki Türk Devletlerinin dini inanışları arasında yer almaz? (99 DMS L)
A) B) C) D)
E)
Göktanrı'ya inanılması
Ölümden sonra yaşama inanılması
Dinsel inançlara saygı gösterilmesi
Kendilerinden    olmayanlardan    cizye   vergisi
alınması
Ölen   kişinin   mezarının   yanına,   öldürdüðü
düşman sayısı kadar balbal (heykel) dikilmesi
Verilen seçeneklerden D seçeneði dışındakiler İslamiyet öncesi Türk Devletleri'nin dini inanışları arasında yer alır. Cizye vergisi, Müslüman olmayanlardan askerlik yapmadıkları için alınan vergidir.
(Cevap D)

Eski Türk topluluklarının dini inanışlarına göre Gök-tanrı, tek yaratıcı olarak görülmektedir. Bütün Türk toplumlarında kurban sunulan varlıkların başında ve hepsinin üstünde Göktanrı vardır. Hükümdar Göktanrı tarafından görevlendirilir ve dünyayı yönetirdi.
(Cevap E)
15. Aşaðıdakilerden hangisi Orhun Kitabeleri'nin tarihi açısından önemini belirleyen özelliklerden biri deðildir? (2000 DMS)
A)   Türk adının geçmesi ve Türkçe yazılmış olması
B)   Hun tarihi ile ilgili ayrıntılı bilgi vermesi
C)   Türk yazısının en eski alfabesi ile yazılması
D)   Siyasi bir beyanname olması
E)   VIII. yüzyılda yazılmış olması

-TARIH-

63



Türk tarihi aydınlatan ilk yazılı kaynaklar VIII. yy.'da Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun yazıtları'dır. 727'de Göktürklerin büyük veziri Tonyukuk, 732'de Kül Tigin ve 735'te Bilge Kaðan adına dikilen bu anıtlar en iyi edebiyat örneklerini oluştururlar. Türk adının geçtiði ilk Türkçe metin olması, Türk devlet adamlarının ulusa hesap vermesi. devlet ve halkın karşılıklı görevlerinin belirtilmesi. Türk uygarlıðı ve yasaları hakkında bilgi vermesi bakımından bu anıtlar çok önemlidir. Türklerde sosyal devlet anlayışının ilk ipuçlarını vermesi bakımından da bu anıtlar ayrı önem taşır.
(Cevap B)
16.  I. Duvar Resmi
II.   Dokuma
III.   Mimari
Uygurların yukarıdaki sanat alanlarının hangilerinde etkinlik göstermeleri, onların yerleşik hayata geçtiklerine bir kanıt sayılabilir? (2001 KMS)

18. Orhun Kitabeleri için,
I.   Türk edebiyatının ilk yazılı örneði,
II.   En eski yazılı hukuk kuralları,
III.   Türktarihiyle ilgili belge
nitelemelerinden hangileri geçerlidir?(2003/2)
A) Yalnızl   B) Yalnız II
ve II!
C) I ve II   D)
E) II ve III
Türk tarihini aydınlatan ilk yazılı kaynaklar Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun yazıtlarıdır. 727'de Göktürklerin büyük veziri Tonyukuk, 732'de Kül tigin ve 735'te Bilge Kaðan adına dikilen bu anıtlar en iyi edebiyat ömeklerini oluşturur. Türk adının geçtiði ilk Türkçe metin olması, Türk uygarlıðı ve yasaları hakkında bilgi vermesi bakımından bu yazıtlar çok önemlidir.
En eski yazılı hukuk kuralları Sümerlere aittir. Dünyanın ilk yazılı yasaları Urukagina yasalarıdır.
(Cevap D)



A) Yalnız I C) Yalnız III E) I- ll-lll

B) Yalnız II D) l-lll

LU
co
a.



A) Yargu D) Oðuş
17.

Verilen sanat alanlarından duvar resmi ve mimari yerleşik yaşama geçişin kanıtıdır. Dokumacılık ise göçebecilikte gelişmiştir.
(Cevap D)
Orta Asya Türk devletlerinde sosyal hayatı düzenleyen ve yazılı olmayan kurallara ne denir? (2002 KPSS)
C)Kün
B) Töre D) Budun

UJ >■

19. Güney Sibirya'da Altay Daðları eteklerinde Pazırık'ta MÖ III. - II. yüzyıllardan kalma kurganda Hunlara ait mumyalanmış ceset, at iskeleti, dört tekerlekli araba ve halı bulunmuştur.
Buna göre Hunlarla ilgili olarak;
i.     Ölümden sonra hayatın devam ettiði inancına sahip oldukları,
II.   Yerleşik hayata geçtikleri,
III.   Dokuma eşya kullandıkları
Yukarıdakilerden      hangisi      veya      hangileri söylenebilir?( 2003/2)
A) Yalnız I   B) Yalnız II
C)lvelll   D) II ve III



Yargu: Tercüman, elçiler, yargıçlar
Budun: Boylar topluiuðu
Oðuş: Aile
Kün: Halk
Töre: Sosyal hayatı düzenleyen ve yazılı olmayan
kurallara denir.
(Cevap B)

ve
Soruda verilenler göz önüne alındıðında
bilgiler Hunlar için söylenebilir.
Yerleşik hayata geçen Türk devleti Uygurlardır.
(Cevap C)

64-

-GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ-



20.  I. Orhun Kitabeleri
II.   Manas Destanı
III.   Karabalgasun Yazıtları
Yukarıdakilerden        hangileri
aittir?(2004 KPSS)
B) Yalnız II D) I ve II
A) Yalnız I C) Yalnız III E) II ve III

Göktürkler'e

22.  Uygurlar döneminde ticari ilişkiler kişiler arasında yazılı anlaşmalarla düzenlenirdi.
Bu durum Uygurlarda aşaðıdaki hangi sistemin geliştiðini gösterir? (2005 KPSS)
A)   Hukuk
B)   Siyaset
C)   Sanat
D)   Edebiyat
E)   Askerlik



Orhun   Abideleri:   II.   Göktürk  dönemine   aittir.
İslamiyet   öncesi   Türk   tarihinin   önemli   Türkçe
belgeleridir.
İskitler: Þu Destanı
Hunlar: Oðuz Kaðan Destanı
Göktürkler: Ergenekon Destanı, Orhun Kitabeleri
Uygurlar: Türeyiş ve Göç Destanı
Kırgızlar: Manas Destanı
Uygurlar: Karabalgasun Destanı
(Cevap A)

Uygurlarda ticaret hayatının gelişmesi, kişiler arasındaki ilişkilerin kanıtlanabilir olması için yazılı sözleşmeler önem kazanmıştır.Böyiece Uygurlar'la birlikte hukuk daha saðlam ve şekilci bir nitelik kazanmıştır.
(Cevap A)



21.  I.Toy

II. Kurultay

Yukarıdakilerden   hangileri   İslamiyet'ten   önce •—
ekonomik, baðlandıðı
kurulan Türk devletlerinde siyasi, kültürel işlerin görüşülüp karara meclistir? (2004 KPSS)

A) Yalnız I C) Yalnız III E) I, II ve III

B) Yalnız II D) I, II



İslamiyetten önceki Türk devletlerinde Türk meclislerine Toy, Kurultay veya Kengeş denilirdi. Kurultay; Devletin önemli kararlarının alındıðı meclise verilen addır. Kurultay danışma meclisi idi. İl; İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde siyasi örgütlenmenin en üst kademesi "il" ya da "devlet" tir. Mete devrinden başlayarak, devlet işleri ve dini törenlerle ilgili olarak üç ayrı toplantıdan bahsedilmiştir. Bunlar arasında ilkbaharda yapılan en önemlisidir. Bu toplantıda hükümdarlıklar tasdik edilir veya yeni tanhu seçimi yapılır. Gerektiðinde idareye geniş icrai yetkiler verilir ve bütün ülke meseleleri üzerine umumi müzakereler açılarak görüşülüp karara baðlanırdı. Bu meclise toy, meclise katılma yetkisine salip olanlara toygun adı verilmiştir. (Kafesoðlu, İbrahim, Türk Milli Kültürü, İstanbul, 1996, sf: 246-253)
(Cevap D)

23.  İslamiyet'ten   önceki   Türkler   farklı   inanışlardaki insanlarla birlikte yaşamışlardır.
Bu durum Türklerin hangi özelliðini gösterir? (2005 KPSS)
A)   Kararların alındıðı bir meclislerinin olduðunun
B)   Ülkeyi iki koldan yönetmelerinîn
C)   Hoşgörülü olmalarının
D)   Yerleşik hayata geçtiklerinin
E)   Birçok devlet kurduklarının
İslamiyet'ten önceki Türkler farklı inanışlardaki insanlarla birlikte yaşamışlardir. Bu durum Türklerin hoşgörülü olduðu gösterir.
(Cevap C)

-TARIH-

65

24. Aşaðıdakilerden hangisi ilk Türk İslam devletlerinde toprak yönetimi ile ilgili bir kavram deðildir? (2005 KPSS)

A) ikta C) Zeamet E) Ulak

B)Has D) Ocaklık

Ulak: Türk İslam devletlerinde bugünkü postacının
karşılıðı   olarak   haberci,    haber   veren   kimse
anlamında "ulak" terimi kullanılmıştır.
İkta:  Ordu  görevlilerine  ve  devlet  memurlarına
hizmet  ve   maaşiarına   karşılık  verilen   topraðın
geliridir.    İkta   sahipleri    getirlerin    bir    kısmını
kendilerine ayınrlar geri kalanıyla da "sipahi" denilen
atlı asker beslemek zorundaydı.
Has arazisi: Geliri hükümdara ayrılan topraklardır.
Hükümdar bu toprakları yakınlarına verebiliyordu.
Zeamet:  Yıllık geliri  20  bin  ile  100  bin  akçe
arasındaki    topraklardır.    Eyalet    merkezlerinde
bulunan   hazine   ve   tımar   defterini   tutanlara,
sancaklardaki alay beylerine, kaie komutanlarına,
divan katiplerine, eyalet askerlerinin subaylarına ve
kadı gibi ikinci derece memurlara verilirdi.
Ocaklık:   Gelirleri   kale   muhafızları   ve  tersane -g
giderterine ayrılan topraklardı.   g
Q

[PeRi]

tesekkürler