Atatürkçülük
Atatürk’ün hedefi, Türk milletini akıl ve bilimin rehberliğinde çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkarmaktır. İnkılapları gerçekleştirirken Atatürkçülük olarak adlandırılan fikirlere/ilkelere bağlı kaldı.
Cumhuriyetçilik
“Bugünkü hükümetimiz, devlet örgütümüz doğrudan doğruya milletin kendiliğinden yaptığı bir devlet örgütü ve hükümettir ki, onun ismi cumhuriyettir… Hükümet millet ve millet hükümettir. Artık hükümet ve hükümet mensupları, kendilerinin milletten ayrı olmadıklarını ve milletin efendi olduğunu tamamen anlamışlardır.”
* Gazi, cumhuriyeti nasıl tanımlıyor? Cumhuriyet yönetimi ile hangi yönetimi karşılaştırıyor?
Halkın kendi kendini yönetmesi, milli egemenlik, ülkeyi yönetenlerin milletin temsilcileri olduğunu vurguluyor, padişahlık-saltanat yönetimi ile karşılaştırıyor.
Cumhuriyet halkın kendi kendisini yönetmesidir. Cumhuriyet yönetiminde egemenlik bir kişiye veya zümreye değil, millete aittir. Vatandaşlar, seçme ve seçilme hakkına sahiptir.
Cumhuriyetçilik, devletin cumhuriyetle yönetilmesini öngören bir ilkedir. Cumhuriyeti benimsemeyi ve onun en iyi yönetim biçimi olduğuna inanmayı ifade eden bu ilke cumhuriyetin korunması ve yüceltilmesini amaçlar.
Gazi, demokrasinin en güzel uygulandığı rejim olarak cumhuriyeti görmüştür. Cumhuriyet rejimi içerisinde aşama aşama demokrasiye geçilmesini düşünmüştür. Bu aşamalar nelerdir?
TBMM’nin açılması,
1921 Anayasası’nın (Teşkilat-ı Esasiye Kanunu) kabulü,
Saltanatın kaldırılması,
Cumhuriyetin ilanı,
Halifeliğin kadırılması,
Çok partili demokrasiye geçiş denemeleri,
Kadınlara da seçme-seçilme hakkının tanınması,
Erkan-ı Harbiye Vekâlet’inin kaldırılması
Gazi’ye göre Cumhuriyetin varlığı korunmasına bağlıdır. Bu görevi Türk gençliğine vermiştir.“ Cumhuriyeti biz kurduk, onu yükseltecek ve devam ettirecek olan sizsiniz.”
Cumhuriyet yönetimi, vatandaşları sahip olmadıkları pek çok hak ve özgürlüğe kavuşturdu.
Öncelikle ülkemizin bir hanedan tarafından yönetimine son veren, egemenliği millete verdi. Toplumdaki tüm ayrıcalıklar kalktı, bireyler arasında her alanda eşitlik (özellikle kadın-erkek eşitliği) gerçekleşti. Vatandaşlar özgürce fikirlerini söyleyebilme imkânı edindiler.
Gelişmemize engel olan unsurlar, cumhuriyet ile kaldırıldı. Cumhuriyet yönetimi, ülkemizin çağdaşlaşması için gereken ortamın oluşmasını sağlamıştır.. Ülke büyük bir ilerleme yoluna girdi.
Cumhuriyet, diğer Atatürk ilke ve inkılâplarının gerçekleşebileceği uygun ortamı hazırlamıştır. Cumhuriyet; bir kişi, zümre ya da sınıfın yararını değil toplumun yararını gözetir; kanun önünde eşitliği gözetir, bu açıdan halkçılık ilkesi ile birbirini tamamlar.
Cumhuriyet yönetimi, ancak toplumun millet bilincine ulaşması ile mümkün olduğundan milliyetçidir. halk-millet egemenliğine dayandığı için halkçı ve milliyetçidir. Aklı ve bilimi esas aldığı için laik bir düzendir. Her alanda çağdaşlaşmayı esas aldığı için inkılapçıdır. Bireyler, vatandaş haline gelmiştir.
Ne Mutlu Türküm Diyene
Milliyetçilik, milletini sevmek- parçası olmaktan gurur duymak, onu yükseltme amacını benimsemek ve bu uğurda çalışmaktır.
* Gazi’nin bu sözü hangi Atatürk ilkesi ile ilişkilendirilebilir? Bu Atatürk ilkesinin hangi niteliğini ortaya koymaktadır?
Milliyetçilik… Atatürk milliyetçiliği; Türk milletinin bir ferdi olmaktan gurur duymayı öngörür, Türk olmayı ırka göre belirlemez, kendini Türk olarak görmek-hissetmek yeterlidir. Yani ırkçı değildir tersine birleştiricidir.
“Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halkına Türk milleti denir.”
Millet, geçmişte bir arada yaşamış, şimdi de bir arada yaşayan, gelecekte de bir arada yaşama inancında ve kararında olan(?), aynı vatana sahip çıkan, aralarında dil, tarih ve kültür birliği olan insan topluluğudur.
“…Topluluğun fertleri, ne kadar Türk kültürü ile dolu olursa, o topluluğa dayanan cumhuriyet de o kadar kuvvetli olur.”
Gazi, Osmanlı Devleti’nin çöküş nedenlerinden birinin de öz benliğinden uzaklaşması olduğunu belirtmiştir.
* Bu görüş yeni Türk devletini kurarken onu hangi uygulamaları(inkılâpları) yapmaya yöneltecektir?(4)
TTK ve TDK’nın kurulması,
Tevhid-i Tedrisat Kanunu, DTCF’nin kurulması
Atatürk milliyetçiliğinin özünde, milletin bağımsızlığı yer alır. Nitekim Kurtuluş Savaşı da bu öze dayanılarak başarılmıştır. Bunun ardından diğer alanlarda da(?) millileşme gerçekleştirilecektir.
Eğitimde, ekonomide, kültürel-sanat alanında
“Toplu bir milleti istila etmek, darmadağınık bir milleti istila etmek gibi kolay değildir.”
* Gazi, bu sözüyle neyin önemini vurgulamıştır?
Milletin birlik ve beraberlik içinde olmasını
Atatürk Onuncu Yıl Nutkunda, “Az zamanda çok ve büyük işler yaptık.” diyerek, inkılapların başarılmasını da millî birlik ve beraberlik ruhuna bağlamıştır.
* Bir toplumda birlik ve beraberliği kanıtlayan durumlar nelerdir?
Savaşlarda-afetlerde birlik beraberlik ve dayanışma içinde olması
Milli birlik ve beraberlik, Milli Mücadele’de, Türk milletini başarıya ulaştıran güç olmuş, Misak-ı Milli büyük ölçüde başarılmıştır. Ardından Türk milletini çağdaşlaştırılması yolunda milli egemenliğe dayalı bir cumhuriyet, milli ekonomi, milli eğitim gerçekleştirilmiştir. Milli kültür ve Türklük şuurunun gerçekleştirilmesi yolunda inkılâplar yapıldı. Aynı şekilde Atatürk dönemi Türk dış politikası da tam bağımsızlığı önde tutan milli bir nitelik taşımaktadır.
Halkçılık
Atatürk’ün halkçılık ilkesi, bireyler arasında ayrım/ayrıcalık gözetmemek, eşitliği temel alan bir anlayıştır. Bütün toplumu, bir bütün olarak gören bu ilkede, sınıflara dayalı bir toplum düzeni yoktur.
* Gazi buna göre hangi inkılap(lar)ı yapacaktır?(4)
Medeni Kanun’un kabulü,
Türk kadına seçme-seçilme haklarının verilmesi,
Soyadı kanunu ile ağa, paşa, bey, şeyh… gibi unvanların yasaklanması,
* Halkın eşitliğini esas alan bu ilkenin ülke yönetimine bakışı nasıl olabilir? Bu doğrultuda hangi Atatürk ilkeleri ile birbirini tamamlar?(3)
Halkın kendi kendini yönetmesini esas alır.
Bu açıdan cumhuriyetçilik, milliyetçilik ve laiklik ilkesi ile birbirini tamamlar.
“Sebep ne olursa olsun, vatandaşın derdine çare bulmak, yardım etmek ve destek olmak, cumhuriyet hükümetinin koşacağı bir görevidir.”
Yukarıdaki sözleri, Halkçılık ilkesinin hangi niteliği ile ilişkilendirebiliriz?
Halkçılık ilkesi halkın yararını gözetir.
Halkı refah ve mutluluk içinde yaşatmayı amaçlar.
Toplumun huzur ve güven içerinde olmasını, halkın refah seviyesini yükseltmek devletin yükseltmek devletin asıl görevidir. Halkçılık anlayışında “devlet, halk içindir” anlayışı hâkimdir. Yani sosyal devlet anlayışını öngörür.
* Gazi, bu anlayış doğrultusunda hangi inkılâpları yapacaktır?
Aşar vergisinin kaldırılması,
Soyadı kanununun çıkarılması,
Harf inkılabı yapılıp-mahalle mekteplerinin açılması, eğitim ve sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması
Atatürk, halk ile millet kavramlarını aynı anlamda kullanmış ve bu düşüncesini: “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türk halkına, Türk milleti denir” şeklinde ifade etmiştir.
*Azınlıkların Türk vatandaşı sayılması ile Halkçılık ilkesi arasında nasıl bir ilişki kurulabilir?
Halkçılık ilkesi ırkçı değil, birleştirici bütünleştiricidir, dini-dili-ırkı ne olursa olsun halkın eşitliğini esas alır.
Devletçilik
Cumhuriyetin kurulduğu ilk yıllarda, ülkemizin ekonomik durumu oldukça kötüydü. Ülke, yıllardır süren savaşlardan hem ekonomik hem de insan gücü olarak çok zayıflamıştı. Osmanlı devletinden kalan borçlar, durumu daha da zorlaştırıyordu. Halkın elinde sermaye yoktu. Sanayi alt yapısı yetersizdi. Ticaret ve demiryolları-limanlar yabancıların kontrolünde idi. Ulaşım güçlükle yapılmakta idi. Ticaretin gelişmesini sağlayacak tüccar, esnaf ve sanatkâr sayısı yetersizdi.
Atatürk, ekonomik kalkınmayı sağlamak amacıyla devletçilik ilkesini ortaya attı. “Devletçilik ilkesi, Türkiye’nin ihtiyaçlarından doğmuştur.
* Cumhuriyetin ilk yıllarında özel teşebbüs, gelişme için yeterli yatırım yap(a)mamıştır?
Çünkü özel teşebbüsün(sektörün) elinde yatırım yapmak için yeterli sermaye, bilgi-tecrübe, teknoloji ve nitelikli işgücü yoktu.
Öte yandan dünyada 1929 ekonomik krizi yaşanıyordu.
* Devletçilik ilkesinin temel esasları nelerdir?
Devletçilik anlayışı, ülke kalkınmasını sağlayacak alanlarda, özel sektörün yapamadığı işlerin(sanayi, ulaşım/haberleşme altyapısı, bankacılık…) devlet tarafından yapılmasını öngörür. Devletçi ekonomi, özel girişimciliğe karşı değildir, hatta teşvik eder(?). Günümüzde bu durum karma ekonomi kavramı ile ifade edilebilir.
Devlet ekonomide hem planlayıcı hemde yatırımcı-işletmeci olarak yer almıştır.
1933- 1938 yılları arasında Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulandı. Planın temel hedefi, üç beyaz olarak adlandırılan ve hemen hemen tümü ithalat yoluyla karşılanan un, şeker ve pamuğu ülke içinde üretebilmekti Türkiye bu planı başarıyla uyguladı.
Devletçilik ilkesi doğrultusunda;
Özel sektörün kredi ihtiyacını karşılamak üzere 1924 yılında Türkiye İş Bankası kuruldu.
Sümerbank ve Etibank’ı kurarak sanayi ve madenciliğe önem verdi. MTA(Maden Tetkik Arama) Enstitüsü kuruldu.
Ülkenin çeşitli yerlerinde demir- çelik, deri, şeker, dokuma, cam ve kâğıt fabrikaları açtı.
Devlet, demir yolu, liman, köprü, baraj gibi altyapı tesisleri kurarken, okullar, üniversiteler, hastaneler, spor tesisleri açmıştır.
Ayrıca şehirlerimizin modern şehircilik anlayışına uygun şekilde yenilenmesi için çalışmalar başlattı.
Halkımız cumhuriyetin ilanı öncesinde birçok ihtiyacını ithal etmek suretiyle dışarıdan karşılamak zorunda idi. Devletçilik ilkesi sayesinde Türk milleti ekonomik kalkınma ile ihtiyaçlarını kendi üretimi ile karşılamaya başlamıştır.(?)
Atatürk Nazilli Dokuma Fabrikası’nda
Samsun- Çarşamba demiryoluna İlk Kazma Vuruşu Gazi’den
Laiklik
* Laikliğin tanımını yapınız?
Devlet işleri ile din işlerinin ayrı yürütülmesi, birbirine karıştırılmamasıdır.
* Laiklik hangi hak/özgürlük ile ilişkilendirilebilir? Açıklayınız
Din ve vicdan özgürlüğü, herkes dini inancını özgürce yaşayabilir,
Laiklik, dine karşı değildir, aksine toplum hayatında din ve vicdan özgürlüğünün teminatıdır. Kişilerin istediği dine inanmalarını –isterse hiçbir dine inanmamalarını- dinlerinin gereklerini özgürce yerine getirebilmelerini öngörür. Dine, bir vicdan meselesi olarak bakar.
Laiklik, devlet işlerinin dini esaslara göre değil, akıl ve bilim esas alınarak düzenlenmesidir. Aynı zamanda devletin tüm inanç ve mezheplere eşit mesafede olmasını öngörür.
* Ülkemiz hangi alanlarda laik yapıya kavuşmuştur?(4)
Yönetim, eğitim, hukuk ve sosyal alanda
“Bizi yanlış yola sevk eden habisler(alçaklar-kötüler) bilirsiniz ki genellikle din perdesine bürünmüşler, saf ve nezih halkımızı hep şeriat sözleriyle aldata gelmişlerdir…” *Gazi’nin bu sözleri, size neyi, hangi olayları anımsatıyor?
Gazi dini inanç ve duyguların istismar edilmesine izin vermeyeceğini belirtiyor, bu yönde yaşanan Şeyh Sait İsyanı ve Menemen İsyanı oldu. Bu doğrultuda Tekke ve Zaviyeler kapatıldı.
* Laik devlet yapısının gerçekleşmesi yolunda yapılan inkılâplar nelerdir?
Yönetim alanında:(4)
■ Halifeliğin kaldırılması
■ Şer’iye ve Evkaf Vekaletinin Kaldırılması
■ Saltanatın kaldırılması
Hukuk alanında:
▲Anayasa’dan Devletin dini İslam’dır maddesinin çıkarılması(1928)
▲Medeni Kanun’un kabulü
▲Şeriye Mahkemelerinin kaldırılması
▲Milletvekillerinin “Vallahi, Billahi” diye başlayan ant içme şeklinin değiştirilmesi
▲ Devlet, tüm inançlara aynı mesafede olup, hangi dinden olursa olsun bütün vatandaşlara aynı hukuk kuralları uygulanarak eşitlik sağlanmıştır. Böylece toplumda birlik-beraberlik sağlanmıştır.
Eğitim alanında: (3)
● Çağdaş-bilimsel eğitim amacıyla: Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkarıldı.
● Medreselerin kapatılması
● Üniversite Reformu
Sosyal alanda: (2)
Laiklik ilkesine göre devlet dinî inanç ve duyguların istismar edilmesine izin vermez. Bunun için;
Tekke ve zaviyeler kapatıldı.
Kıyafet inkılâbı, ek olarak din adamlarının ibadethaneler dışında dini kıyafetlerle gezmesi yasaklandı.
Yani Laikliğin, ülkemizin çağdaşlaşmasında da büyük katkısı olmuştur.
* Laikliğin halkçılık ve cumhuriyetçilik ilkeleriyle ilişkili olduğu söylenebilir mi? Neden?
Halkçılıkla ilgilidir çünkü hangi dinden olursa olsun tüm vatandaşların eşit haklara sahip olduğunu savunur
Cumhuriyetçilik, çünkü gücünü dinden alan halifeliği-saltanatı değil, milletin iradesinden alan cumhuriyet yönetimini savunur.
* Tüm bu anlatılanlara göre laikliğin esasları nelerdir?(3)
Her alanda akıl ve bilimin yol göstericiliğini esas alması
Din ve vicdan özgürlüğünü savunması
Devlet işleri ve din işlerinin ayrı yürütülmesini esas alması
Her Alanda Yenilik(?)
* Gazi inkılâplarının amacı nedir?
Türk milletini çağdaş uygarlık seviyesine çıkarmak, her alanda bağımsızlığı sağlamak
Gazi’nin inkılâpçılık anlayışı, Türk milletini geri bırakan kurumların ortadan kaldırılması, onun yerine ilerlemeyi, gelişmeyi kolaylaştıracak kurumların kurulmasını esas alır.
Atatürk’ün anlayışına göre inkılap, bir noktaya varıp orada durmaz, süreklidir.
Bu açıdan değişme ve gelişmeye açık, dinamik bir anlayıştır.
— Adnan, sen tıbbiye ile ordunun en önce batılılaşmasından dolayı ilerlediğini söylerdin. Biz şimdi bütün memleketi batılılaştıracağız…
* Gazi, batılılaşma kavramı ile ne anlatmak istemiştir?
Birçok alanda Batıyı-Avrupa’yı örnek alan inkılaplar gerçekleştirleceğini, çünkü çağdaş-gelişmiş olan onlardı, bu nedenle batı örnek alındı
* Gazi, inkılâplarını neye göre gerçekleştirmiştir?
Atatürk ilkelerine göre, akıl ve bilimin yol göstericiliğinde
İnkılapçılık, batıyı örnek almakla birlikte taklitçi değildir. Batı uygarlığı olduğu gibi alınmamış, mili kültürün-kimliğin korunmasına da büyük önem vermiştir. Çünkü o, çağdaşlaşmayı yalnızca millî bilince sahip toplumların başarabileceği bir iş olarak görmüştür.
“ — Efendiler! Size şunu söyleyeyim ki, inkılâpçı Türkiye Cumhuriyeti’ni benim şahsımla kaim zannedenler çok aldanıyorlar, Türkiye Cumhuriyeti her manası ile büyük Türk milletinin öz ve aziz malıdır. Kıymeti evlatlarının elinde daima yükselecek, ebediyen payidar kalacaktır.
* Gazi’nin inkılâpları şahsına değil millete mal etmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
sosyal bilgiler dersini çok seviyorum